Towarzystwo Sportowe "Sokół"

Towarzystwo Sportowe "Sokół"
Rodzaj organizacji	Organizacja sportowa
Profil działalności	propagowanie sprawności fizycznej i postaw patriotycznych

Towarzystwo Sportowe "Sokół" - organizacja sportowa, której towarzystwa powstawać zaczęły w krajach słowiańskich w połowie XIX wieku.

Historia

Symbolem ruchu stał się sokół w locie trzymający sztangę do ćwiczeń. Pierwsze gniazdo "Sokoła" powstało w 1862 roku w Pradze. Cztery lata później zostało założone Towarzystwo we Lwowie. Pierwszymi działaczami sokolskimi byli: Klemens Żukotyński, Ludwik Goltental, Jan Żaplachta-Zapałowicz, Józef Milleret, Jan Dobrzański, Antoni Durski, Żegota Krówczyński, Wladyslaw Janikowski. Po utworzeniu niepodległego państwa polskiego siedziba związku została przeniesiona do Warszawy.W okresie międzywojennym Towarzystwo stało się członkiem Międzynarodowej Federacji Gimnastycznej. Ponadto przez cały okres działalności prowadziło również kursy dla kandydatów na nauczycieli gimnastyki.

Przed wybuchem I wojny światowej centrala organizacji nazywana gniazdem znajdowała się we Lwowie. Poszczególne oddziały zwano natomiast gniazdami polskimi i sokolniami. Znajdowały się w dzielnicach i podporządkowanych im okręgach. Przed 1914 rokiem istniało kilka dzielnic, kilkadziesiąt okręgów oraz kilkaset gniazd zrzeszających kilkadziesiąt tysięcy członków.Okres przedplebiscytowy aktywizował działaczy ruchu polskiego nie tylko w sferze politycznej. W październiku 1919 roku 40 młodych ludzi zainicjowało działanie w strukturach Towarzystwa Sportowego "Sokół". Pierwszy polski oddział Towarzystwa na obszarz Warmii i Mazur powstał w Lidzbarku Welskim w marcu 1921 roku. Kolejne gniazda "Sokoła" powstały w Gietrzwałdzie, Olsztynie, Barczewie, Dywitach, Butrynach. Największą popularność Towarzystwo zyskało w powiecie szczycieńskim, piskim, nidzickim i ostródzkim. Organizacją w powiecie szczycieńskim kierowali Gustaw Leyding junior i Czesław Gąsowski. Gniazda "Sokoła", które powstały na Mazurach zrzeszały okoł 200-300 osób. Lidzbarskie gniazdo w chwili powstania zrzeszało 97 członków i miało swoją filię we wsi Jeleń. Kierował nią Aleksander Kamiński. W tym czasie gniazdo wchodziło w skład IV Okręgu Dzielnicy Pomorskiej Towarzystwa, którego siedzibą stała się Lubawa (później na jakiś krótki czas rolę tę pełniła Brodnica).Po 1922 roku nowym prezesem Okręgu mianowano Stanisława Wolskiego, a naczelnikiem Jan Cieszyńskiego. W roku 1935 w skład Okręgu wchodziło 19 gniazd. Rok później w Lidzbarku Welskim utworzono Okręgowy Wydział "Sokolic", którego przewodniczącą została Maria Wolska. "Sokół" lidzbarski skupiał głównie kupców i rzemieślników. Co roku organizowano zloty okręgowe,w czasie których odbywały się zawody sportowe. Pierwszy taki zlot odbył się 14 marca 1925 roku w Lidzbarku Welskim.

Na Warmii istnienie Towarzystwa umożliwiło w znacznym stopniu powołanie Straży Mazurskiej, której komendantem mianowano Jana Niemierskiego. Członkowie "Sokoła" uczestniczyli tym samym w ochronie polskich zebrań, zabaw i wieców, narazonych na ataki niemieckich bojówkarzy. Żywot Towarzystwa został ostatecznie przerwany przez wybych II wojny światowej.

Cele i zadania organizacji

Jej członkowie za główny cel stawiali podnoszenie sprawności fizycznej i duchowej oraz rozbudzanie ducha narodowego. Towarzystwo popularyzowało sporty letnie oraz zimowe, a także wyrabianie tężyzny fizycznej i sił moralnych. Hołdowało ideom olimpijskim, zaczerpniętym z antycznych ideałów wychowawczych, kładąc nacisk na podtrzymywanie i rozwijanie świadomości narodowej oraz postaw obywatelskich.

Działalność

Głównymi dyscyplinami sportowymi promowanymi przez organizację, były klasyczne sporty olimpijskie oraz ćwiczenia gimnastyczne.Towarzystwo organizowało zawody sportowe oraz ogólnokrajowe zloty członków. Strój "Sokoła" składał się z czapki krakuski z piórem, żakietu kroju wojskowego z rabatami spiętego pasem, spodni o zwężonych nogawkach wpuszczonych w wysoko sznurowane buty oraz peleryny noszonej na lewym ramieniu.

Bibliografia

1. Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. II, Olsztyn 2011.
2. Budzyńśka-Topolewska Janina, Związek Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce, [w:] Wiadomości Ziemiańskie, 2002, nr 12, s.51-54.
3. Zarys dziejów Sokolstwa Polskiego w latach 1867-1997, red. Eligiusz Małolepszy, Zdzisław Pawluczuk, Częstochowa 2001.
4. Związek Towarzystw Gimnastycznych "Sokół" w Polsce [data dostępu: 10.08.2014]