Iłowo-Osada (gmina wiejska)

Gmina Iłowo-Osada
Herb gminy
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	działdowski
Rodzaj gminy	wiejska
Wójt	Jan Zygmunt Przyborski
Powierzchnia	103,77 km²
Liczba sołectw	15
Liczba miejscowości	17
Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia	7311 70 osób/km²
Strefa numeracyjna	23
Tablice rejestracyjne	NDZ
TERYT	2803032
Urząd gminy ul.Wyzwolenia 5 13–240 Iłowo-Osada
Strona internetowa gminy
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Gmina Iłowo-Osada (dawn. gmina Iłowo) – gmina wiejska położona w południowej części województwa warmińsko-mazurskiego w powiecie działdowskim. Siedziba gminy znajduje się w Iłowie-Osadzie.

Najbardziej wysunięta na południe gmina województwa warmińsko-mazurskiego. Najmniejsza gmina powiatu działdowskiego. Gmina typowo rolnicza. Cały obszar gminy znajduje się na terenie Zielonych Płuc Polski, a ponad 50 % powierzchni gminy, to obszary prawnie chronione.

Władzę w gminie sprawuje wójt Jan Zygmunt Przyborski.

Powierzchnia gminy

Gmina wiejska Iłowo-Osada zajmuje powierzchnię 103,77km². W tym:

• Lasy: 32,6% (3380 ha)
• Użytki rolne: 62,6% (6494 ha)
• Wody: 0,7% (76 ha)

Gmina stanowi 10,76% powierzchni powiatu działdowskiego.

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
liczba	7311	100	3788	51,81	3523	48,18
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	70		36		34

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2012 roku w gminie wiejskiej Iłowo-Osada wynosiło -12 osób, co stanowi 7,95% migracji ludności w powiecie działdowskim oraz 0,46% w województwie warmińsko-mazurskim.

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

Po II wojnie światowej obszar powiatu działdowskiego, w granicach przedwojennego podziału administracyjnego, a wraz z nim tereny dzisiejszej gminy wiejskiej Iłowo-Osada, wchodził w skład województwa warszawskiego. 1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa, przestał istnieć powiat działdowski. Gmina Iłowo-Osada, na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 roku, stała się bezpośrednio częścią województwa ciechanowskiego. Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa umiejscowiły gminę Iłowo-Osada w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie działdowskim.

Gmina wiejska Iłowo-Osada graniczy z gminami: Działdowo, Kozłowo, Janowiec Kościelny oraz Lipowiec Kościelny, Mława, Wieczfnia Kościelna w województwie mazowieckim.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Białuty, Brodowo, Dźwierznia, Gajówki, Iłowo-Osada, Iłowo-Wieś, Janowo, Kraszewo, Mansfeldy, Mławka, Narzym, Pruski, Purgałki, Sochy, Wierzbowo.

Pozostałe miejscowości: Białuty-Kolonia, Dwukoły, Chorab, Szczepka.

Gospodarka

Wiodącą dziedziną gospodarki gminy wiejskiej Iłowo-Osada jest rolnictwo. Na terenie gminy znajduje się 6494 ha użytków rolnych: grunty orne 5278 ha (81,3%), sady 33 ha (0,5%), łąki 504 ha (7,8%), pastwiska 394 ha (6%). W strukturze obszarowej gospodarstw rolnych ponad 70% stanowią gospodarstwa małoobszarowe do 5 ha. Gospodarstwa duże powyżej 20 ha stanowią niecałe 10% ogólnej powierzchni gospodarstw w gminie, natomiast trochę ponad 10% powierzchni to gospodarstwa średnie od 10 do 20 ha. Pozostały procent to gospodarstwa o powierzchni 5 – 10 ha. Przeważają gleby średnie i słabe, niskich klas bonitacyjnych. W rejonie gminy Iłowo-Osada dominują gospodarstwa, gdzie częstym kierunkiem jest produkcja zbożowa, owocowa, paszowa lub drzewna. Od jakości gleb występujących na terenie gminy uzależniona jest struktura gatunkowa upraw. Znaczący udział w produkcji rolnej mają uprawy o mniejszych wymaganiach glebowo-wodnych – żyto, mieszanki zbożowe, pszenżyto, ziemniaki i kukurydza. Gleby występujące na terenie gminy sprzyjają również uprawie roślin na cele energetyczne np. wierzby energetycznej, która ma stosunkowo niskie wymagania glebowe. Bezpośredni wpływ na rodzaj upraw prócz jakości gleb ma również produkcja zwierzęca prowadzona na terenie gminy. Część uzyskanych plonów jest wykorzystywana jako pasze. Dominującym kierunkiem produkcji zwierzęcej na terenie gminy jest tucz trzody chlewnej, bydła opasowego i mlecznego oraz fermy hodowlane.

Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie wiejskiej Iłowo-Osada wynosiła w 2012 roku 331. W tym 23 podmioty należały do sektora publicznego, pozostałe 308 tworzy sektor prywatny. W 2012 roku w sektorze tym 24 firmy były zarejestrowane w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo; 82 firmy w dziale: handel hurtowy i detaliczny, 36 firm w dziale: budownictwo, w dziale przetwórstwo przemysłowe - 37 firm. Większość stanowią małe i średnie przedsiębiorstwa. Część powierzchni gminy stanowią tereny leśne, w związku z czym branża drzewna i meblarska stanowi znaczy segment rynku przedsiębiorstw.

Przemysł nie jest rozwinięty i nie stanowi silnego elementu gminnej gospodarki.

Mocną stroną gminy są walory krajobrazowe oraz bogata flora i fauna, co stwarza dobre perspektywy rozwojowi agroturystyki oraz turystyki wiejskiej. Dogodne położenie wielu miejscowości otoczonych lasami i nieskażone środowisko stwarzają doskonale warunki do wypoczynku.

Gmina należy do Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich, Związku Gmin Wiejskich RP oraz Ekologicznego Związku Gmin "Działdowszczyzna".

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2012 roku w gminie wiejskiej Iłowo-Osada wynosiła 650 osób , co stanowi 10,16% bezrobotnych w powiecie działdowskim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 15,2% ludności.

Kultura i turystyka

Kościół pw. św. Jakuba Apostoła w Białutach

fot. Tadeusz Plebański źródło: [[13]]

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

• Gminna Biblioteka Publiczna w Iłowie-Osadzie - filie w Białutach i Narzymiu;
• Gminny Ośrodek Kultury i Sportu w Iłowie-Osadzie wraz z wiejskimi świetlicami działającymi w: Brodowie, Dźwierzni, Kraszewie, Mansfeldach, Pruskach, Sochach, Wierzbowie;
• Wiejski Dom Kultury w Białutach.

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

• Festiwal Twórczości Religijnej FERA 2002;
• Gminny Konkurs Recytatorski;
• Gminny Konkurs Piosenki Dziecięcej;
• Święto Pieczonego Ziemniaka w Białutach;
• Rejonowe święto plonów w gminie Iłowo-Osada.

Ludzie związani z gminą

Kościół pw. Matki Bożej Królowej Różańca Świętego w Iłowie-Osadzie

źródło: [[14]]

• Jerzy Lew Lewandowski (1929-2007) – urodzony w Iłowie poeta, dziennikarz, redaktor (pseud. i krypt.: Lew, L., Jurek, Jotel, Jerlew);
• Krzysztof Tabaczka - pisarz urodzony w Iłowie;
• Ernest Kościński (1914-1939) – urodzony w Narzymiu folklorysta polski, poeta, nauczyciel, działacz działdowskiego Związku Mazurów.

Zabytki znajdujące się na terenie gminy

Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Narzymiu

źródło: [[15]]

Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Iłowo-Osada należą:

• Kościół pw. św. Jakuba Apostoła w Białutach;
• dwór z przełomu XIX I XX wieku w Gajówkach;
• zabykowa willa z II poł. XIX wieku przy ul. Jagiellońskiej wraz z ogrodem;
• ewangelicko-augsburski dom modlitwy (z 1912 roku) przy ul. Wyzwolenia (obecnie budynek mieszkalny);
• wodociągowa wieża ciśnień, kolejowa z 1905 roku, przy ul. Jagiellońskiej 11;
• Kościół pw. Matki Bożej Królowej Różańca Świętego w Iłowie-Osadzie;
• Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Narzymiu wraz z przykościelnym cmentarzem;
• zespół dworski w Narzymiu wraz z parkiem;
• zespół dworsko-folwarczny w Wierzbowie.

Lokomotywa TY45 – eksponat przy głównej trasie 544 z Mławy do Działdowa

źródło: [[16]]

Szlaki i atrakcje turystyczne

• Lokomotywa TY45 – eksponat przy głównej trasie 544 z Mławy do Działdowa;
• Zalew „Ruda” w miejscowości Mławka
• leśna ścieżka dydaktyczna „Czym szumi las” w Iłowie-Osadzie;
• rezerwaty i pomniki przyrody.

Wiele interesujących informacji na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Iłowo-Osada, bazy noclegowej i gastronomicznej, czy też kalendarza imprez można uzyskać w Starostwie Powiatowym w Działdowie, Wydział Rozwoju Gospodarczego Funduszy Europejskich i Promocji, ul. Kościuszki 3, 13-200 Działdowo.

Szkolnictwo

W gminie wiejskiej Iłowo-Osada istnieją nastepujące placówki edukacyjne:

• Szkoła Podstawowa w Białutach;
• Przedszkole im. Świętego Józefa w Iłowie-Osadzie;
• Zespół Szkół Nr 1 im. Mikołaja Kopernika w Iłowie-Osadzie - Przeszkole Gminne przy Zespole Szkół Nr 1 im. Mikołaja Kopernika w Iłowie-Osadzie, Szkoła Podstawowa im.Mikołaja Kopernika w Iłowie-Osadzie przy Zespole Szkół Nr 1 im. Mikołaja Kopernika w Iłowie-Osadzie, Publiczne Gimnazjum przy Zespole Szkół Nr 1 im. Mikołaja Kopernika w Iłowie-Osadzie;
• Zespół Szkół Zawodowych im. ks. Edmunda Domańskiego w Iłowie - Osadzie - Liceum Ogólnokształcące przy Zespole Szkół Zawodowych im. ks.Edmunda Domańskiego w Iłowie - Osadzie , Technikum Zespole Szkół Zawodowych im. ks. Edmunda Domańskiego w Iłowie - Osadzie, Zasadnicza Szkoła Zawodowa przy Zespole Szkół Zawodowych im. ks. Edmunda Domańskiego w Iłowie - Osadzie;
• Zespół Szkół nr 2 im. Jana Pawłw II w Narzymiu - Przedszkole Gminne przy Zespole Szkół nr 2 im. Jana Pawła II w Narzymiu, Szkoła Podstawowa im. Karola Małłka w Iłowie-Osadzie przy Zespole Szkół nr 2 im. Jana Pawła II w Narzymiu, Publiczne Gimnazjum przy Zespole Szkół nr 2 im. Jana Pawła II w Narzymiu.

Sport

W gminie działa Gminny Ośrodek Kultury i Sportu w Iłowie-Osadzie, który organizuje liczne imprezy rekreacyjno-sporowe, m. in.: Gminny Zimowy Turniej Piłki Nożnej o Mistrzostwo Gminy Iłowo-Osada, Drużynowe Rodzinne Mistrzostwa Gminy Iłowo-Osada w Tenisie Stołowym, Indywidualne Mistrzostwa w Tenisie Stołowym, Gminne Mistrzostwa Brydża o Puchar Wójta Gminy Iłowo-Osada, Halowy Turniej Piłki Nożnej Młodzieży o Puchar Wójta Gminy Iłowo-Osada, Gminne Igrzyska Wsi Rad Sołeckich, Powiatowy Samorządowy Turniej Piłki Nożnej, Ogólnopolskie Masowe Biegi Przełajowe Cross Henryka Szordykowskiego, Gminny Turniej Piłki Nożnej „ Piłkarska Kadra Czeka” i „Mała Piłkarska Kadra Czeka” dziewcząt i chłopców, Wojewódzki Turniej Piłki Nożnej o Puchar Przewodniczącego WM Z LZS, Wojewódzkie zawody lekkoatletyczne WM Z LZS. Istnieją również kluby sportowe:

• KS Iskra Narzym;
• GKS Polonia Iłowo.

Obszary chronione i pomniki przyrody

Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody.

Należą do nich: Rezerwaty:

• Rezerwat Góra Dębowa (powierzchnia calkowita163,32 ha) - zespół lasów liściastych, borów mieszanych, łęgu i olesów;
• Rezerwat Świńskie Bagno (powierzchnia calkowita16,10 ha) - torfowisko przejściowe i niskie z fragmentami towarzyszącego mu lasu.

Obszar chronionego krajobrazu:

• Obszar Chronionego Krajobrazu Dolin Rzek Nidy i Szkotówki (powierzchnia całkowita 8391,9 ha).

Na terenie gminy, w celu ochrony walorów przyrodniczych, zostały utworzone 4 użytki ekologiczne o charakterze bagiennym, które łącznie zajmują powierzchnię 2,24 ha. Położone są w miejscowości:

• Purgałki, o powierzchni 0,30 ha;
• Mławka, o powierzchni 0,90 i 0,60 ha;
• Wierzbowo, o powierzchni 0,44 ha.

Dodatkowo, w Mławce, Narzymiu i Gajówkach występują obszary o walorach przyrodniczych rangi lokalnej, lecz bez ustanowionej formy ochrony. Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Iłowo-Osada znajdują się 3 pomniki przyrody - sosna w Leśnictwie Narzym, trzy dęby w Leśnictwie Iłowo-Osada, „Aleja Lipowa” prowadząca do rezerwatu Świńskie Bagno.

Bibliografia

1. Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. [[17]]
2. Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw.[[18]]
3. Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[[19]]
4. Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
5. Program ochrony środowiska dla gminy Iłowo-Osada na lata 2004-2007 z perspektywą na lata 2008-2011 [20][06.04.2014]
6. Bank Danych Lokalnych GUS [[21]] [06.04.2014]
7. BIP Urzędu Gminy Iłowo-Osada [[22]] [06.04.2014]
8. Leksykon kultury Warmii i Mazur. [[23]]
9. Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków. [[24]]
10. UStat w Olsztynie [[25]] [06.04.2014]