Wierzbiny: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Bibliografia) |
|||
| (Nie pokazano 4 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
|nazwa = Wierzbiny | |nazwa = Wierzbiny | ||
| Linia 7: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = Wierzbin | |dopełniacz wsi = Wierzbin | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = |
|rodzaj miejscowości = wieś sołecka | |rodzaj miejscowości = wieś sołecka | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 16: | Linia 14: | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = 252 | + | |liczba ludności = 252 |
|rok = 2010 | |rok = 2010 | ||
|strefa numeracyjna =(+48) 87 | |strefa numeracyjna =(+48) 87 | ||
| Linia 30: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | < | + | '''Wierzbiny''' (niem. ''Wiersbinnen'', od 1938 r. ''Stollendorf'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat piski |powiecie piskim]], w [[Orzysz (gmina miejsko-wiejska)|gminie Orzysz]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo suwalskie|województwa suwalskiego]]. W 2010 roku liczyła 252 mieszkańców<ref>łącznie: Wierzbiny, [[Gorzekały]] i [[Koźle-Leśniczówka]]</ref>. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Wiesław Kosiorek]]<ref> [http://www.bip.orzysz.pl/index.php?k=329/ Strona Urzędu Gminy Orzysz] [30.08.2013]</ref>. |
| + | <br/><br/> | ||
| + | ==Położenie== | ||
| + | Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego na pograniczu [[Kraina Wielkich Jezior Mazurskich |Krainy Wielkich Jezior Mazurskich]] i [[Pojezierze Ełckie|Pojezierza Ełckiego]], nad południową odnogą jeziora [[Jezioro Orzysz|Orzysz]], zwaną [[Zatoka Wierzbińska|Zatoką Wierzbińską]] (lub Jeziorem Wierzbińskim), 2 km od [[Orzysz|Orzysza]]. Przebiega przez nią droga krajowa nr 16. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | == Dzieje miejscowości == |
| − | + | Osada prawdopodobnie istniała już przed wojną trzynastoletnią (1454–1466), a pod koniec wojny lub tuż po jej zakończeniu znajdował się tu majątek [[Zakon Krzyżacki|krzyżacki]]. Wieś została lokowana jako dobra służebne w 1467 lub 1468 roku o powierzchni 40 łanów, które otrzymał Krzysztof Scolun, zapewne pochodzący z rodu Skolimów z [[Pomezania|Pomezanii]]. Początkowo wieś nazywana była ''Wirssbynn'', ''Wirsbin'', ''Wirzbin'', ''Wirsbinnen'', później utrwaliła się forma ''Wiersbinnen''. Jeszcze w 1538 roku książę [[Albrecht Hohenzollern]] odnowił przywilej na 40 łanów w Wierzbinach dla sołtysa z [[Drygały|Drygał]] Marcina (22,5 łana) oraz Bogusza Kosacka (17,5 łana). Jednak już dwa lata później żadnego z nich w Wierzbinach nie było, a dobra dość szybko uległy rozdrobnieniu – było tu aż 26 wolnych, w związku z tym wieś nie przekształciła się w majątek szlachecki. W tym samym roku działały we wsi trzy karczmy. W 1600 roku wieś powiększyła się o ponad 9 łanów. W XVII wieku wśród właścicieli niewielkich dóbr w Wierzbinach byli m.in. Grzegorzewscy, Kossakowski, von Reibnitz. Podczas wojen szwedzkich, jesienią 1656 roku, wieś ucierpiała w wyniku najazdu tatarskiego, między innymi uprowadzonych w jasyr zostało trzech mieszkańców, w tym dwie kobiety. Wieś należała do [[Parafia ewangelicka w Orzyszu|parafii ewangelickiej w Orzyszu]]. | |
| − | + | W 1812 roku stacjonowały w Wierzbinach wojska napoleońskie. W 1911 roku powstała tu jednostka straży pożarnej, a w 1921 roku stowarzyszenie sportowe. Po ewakuacji, zarządzonej wraz ze zbliżaniem się frontu w styczniu 1945 roku, do wsi powróciło zaledwie kilkudziesięciu mieszkańców, a kilka lat później (1952) pozostało tu zaledwie sześciu autochtonów, którzy wkrótce opuścili wieś. | |
| − | + | Szkoła we wsi powstała w 1759 roku. W 1935 roku uczęszczało do niej 117 dzieci (pracowało dwóch nauczycieli). W latach 1954-1966, w związku ze wzrostem liczby dzieci, szkoła mieściła się w wynajętym budynku. W latach 60. XX wieku w Wierzbinach powstała zasadnicza szkoła zawodowa. | |
| − | |||
| − | + | Wieś odgrywała znaczącą rolę w ruchu turystycznym już przed [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach| II wojną światową]]. Znajdowały się tu w tym okresie: gospoda u Fritza Christofzika, oberża Otto Thoruna, a także restauracja „Biały Dom” należąca do Wilhelma Hertela. Obecnie znajduje się tu zajazd, gościniec z restauracją, gospodarstwa [[Agroturystyka |agroturystyczne]], Obozowisko Hufca ZHP nad jeziorem, pole namiotowe, stanica wodna i sklep spożywczy. | |
| − | + | Wieś jest siedzibą sołectwa. | |
| − | |||
| + | Liczba mieszkańców w poszczególnych latach: | ||
| − | + | *1857 r. – 470 osób | |
| − | + | *1864 r. – 517 osób | |
| − | + | *1867 r. – 499 osób | |
| − | + | *1933 r. – 624 osoby | |
| − | + | *1939 r. – 631 osób | |
| − | + | *1952 r. – 138 osób | |
| − | + | *1988 r. – 244 osoby | |
| − | |||
| − | 1988 – 244 osoby | ||
| + | ==Kultura== | ||
| + | W Wierzbinach działa [[Koło Gospodyń Wiejskich w Wierzbinach |Koło Gospodyń Wiejskich]], ma też tutaj swoją siedzibę [[Mazurskie Stowarzyszenie Aktywności Lokalnej]]. W 2000 r. zorganizowano we wsi koncert w ramach [[lkwim:Plenery Wielkich Jezior Festiwal Mazurski 2000|Plenerów Wielkich Jezior "Festiwal Mazurski"]], natomiast w 2009 r. [[lkwim:Konkurs Piosenki Biesiadnej – Orzysz 2009 |Konkurs Piosenki Biesiadnej]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | === | + | ==Religia== |
| − | + | Wieś znajduje się na terenie [[Parafia pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Orzyszu |parafii rzymskokatolickiej w Orzyszu]]. | |
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | ==Zabytki== | |
| − | * | + | *dawny cmentarz ewangelicki z połowy XIX wieku, na zachodnim skraju wsi |
| − | * | + | *dawny cmentarz ewangelicki z połowy XIX wieku, na północny wschód od wsi |
| − | * | + | *dawny cmentarz ewangelicki sprzed 1945 roku, Wierzbiny - [[Wyspa Róż]] |
| − | |||
| − | |||
| − | + | ==Bibliografia== | |
| − | + | Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I, Olsztyn 2011.<br> | |
| − | + | Białuński Grzegorz, ''Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku – starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie'', Olsztyn 1996.<br> | |
| − | + | von Hippel Rudolf, ''Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868'', Znad Pisy, nr 19–20, 2010–2011, ss. 83–157.<br> | |
| − | + | Kulęgowski Mieczysław, ''Drygały'', Znad Pisy, nr 8, 1999, ss. 26–31.<br> | |
| − | + | Pawlicki Ryszard W., ''Ziemia piska jako region turystyczny do 1945'', Znad Pisy, nr 1, 1995, ss. 9–25.<br> | |
| − | + | Pawlicki Ryszard Wojciech, Sikorski Piotr, Wierzba Marek, ''Ziemia Orzyska. Przewodnik po ścieżkach rowerowych'', Orzysz 2004.<br> | |
| − | + | ''Pisz. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.<br> | |
| − | + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857.<br> | |
| − | + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/johannisburg.html/ Deutsche Verwaltungsgeschichte] [17.09.2013].<br> | |
| − | + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims/ Bank Danych Lokalnych GUS] [17.09.2013].<br> | |
| − | + | [http://www.orzysz.pl/index.php?k=631&p=24/ Strona Gminy Orzysz] [ 17.09.2013]. | |
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
| Linia 98: | Linia 95: | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | [[Kategoria: Powiat piski]] | |
| − | + | [[Kategoria: Orzysz (gmina miejsko-wiejska)]] | |
| − | + | [[Kategoria: Wsie sołeckie]] | |
| − | [[Kategoria: | + | [[Kategoria: 1401-1500]] |
| − | [[ | ||
Aktualna wersja na dzień 01:50, 19 sty 2015
| Wierzbiny | |
| | |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | piski |
| Gmina | Orzysz |
| Liczba ludności (2010) | 252 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 87 |
| Kod pocztowy | 12-250 |
| Tablice rejestracyjne | NPI |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Wierzbiny | |
| Położenie na mapie Polski  Wierzbiny | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Wierzbiny (niem. Wiersbinnen, od 1938 r. Stollendorf) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Orzysz. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. W 2010 roku liczyła 252 mieszkańców[1]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Wiesław Kosiorek[2].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego na pograniczu Krainy Wielkich Jezior Mazurskich i Pojezierza Ełckiego, nad południową odnogą jeziora Orzysz, zwaną Zatoką Wierzbińską (lub Jeziorem Wierzbińskim), 2 km od Orzysza. Przebiega przez nią droga krajowa nr 16.
Dzieje miejscowości
Osada prawdopodobnie istniała już przed wojną trzynastoletnią (1454–1466), a pod koniec wojny lub tuż po jej zakończeniu znajdował się tu majątek krzyżacki. Wieś została lokowana jako dobra służebne w 1467 lub 1468 roku o powierzchni 40 łanów, które otrzymał Krzysztof Scolun, zapewne pochodzący z rodu Skolimów z Pomezanii. Początkowo wieś nazywana była Wirssbynn, Wirsbin, Wirzbin, Wirsbinnen, później utrwaliła się forma Wiersbinnen. Jeszcze w 1538 roku książę Albrecht Hohenzollern odnowił przywilej na 40 łanów w Wierzbinach dla sołtysa z Drygał Marcina (22,5 łana) oraz Bogusza Kosacka (17,5 łana). Jednak już dwa lata później żadnego z nich w Wierzbinach nie było, a dobra dość szybko uległy rozdrobnieniu – było tu aż 26 wolnych, w związku z tym wieś nie przekształciła się w majątek szlachecki. W tym samym roku działały we wsi trzy karczmy. W 1600 roku wieś powiększyła się o ponad 9 łanów. W XVII wieku wśród właścicieli niewielkich dóbr w Wierzbinach byli m.in. Grzegorzewscy, Kossakowski, von Reibnitz. Podczas wojen szwedzkich, jesienią 1656 roku, wieś ucierpiała w wyniku najazdu tatarskiego, między innymi uprowadzonych w jasyr zostało trzech mieszkańców, w tym dwie kobiety. Wieś należała do parafii ewangelickiej w Orzyszu.
W 1812 roku stacjonowały w Wierzbinach wojska napoleońskie. W 1911 roku powstała tu jednostka straży pożarnej, a w 1921 roku stowarzyszenie sportowe. Po ewakuacji, zarządzonej wraz ze zbliżaniem się frontu w styczniu 1945 roku, do wsi powróciło zaledwie kilkudziesięciu mieszkańców, a kilka lat później (1952) pozostało tu zaledwie sześciu autochtonów, którzy wkrótce opuścili wieś.
Szkoła we wsi powstała w 1759 roku. W 1935 roku uczęszczało do niej 117 dzieci (pracowało dwóch nauczycieli). W latach 1954-1966, w związku ze wzrostem liczby dzieci, szkoła mieściła się w wynajętym budynku. W latach 60. XX wieku w Wierzbinach powstała zasadnicza szkoła zawodowa.
Wieś odgrywała znaczącą rolę w ruchu turystycznym już przed II wojną światową. Znajdowały się tu w tym okresie: gospoda u Fritza Christofzika, oberża Otto Thoruna, a także restauracja „Biały Dom” należąca do Wilhelma Hertela. Obecnie znajduje się tu zajazd, gościniec z restauracją, gospodarstwa agroturystyczne, Obozowisko Hufca ZHP nad jeziorem, pole namiotowe, stanica wodna i sklep spożywczy.
Wieś jest siedzibą sołectwa.
Liczba mieszkańców w poszczególnych latach:
- 1857 r. – 470 osób
- 1864 r. – 517 osób
- 1867 r. – 499 osób
- 1933 r. – 624 osoby
- 1939 r. – 631 osób
- 1952 r. – 138 osób
- 1988 r. – 244 osoby
Kultura
W Wierzbinach działa Koło Gospodyń Wiejskich, ma też tutaj swoją siedzibę Mazurskie Stowarzyszenie Aktywności Lokalnej. W 2000 r. zorganizowano we wsi koncert w ramach Plenerów Wielkich Jezior "Festiwal Mazurski", natomiast w 2009 r. Konkurs Piosenki Biesiadnej.
Religia
Wieś znajduje się na terenie parafii rzymskokatolickiej w Orzyszu.
Zabytki
- dawny cmentarz ewangelicki z połowy XIX wieku, na zachodnim skraju wsi
- dawny cmentarz ewangelicki z połowy XIX wieku, na północny wschód od wsi
- dawny cmentarz ewangelicki sprzed 1945 roku, Wierzbiny - Wyspa Róż
Bibliografia
Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I, Olsztyn 2011.
Białuński Grzegorz, Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku – starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie, Olsztyn 1996.
von Hippel Rudolf, Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868, Znad Pisy, nr 19–20, 2010–2011, ss. 83–157.
Kulęgowski Mieczysław, Drygały, Znad Pisy, nr 8, 1999, ss. 26–31.
Pawlicki Ryszard W., Ziemia piska jako region turystyczny do 1945, Znad Pisy, nr 1, 1995, ss. 9–25.
Pawlicki Ryszard Wojciech, Sikorski Piotr, Wierzba Marek, Ziemia Orzyska. Przewodnik po ścieżkach rowerowych, Orzysz 2004.
Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Deutsche Verwaltungsgeschichte [17.09.2013].
Bank Danych Lokalnych GUS [17.09.2013].
Strona Gminy Orzysz [ 17.09.2013].
Przypisy
- ↑ łącznie: Wierzbiny, Gorzekały i Koźle-Leśniczówka
- ↑ Strona Urzędu Gminy Orzysz [30.08.2013]
