Katolicka Szkoła Polska w Giławach

Katolicka Szkoła Polska w Giławach
Data założenia:	2 czerwca 1931 r.
Poziom szkoły:	podstawowy
Adres:	Giławy

Katolicka Szkoła Polska w Giławach – prywatna szkoła z polskim językiem wykładowym w byłych Prusach Wschodnich. Powstała w 1931 r. i działała do 1939 r. Pierwszym kierownikiem szkoły był Tomasz Setny.

Historia

Szkołę polską w Giławach otwarto 2 czerwca 1931 r. Uruchomiono ją w izbie wynajętej od gospodarza Ziemskiego. Obowiązki kierownika objął Tomasz Setny.

W 1932 r. podczas obchodów Święta Dziecka w Purdzie Wielkiej miał miejsce napad hitlerowskiej bojówki z Pasymia na szkołę w Giławach. Napad był skierowany przeciwko Setnemu, który był obywatelem polskim. Po tych wydarzeniach liczba dzieci w polskiej szkole zmniejszyła się do 6. W tej sytuacji, aby nie dopuścić do zamknięcia szkoły, Polsko-Katolickie Towarzystwo Szkolne na Warmię dokonało zamiany nauczycieli. Do Giław przyszedł nauczyciel z obywatelstwem niemieckim Edward Turowski z Nowej Kaletki, zaś do szkoły w Nowej Kaletce przeniesiono Tomasza Setnego.

13 stycznia 1935 r. dzieci z giławskiej szkoły wzięły udział w zjeździe dzielnicowym olsztyńskiego oddziału Związku Polaków w Niemczech. Szkoła w Giławach przetrwała do sierpnia 1939 r. pomimo odebrania prawa nauczania Edwardowi Turowskiemu, ciągłej obserwacji Pawła Trzcińskiego i nieustannych nacisków na kolejnego nauczyciela Franciszka Schnarbacha, na którym chciano wymóc przejście do pracy w szkole niemieckiej.

Cele i zadania

Szkoła działała na podstawie Ordynacji dotyczącej uregulowania szkolnictwa dla mniejszości polskiej w państwie pruskim, która weszła w życie 21 lutego 1929 r.

Kadra pedagogiczna

Kierownikami i jednocześnie nauczycielami szkoły byli:

• Tomasz Setny
• Edward Turowski
• Franciszek Schnarbach
• Paweł Trzciński

Osiągnięcia

3 września 1938 r. w szkole w Giławach zorganizowano kwartalną konferencję regionalną dla nauczycieli szkół polskich. Konferencja stanowiła formę dokształcania. Lekcję pokazową przeprowadził Franciszek Schnarbach.

Uczniowie i absolwenci

Uczniami polskiej szkoły były dzieci mniejszości polskiej mieszkającej w Prusach Wschodnich. Do szkoły w Giławach uczęszczały także dzieci z pobliskich wsi. W latach 1931–1939 stan liczebny uczniów przedstawiał się następująco:

• 1931 – 10 osób
• 1932 – 7 osób
• 1933 – 11 osób
• 1934 – 10 osób
• 1935 – 8 osób
• 1936 – 8 osób
• 1937 – 9 osób
• 1938 – 7 osób
• 1939 – 9 osób

Absolwentami Szkoły Polskiej w Giławach są m.in. Paweł Jeleniewski, który podjął dalszą naukę w Gimnazjum Polskim w Bytomiu oraz Jan Margowski – uczeń gimnazjum w Kwidzynie.

Tablica pamiątkowa

Na budynku domu nr 30 w Giławach umieszczono pamiątkową tablicę z napisem:

"Tu w latach 1930–1939

Mieściła się polska szkoła

Świadectwo polskości

Ziemi Warmińskiej".

Ciekawostki

W 1969 r. z okazji 40-lecia szkolnictwa polskiego na Warmii, Mazurach i Powiślu zorganizowano wycieczkę do Giław, gdzie przygotowano uroczystość m.in. dla Pawła Trzcińskiego – ostatniego nauczyciela szkoły polskiej w Giławach.

Bibliografia

Filipkowski Tadeusz, Oświata na Warmii i Mazurach w latach 1945–1960, Warszawa 1978.

Koziełło-Poklewski Bohdan, Wrzesiński Wojciech, Szkolnictwo polskie na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1919–1939, Olsztyn 1980.

Lewandowska Izabela, Chłosta Jan, Śladami polskich szkół na południowej Warmii w latach 1929–1939. W 80-lecie ich utworzenia, Olsztyn 2010.

Radziszewska Maria, "Święto Dziecka" w polskich szkołach na Warmii (1929–1939), [w:] Dziecko w historii – wątek korczakowski, red. Elwira Jolanta Kryńska, Agnieszka Suplicka, Urszula Wróblewska, Białystok 2013.