Pomorska Wieś

Pomorska Wieś
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	elbląski
Gmina	Milejewo
Liczba ludności (2010)	262
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Pomorska Wieś
Położenie na mapie Polski Pomorska Wieś
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Pomorska Wieś (niem. Pomehrendorf) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim, w gminie Milejewo. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 262 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Krystyna Gliwa.

Położenie

Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze Wysoczyzny Elbląskiej, 8 km na południe od Milejewa, przy drodze wojewódzkiej nr 509.

Dzieje miejscowości

Jest to jedna z najstarszych osad na Wzniesieniu Elbląskim leżąca w odległości około 13 km na wschód od Elbląga, w otoczeniu wzniesień dochodzących do 146m n.p.m. i w pobliżu niewielkich połaci leśnych. Około 1 km na zachód od centrum wsi płynie w zagłębieniu Rogowa, niewielki potoczek wcinający się w dalszym swym biegu głęboko w morenowe podłoże. Wyżłobiona przez ten ciek malownicza dolinka porośnięta jest lasem, a na jej krawędziach w rejonie wsi Rogowo i Weklice wznosiły się we wczesnym średniowieczu trzy pruskie grody.

Pomorska Wieś leży przy starym trakcie biegnącym z Elbląga do Młynar. Z jej terenu rozbiega się także kilka innych lokalnych dróg do sąsiednich miejscowości. Była ona prawdopodobnie prastarą osadą Pogezanów. Lokacja jej, przez komtura krzyżackiego, nastąpiła pod koniec XIIIw. Nowy przywilej uzyskała osada w 1344r. na prośbę synów pierwszego lokatora. Jan i Tymno, pełnili wspólnie funkcje sołeckie i sądownicze, dzieląc dochody między siebie. Na wojnę musiał wyruszać jeden z nich, lecz drugi zobowiązany był wówczas pokrywać koszty tej wyprawy. Proboszcz imieniem Mateusz, posiadający 4 włóki ziemi, wymieniony jest dopiero w 1378r. Do wsi należało ogółem 57 włók gruntu. Za czasów krzyżackich osada podlegała krzyżackiemu leśnemu. Po wyzwoleniu spod jarzma krzyżackiego weszła w skład terytorium elbląskiego. Miejscowa karczma zasilała kasę rady miejskiej.

Około 1820r. należało do wsi 67 włók ziemi, istniało 14 gospodarstw kmiecych i żyło 331 osób. Zajmowano się wyrobem płótna, które sprzedawano w Gdańsku.

Najstarszą budowlą jest kościół z gotyckim, z XIV-wiecznym prezbiterium, nawą z 1672r. i drewnianą wieżą z 1766r. Pierwotną świątynię strawił pożar w 1671r., niszcząc także 12 zagród chłopskich, karczmę i szkołę. Z wypalonego kościoła pozostały tylko mury obwiednie i wschodni szczyt. Odbudowano go częściowo już w następnym roku, a później wyposażono w nowy sprzęt. Drewniany strop uzyskał w 1688r. polichromię, zachowaną do dziś. Pośrodku kompozycji widnieje, w owalu, przedstawienie Sądu Ostatecznego. Ambonę ufundował w 1674r., po rozbudowie dwa lata wcześniej kościoła, sędzia ziemski Samuel Barner, a wykonano ją w warsztacie elbląskim; później odnawiano ją i uzupełniano niektóre części. W 1690 ufundowany został dzwon, pochodzący z elbląskiego warsztatu Dawida Jonasa, o czym informuje napis na płaszczu: Jonas mich in Elbing umgegossen. W Elblągu wykonano również w 1689r. barokowy prospekt organowy zdobny ornamentyką roślinną i figuralną. Barokowy ołtarz, zapewne z końca XVIIw., nosi ślady przeróbek i uzupełnień. W predelli zachował się obraz przedstawiający Ostatnią Wieczerzę. W retabulum umieszczono, po wojnie, nowy obraz. Najstarszym zabytkiem kościoła jest gotycka kropielnica wykuta w granicie. Odbudowaną prowizorycznie, po pożarze, wieżę musiano rozebrać w kilkadziesiąt lat później, a obecną wzniesiono w 1766r., wieńcząc ją hełmem o formach gotykich. Gruntowną konserwację świątyni przeprowadzono w latach 1852/1853, a nowe organy zakupiono w 1899r.

Nazwa Pomehrendorf utrzymała się w pieczęciach nagłówkowych Urzędu Gminnego, obok nadanej przez władzę nazwy Bierutowo, aż do roku 1947. Pomorska Wieś została stosunkowo szybko zasiedlona przez przybyszów z Polski i już w roku 1945 działał tu urząd gminny. Nie udało się ustalić stanu spustoszenia kościoła. Ludność miejscowa zadbała jednak, by doprowadzić go do stanu używalności i poprosić polskiego księdza katolickiego o poświęcenie domu Bożego. Stało się to udziałem ks. Pracz-Praczyńskiego lub ks. Żynela, bo tylko ci dwaj pracowali wtedy na terenie Elbląga. Poświecenia dokonano w dniu 1.11.1945 roku. Poświadcza ten fakt Starostwo Powiatowe w piśmie skierowanym do Urzędu Bezpieczeństwa w kwietniu 1946 roku. Była to odpowiedź na pismo UB z dnia 29.03.1946 roku nr 234/46. Komunikuje się w tym piśmie, "że dnia 1.11.1945 roku kościół ewangelicki w Bierutowie został samorzutnie przejęty przez polskie społeczeństwo wyznania rzymsko-katolickiego, które sprowadziło księdza z Elbląga do wyświęcenia".

8 sierpnia 1946 roku Urząd Gminny w Bierutowie zawiadamia w odpowiedzi na pismo Starostwa Powiatowego z dnia 23.08.1946 nr VIII/6/46, że na terenie gminy Bierutowo nie ma żadnego duszpasterza. Do Bierutowa i do Wańkowicz (Przezmark) dojeżdża co drugą niedzielę ks. mjr Białek z Elbląga. W trzy miesiące później ks. Białek zawiadamia Kurię Biskupią o dokonanym wcześniej poświęceniu kościoła w Pomehrendorf - Bierutowo i o tym, że odprawia się tam Mszę św. w każdą pierwszą niedzielę miesiąca. Ze sprawozdania Urzędu Gminnego (bez daty, lecz, jak wynika z okoliczności, pisanego na początku 1947 roku) można się dowiedzieć, że przed wojną do majątku kościelnego należały następujące składniki majątkowe: ośmiopokojowa plebania, dom dla służby kościelnej i 69 ha ziemi.

Jest to jedna z najstarszych osad na Wzniesieniu Elbląskim leżąca w odległości około 13 km na wschód od Elbląga, w otoczeniu wzniesień dochodzących do 146m n.p.m. i w pobliżu niewielkich połaci leśnych. Około 1 km na zachód od centrum wsi płynie w zagłębieniu Rogowa, niewielki potoczek wcinający się w dalszym swym biegu głęboko w morenowe podłoże. Wyżłobiona przez ten ciek malownicza dolinka porośnięta jest lasem, a na jej krawędziach w rejonie wsi Rogowo i Weklice wznosiły się we wczesnym średniowieczu trzy pruskie grody.

Pomorska Wieś leży przy starym trakcie biegnącym z Elbląga do Młynar. Z jej terenu rozbiega się także kilka innych lokalnych dróg do sąsiednich miejscowości. Była ona prawdopodobnie prastarą osadą Pogezanów. Lokacja jej, przez komtura krzyżackiego, nastąpiła pod koniec XIIIw. Nowy przywilej uzyskała osada w 1344r. na prośbę synów pierwszego lokatora. Jan i Tymno, pełnili wspólnie funkcje sołeckie i sądownicze, dzieląc dochody między siebie. Na wojnę musiał wyruszać jeden z nich, lecz drugi zobowiązany był wówczas pokrywać koszty tej wyprawy. Proboszcz imieniem Mateusz, posiadający 4 włóki ziemi, wymieniony jest dopiero w 1378r. Do wsi należało ogółem 57 włók gruntu. Za czasów krzyżackich osada podlegała krzyżackiemu leśnemu. Po wyzwoleniu spod jarzma krzyżackiego weszła w skład terytorium elbląskiego. Miejscowa karczma zasilała kasę rady miejskiej.

Około 1820r. należało do wsi 67 włók ziemi, istniało 14 gospodarstw kmiecych i żyło 331 osób. Zajmowano się wyrobem płótna, które sprzedawano w Gdańsku.

ajstarszą budowlą jest kościół z gotyckim, z XIV-wiecznym prezbiterium, nawą z 1672r. i drewnianą wieżą z 1766r. Pierwotną świątynię strawił pożar w 1671r., niszcząc także 12 zagród chłopskich, karczmę i szkołę. Z wypalonego kościoła pozostały tylko mury obwiednie i wschodni szczyt. Odbudowano go częściowo już w następnym roku, a później wyposażono w nowy sprzęt. Drewniany strop uzyskał w 1688r. polichromię, zachowaną do dziś. Pośrodku kompozycji widnieje, w owalu, przedstawienie Sądu Ostatecznego. Ambonę ufundował w 1674r., po rozbudowie dwa lata wcześniej kościoła, sędzia ziemski Samuel Barner, a wykonano ją w warsztacie elbląskim; później odnawiano ją i uzupełniano niektóre części. W 1690 ufundowany został dzwon, pochodzący z elbląskiego warsztatu Dawida Jonasa, o czym informuje napis na płaszczu: Jonas mich in Elbing umgegossen. W Elblągu wykonano również w 1689r. barokowy prospekt organowy zdobny ornamentyką roślinną i figuralną. Barokowy ołtarz, zapewne z końca XVIIw., nosi ślady przeróbek i uzupełnień. W predelli zachował się obraz przedstawiający Ostatnią Wieczerzę. W retabulum umieszczono, po wojnie, nowy obraz. Najstarszym zabytkiem kościoła jest gotycka kropielnica wykuta w granicie. Odbudowaną prowizorycznie, po pożarze, wieżę musiano rozebrać w kilkadziesiąt lat później, a obecną wzniesiono w 1766r., wieńcząc ją hełmem o formach gotykich. Gruntowną konserwację świątyni przeprowadzono w latach 1852/1853, a nowe organy zakupiono w 1899r.

Nazwa Pomehrendorf utrzymała się w pieczęciach nagłówkowych Urzędu Gminnego, obok nadanej przez władzę nazwy Bierutowo, aż do roku 1947. Pomorska Wieś została stosunkowo szybko zasiedlona przez przybyszów z Polski i już w roku 1945 działał tu urząd gminny. Nie udało się ustalić stanu spustoszenia kościoła. Ludność miejscowa zadbała jednak, by doprowadzić go do stanu używalności i poprosić polskiego księdza katolickiego o poświęcenie domu Bożego. Stało się to udziałem ks. Pracz-Praczyńskiego lub ks. Żynela, bo tylko ci dwaj pracowali wtedy na terenie Elbląga. Poświecenia dokonano w dniu 1.11.1945 roku. Poświadcza ten fakt Starostwo Powiatowe w piśmie skierowanym do Urzędu Bezpieczeństwa w kwietniu 1946 roku. Była to odpowiedź na pismo UB z dnia 29.03.1946 roku nr 234/46. Komunikuje się w tym piśmie, "że dnia 1.11.1945 roku kościół ewangelicki w Bierutowie został samorzutnie przejęty przez polskie społeczeństwo wyznania rzymsko-katolickiego, które sprowadziło księdza z Elbląga do wyświęcenia".

8 sierpnia 1946 roku Urząd Gminny w Bierutowie zawiadamia w odpowiedzi na pismo Starostwa Powiatowego z dnia 23.08.1946 nr VIII/6/46, że na terenie gminy Bierutowo nie ma żadnego duszpasterza. Do Bierutowa i do Wańkowicz (Przezmark) dojeżdża co drugą niedzielę ks. mjr Białek z Elbląga. W trzy miesiące później ks. Białek zawiadamia Kurię Biskupią o dokonanym wcześniej poświęceniu kościoła w Pomehrendorf - Bierutowo i o tym, że odprawia się tam Mszę św. w każdą pierwszą niedzielę miesiąca. Ze sprawozdania Urzędu Gminnego (bez daty, lecz, jak wynika z okoliczności, pisanego na początku 1947 roku) można się dowiedzieć, że przed wojną do majątku kościelnego należały następujące składniki majątkowe: ośmiopokojowa plebania, dom dla służby kościelnej i 69 ha ziemi.

Szkoła parafialna istniała tam już od kilku wieków, nowy budynek szkoły wzniesiono w XVIIIw. Po wojnie otwarto szkołę już w 1946r. Około 1920r. wieś posiadała 1025 ha ziemi i liczyła 428 mieszkańców. Do 1 stycznia 1973r. mieściła się w Pomorskiej Wsi siedziba Gromadzkiej Rady Narodowej, obecnie wieś włączona jest jako wieś sołecka do gminy Milejewo. W Pomorskiej Wsi znajduje się 6-klasowa Szkoła Podstawowa im. Obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku, Filia Biblioteczna oraz sklep spożywczy, świetlica wiejska.

Wielki pożar strawił latem 1671 roku znaczną część Pomorskiej Wsi. Spłonęło 12 zagród chłopskich, szkoła, karczma i stary gotycki kościół. Świątynia zniszczała do tego stopnia, że trudno było mówić o jej odbudowie, trzeba było wznieść nowy kościół. Ciężar inwestycji mieli ponieść parafianie, a największą i najbogatszą wsią był wówczas Kamiennik Wielki. Wszystkim wydało się oczywistym, że właśnie ta wieś poniesie największy ciężar. Postanowiono nowy kościół wznieść w Kamienniku Wielkim, nie oponowali przeciw temu nawet mieszkańcy Pomorskiej Wsi. Miejsce na budowę wybrano ładne - wyniosły pagórek w centrum wsi.Kiedy jednak wiosną 1672 roku rozpoczęto budowę, wszystko szło nie tak jak powinno. Już podczas gromadzenia materiałów budowlanych zdarzyło się wiele nieszczęść: podczas transportu drewna złamała się oś u wozu i bale przygniotły parobka z Rogowa, to znów cegły wyrabiane w miejscowej cegielni pękały podczas wypalania, mimo, że procesu wypalania pilnował mistrz w tej sztuce. Podczas zakładania fundamentów zmarł, rażony apopleksją, budowniczy z Kamiennika, a kiedy zaczęto wznosić mury, wszystko co wzniesiono w dzień, nocą zostawało zburzone. Uznano więc, że należy zaprzestać budowy w Kamienniku. Jak zapisał kronikarz: „ludzie doszli do wniosku, że nie jest wolą Bożą posiadanie Domu w Kamienniku, wybudowano go więc na miejscu starej świątyni”. Wierni Kamienniccy przystali na to pod warunkiem, że miejsca w kościele będą zajmowali przy samym ołtarzu.

Parafia pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny

Edukacja

• Szkoła Podstawowa w Pomorskiej Wsi

Bibliografia

1. [Baza Informacji Lokalnej] [data dostępu: 4.05.2014]
2. Szkoła Podstawowa w Pomorskiej Wsi [data dostępu: 4.05.2014]
3. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Milejewo [data dostępu: 4.05.2014]
4. Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 4.05.2014]