Pasym: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
| Linia 41: | Linia 41: | ||
Pasym dotkliwie ucierpiał w okresie drugiej wojny szwedzkiej i w czasie najazdu tatarskiego na [[Prusy Książęce]] w 1656 roku. Epidemia dżumy w latach 1709–1710 odebrała życie 1/3 mieszkańców. W 1750 roku wybuchł ogromny pożar, który strawił znaczną część miasta. Od XVIII wieku miasto traciło na znaczeniu na rzecz rozwijającego się niedaleko [[Szczytno|Szczytna]]. W 1807 roku w [[Bitwa pod Pasymiem 1807|bitwie pod Pasymiem]] Rosjanie pokonali francuskich dragonów. W lutym 1807 roku przez kilka dni stacjonował tu Napoleon Bonaparte wraz z 60 tys. żołnierzy. Kwatera Napoleona mieściła się na plebanii. | Pasym dotkliwie ucierpiał w okresie drugiej wojny szwedzkiej i w czasie najazdu tatarskiego na [[Prusy Książęce]] w 1656 roku. Epidemia dżumy w latach 1709–1710 odebrała życie 1/3 mieszkańców. W 1750 roku wybuchł ogromny pożar, który strawił znaczną część miasta. Od XVIII wieku miasto traciło na znaczeniu na rzecz rozwijającego się niedaleko [[Szczytno|Szczytna]]. W 1807 roku w [[Bitwa pod Pasymiem 1807|bitwie pod Pasymiem]] Rosjanie pokonali francuskich dragonów. W lutym 1807 roku przez kilka dni stacjonował tu Napoleon Bonaparte wraz z 60 tys. żołnierzy. Kwatera Napoleona mieściła się na plebanii. | ||
W 1831 roku miasto padło ofiarą epidemii cholery, która zabiła 132 osoby. Łącznie zachorowało 400 mieszkańców, a zatem 10 % ówczesnej populacji Pasymia. | W 1831 roku miasto padło ofiarą epidemii cholery, która zabiła 132 osoby. Łącznie zachorowało 400 mieszkańców, a zatem 10 % ówczesnej populacji Pasymia. | ||
| − | + | ||
W XIX wieku podupadające gospodarczo miasto próbowano wyprowadzić z kryzysu na sprawą budowy nowego [[Ratusz w Pasymiu|ratusza]] w latach 1854–1855 oraz szosy prowadzącej do [[Dźwierzuty|Dźwierzut]], która połączyłaby Pasym z [[Szosa królewiecka|szosą królewiecką]] . | W XIX wieku podupadające gospodarczo miasto próbowano wyprowadzić z kryzysu na sprawą budowy nowego [[Ratusz w Pasymiu|ratusza]] w latach 1854–1855 oraz szosy prowadzącej do [[Dźwierzuty|Dźwierzut]], która połączyłaby Pasym z [[Szosa królewiecka|szosą królewiecką]] . | ||
Na początku XX wieku Pasym zaczął rozwijać się jako ośrodek turystyczny. | Na początku XX wieku Pasym zaczął rozwijać się jako ośrodek turystyczny. | ||
| Linia 99: | Linia 99: | ||
== Zabytki== | == Zabytki== | ||
| − | * | + | *Na [[Cmentarz gminny w Pasymiu|cmentarzu gminnym]] w nieustalonej lokalizacji pochowano 4 żołnierzy niemieckich poległych 27 sierpnia 1914 roku |
*[[lkwim:Kościół ewangelicko–augsburski w Pasymiu|późnogotycki kościół]] z końca XV wieku | *[[lkwim:Kościół ewangelicko–augsburski w Pasymiu|późnogotycki kościół]] z końca XV wieku | ||
*[[lkwim:Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Pasymiu|neogotycki kościół]] wzniesiony w 1876 roku | *[[lkwim:Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Pasymiu|neogotycki kościół]] wzniesiony w 1876 roku | ||
Wersja z 11:15, 23 paź 2014
| Pasym | |||
| | |||
| |||
| Rodzaj miejscowości | miasto | ||
| Państwo |  Polska
| ||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||
| Powiat | szczycieński | ||
| Gmina | Szczytno | ||
| Liczba ludności (2011) | 2 881 | ||
| Strefa numeracyjna | (+48) 89 | ||
| Kod pocztowy | 12-130 | ||
| Tablice rejestracyjne | NSZ | ||
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Pasym | |||
| Położenie na mapie Polski  Pasym | |||
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |||
Pasym (do 1945 niem. Passenheim) – miasto położone w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie szczycieńskim. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Siedziba gminy miejsko–wiejskiej Pasym. W 2011 roku miasto liczyła 2 881 mieszkańców. Obecnie funkcję burmistrza miasta sprawuje Bernard Piotr Mius[1].
Spis treści
Położenie
Pasym jest położony na Pojezierzu Mazurskim, w południowej części województwa warmińsko–mazurskiego, w odległości 30 km na południowy wschód od Olsztyna.
Dzieje miejscowości
Pasym został założony w roku 1386 przez mistrza Konrada von Rothenstein. W miejscu lokacji pierwotnie istniała wieś kościelna biskupów warmińskich Heinrichswalde (Henrykowo). Miasto przybrało wówczas nazwę Bassenheim – być może było to nawiązanie do postaci komtura elbląskiego Zygfryda Walpota von Bassenheim. Lokatorem i sołtysem został Tylo Schewenpflugk. Pasym około 1500 roku liczył 557 mieszkańców. W czasie wojny trzynastoletniej opowiedział się za Polską, jednakże po pokoju toruńskim wrócił pod panowanie Zakonu. Zamek został wzniesiony po wojnie trzynastoletniej, później nazywany był Schervitzen Hof. Budowlę tę zniszczono w połowie XVII wieku, a ostatecznie rozebrano w wieku XIX. Na miejscu dawnego zamku wzniesiono w 1876 roku kościół ewangelicki (obecnie katolicki). W 1451 mieszkańcy Pasymia przystąpili do Związku Pruskiego i prowadzili działania przeciwko Zakonowi. W 1547 roku władze książęce oddały miasto w zastaw namiestnikowi kapitanatu szczycieńskiego Janowi von Schertwitz, który obrał sobie za siedzibę pasymski zamek, zwany odtąd dworem Schertwitza. Po śmierci Schertwitza i jego żony zamek w 1616 roku wykupiło miasto. Pasym dotkliwie ucierpiał w okresie drugiej wojny szwedzkiej i w czasie najazdu tatarskiego na Prusy Książęce w 1656 roku. Epidemia dżumy w latach 1709–1710 odebrała życie 1/3 mieszkańców. W 1750 roku wybuchł ogromny pożar, który strawił znaczną część miasta. Od XVIII wieku miasto traciło na znaczeniu na rzecz rozwijającego się niedaleko Szczytna. W 1807 roku w bitwie pod Pasymiem Rosjanie pokonali francuskich dragonów. W lutym 1807 roku przez kilka dni stacjonował tu Napoleon Bonaparte wraz z 60 tys. żołnierzy. Kwatera Napoleona mieściła się na plebanii. W 1831 roku miasto padło ofiarą epidemii cholery, która zabiła 132 osoby. Łącznie zachorowało 400 mieszkańców, a zatem 10 % ówczesnej populacji Pasymia.
W XIX wieku podupadające gospodarczo miasto próbowano wyprowadzić z kryzysu na sprawą budowy nowego ratusza w latach 1854–1855 oraz szosy prowadzącej do Dźwierzut, która połączyłaby Pasym z szosą królewiecką . Na początku XX wieku Pasym zaczął rozwijać się jako ośrodek turystyczny. W 1921 została uruchomiona elektrownia. w latach 1923–1924 wybudowano nowy budynek dla szkoły katolickiej. W 1927 roku miasto zainwestowało w budowę pensjonatu w lesie miejskim. W latach 30. XX wieku w mieście działała szkoła sportowa, w lesie miejskim uruchomiono skocznię narciarską z wyciągiem krzesełkowym, a po jeziorze Kalwa pływały statki zabierające turystów z dworca kolejowego .
22 stycznia 1945 roku Pasym zajęły oddziały I frontu białoruskiego. Wkrótce wysiedlono do Niemiec większość pozostałej w mieście ludności, a wiosną 1946 roku w wyniku zniszczeń wojennych Pasym utracił prawa miejskie. W Rudziskach Pasymskich po 1945 roku funkcjonował założony przez Karola Małłka Mazurski Uniwersytet Ludowy.
II wojna światowa nie oszczędziła Pasymia. 30% zabudowy legło w gruzach. Najstarsze miasto na Mazurach zostało wyludnione (część mieszkańców wywieziono, część wyjechała dobrowolnie). Powoli jednak w Pasymiu zaczęło przybywać mieszkańców. Wracała z przymusowej ewakuacji ludność rodzima, przybyli osadnicy z Mazowsza, Kurpi, repatrianci z Wileńszczyzny i Kresów Wschodnich. W latach 1945-1949 zostały uruchomione zakłady przemysłowe: młyn, tartak, wodociągi, mleczarnia, cegielnia, przetwórnia owoców i warzyw, zespół rybacki. Rozwijał się handel, rzemiosło, usługi i oświata. 15 maja 1945 roku do Pasymia przybył powołany na Burmistrza Miasta mgr Edmund Staniszewski i został zorganizowany Zarząd Miasta. Pasym utracił prawa miejskie w 1946 roku. Ranga miasta została przywrócona w 1997 roku.
Liczba mieszkańców w poszczególnych okresach:
- 1540 r. – 560 osób
- 1604 r. – 690 osób
- 1782 r. – 900 osób
- 1831 r. – 1 069 osób
- 1880 r. – 1 967 osób
- 1910 r. – 2 074 osoby
- 1939 r. – 2 341 osób
Bezpieczeństwo
W mieście działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej.
Kultura
W Pasymiu działa Miejski Ośrodek Kultury i Sportu i Miejska Biblioteka Publiczna. Funkcjonuje tutaj zespół Echo Pasymia, Kapela Lipa oraz Prywatna Kapela Dziadka Stasia.
W mieście zorganizowano imprezy towarzyszące w ramach Międzynarodowych Olsztyńskich Dni Folkloru „Warmia 2009”.
Szkolnictwo
W Pasymiu funkcjonuje Zespół Szkolno-Przedszkolny, w którego skład wchodzą: przedszkole i Szkoła Podstawowa im. Wojciecha Kętrzyńskiego. W mieście jest także gimnazjum.
Religia
Sport
W miejscowości działa piłkarski klub sportowy LKS "Błękitni" Pasym.
Ludzie związani z miejscowością
- Krzysztof Hartknoch (1644–1687) – historyk Polski i Prus, profesor Gimnazjum Toruńskiego
- Jerzy Burski (1914–1979) – nauczyciel, działacz społeczny i polityczny
- Bernard Piotr Mius (ur. 1952) – samorządowiec, burmistrz miasta i gminy Pasym
- w Pasymiu uczył się Jerzy Olech (1757–1820) – ksiądz ewangelicki, pedagog, tłumacz, wydawca pism religijnych, zbieracz pieśni, jako pierwszy na terenie Mazur tworzył polską literaturę świecką dla ludu
- w 1935 roku odwiedził Pasym Melchior Wańkowicz, zbierając materiał do książki "Na tropach Smętka"
- z Pasymia pochodził królewiecki duchowny polski ks. Wawrzyniec Rast
Zabytki
- Na cmentarzu gminnym w nieustalonej lokalizacji pochowano 4 żołnierzy niemieckich poległych 27 sierpnia 1914 roku
- późnogotycki kościół z końca XV wieku
- neogotycki kościół wzniesiony w 1876 roku
- pozostałości murów miejskich z XIV wieku
- zespół młyński: młynarzówka z 1903 roku, młyn ze spichlerzem – rozbudowany w 1921 roku
- wieża ciśnień z 1911 roku (w parku miejskim)
- cmentarz ewangelicki z XVII wieku, usytuowany przy drodze do Dźwierzut, z zabytkowymi nagrobkami oraz kaplicą
- cmentarz ewangelicki przy szosie do dworca kolejowego
- cmentarz katolicki usytuowany za miastem, nad jeziorem
Bibliografia
- Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2012 r., Warszawa 2012; Bank Danych Lokalnych GUS [20.10.2014]
- Ostróda. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1976.
- Knercer Wiktor, Cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej w województwie olsztyńskim, Warszawa 1995.
- Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
- Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
- Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
- Rzempołuch Andrzej, Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1992.
- Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu, red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962.
- Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Przypisy
- ↑ Strona Gminy Pasym [10.09.2013]
