Runowo

Runowo
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	lidzbarski
Gmina	Lidzbark Warmiński
Liczba ludności (2010)	370
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Runowo
Położenie na mapie Polski Runowo
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Runowo (niem. Raunau) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie lidzbarskim, w gminie Lidzbark Warmiński. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

W 2010 roku miejscowość liczyła 370 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Regina Frydrycka.

Położenie

Miejscowość leży w odległości 10 km na północny zachód od Lidzbarka Warmińskiego.

Dzieje miejscowości

Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z 1347 roku, jednak dokładna data założenia miejscowości nie jest znana. W roku 1347 sołtysem Runowa był niejaki Piotr Krebisse. W 1359 roku biskup warmiński Jan Stryprock wystawił akt lokacji Hermanowi von Kolberg. Wieś została zniszczona pod koniec wojny polsko-krzyżackiej rozgrywającej się w latach 1519–1521. W połowie XVI wieku obszar wsi obejmował 77 łanów, jednak aż 64 leżało odłogiem i było opuszczone przez właścicieli. Próba ponownej kolonizacji wyludnionego Runowa doprowadziła do wystawienia nowego przywileju lokacyjnego. Mimo niesprzyjającej sytuacji to właśnie w Runowie Jan Leoman w 1581 roku prowadził jedną z największych pszczelich pasiek na terenie Warmii. Rok wcześniej odbudowany został zniszczony w czasie działań wojennych kościół pw. św. Tadeusza Judy i Szymona w Runowie.

W 1688 roku obszar wsi obejmował 90 łanów. W tym czasie Runowo było zamieszkane przez 3 sołtysów, 23 chłopów i 6 zagrodników. Pięć lat wcześniej Jan Łączyński uzyskał zezwolenie na użytkowanie młyna. W 1783 roku Runowo składało się z 55 budynków. W 1818 roku miejscowość była zamieszkana przez 199 osób. W 1845 roku pożar strawił miejscowy kościół, który odbudowano w 1852 roku. W 1939 roku Runowo liczyło 849 mieszkańców. Po zakończeniu II wojny światowej miejscowość uzyskała status wsi sołeckiej. Uruchomiono w niej gimnazjum oraz pocztę.

W miejscowości działa poczta oraz ośrodek zdrowia.

Edukacja

• Szkoła Podstawowa im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Runowie

Szkoła w Runowie.
Źródło: www.gminalidzbark.com

Turystyka

• Szlak rowerowy o długości 50 km – przebieg trasy: Lidzbark Warmiński – Łaniewo – Kaszuny – Miejska Wola – Babiak – Bugi – Runowo – Workiejmy – Nowa Wieś Wielka – Redy – Wielochowo – Lidzbark Warmiński

Zabytki

• kościół gotycki z XV-XVI wieku, odbudowany w stylu neogotyckim w latach 1848–1852; we wnętrzu znajduje się rokokowy ołtarz główny z 1772 roku, dwa konfesjonały z 2. połowy XIX stulecia, średniowieczna granitowa chrzcielnica
• cmentarz przykościelny
• neogotycka kapliczka przydrożna z XIX wieku
• kapliczka wzniesiona w 1885 roku, zlokalizowana przy drodze na Bugi

Bibliografia

Chłosta Jan, Słownik Warmii, Olsztyn 2002.
Chrzanowski Tadeusz, Przewodnik po zabytkowych kościołach Północnej Warmii, Olsztyn 1978.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Bank Danych Lokalnych GUS [10.03.2014]
domwarminski.pl [10.03.2014]
polskaniezwykla.pl [05.03.2014]
Wojewódzka ewidencja zabytków [05.03.2014]