Wieże wodne: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(Utworzono nową stronę "'''Wieże wodne''' {{Wieś infobox |nazwa = Wieże wodne |herb wsi = |flaga wsi = |herb artykuł = |dopełni...") |
|||
| (Nie pokazano 8 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
|nazwa = Wieże wodne | |nazwa = Wieże wodne | ||
| Linia 7: | Linia 6: | ||
|dopełniacz wsi = Dąbrówna | |dopełniacz wsi = Dąbrówna | ||
|zdjęcie = wieże - Dąbrówno.jpg | |zdjęcie = wieże - Dąbrówno.jpg | ||
| − | |opis zdjęcia = Wieża wodna w Dąbrównie (komunalna) | + | |opis zdjęcia = Wieża wodna w Dąbrównie (komunalna).<br>Fot. Adam Płoski. |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| − | |powiat = | + | |powiat = ostródzki |
| − | |gmina = | + | |gmina = Dąbrówno |
| − | |miejscowość podstawowa = | + | |miejscowość podstawowa = Dąbrówno |
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| Linia 30: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}} | }} | ||
| + | '''Wieże wodne''' – wodociągi budowane na przełomie XIX i XX w. zrewolucjonizowały zaopatrzenie miast regionu w wodę. Zachowane do dziś na terenie [[województwo warmińsko-mazurskie|województwa warmińsko-mazurskiego]] liczne wieże wodne (ciśnień) zadziwiają różnorodnością rozwiązań architektoniczno–konstrukcyjnych. Wiele z nich to ciekawe zabytki techniki. | ||
| + | <br/><br/> | ||
| + | ==Historia== | ||
| + | Pierwsze wodociągi funkcjonowały jako system drewnianych lub ceramicznych kanałów oraz rur zasilanych wodą ze zbiorników. Wyjątkowy w Europie był funkcjonujący we [[Frombork|Fromborku]] system wodociągowy wykorzystujący wieżę wodną (1571-1572), dostarczający wodę na wzgórze katedralne. W systemie tym koło wodne podnosiło wodę na szczyt wieży za pomocą podnośnika łańcuchowego z czerpakami. Wodociągi ciśnieniowe budowane na przełomie XIX i XX w. zastąpiły funkcjonujące dotąd wodociągi grawitacyjne. | ||
| − | [[Kategoria: Turystyka]] [[Kategoria: Zabytki]] [[Kategoria: Zabytki techniki]] [[Kategoria: | + | Budowie nowych wodociągów towarzyszyło wznoszenie wież wodnych, którym z kolei towarzyszyły studnie lub ujęcia wody oraz stacje pomp, gdzie mieściły się maszyny parowe, potem pompy spalinowe i elektryczne, które miały za zadanie pompować wodę do zbiornika wieży, skąd rozprowadzana była ona do odbiorców. Na terenie miast odrębnie funkcjonowały wodociągi komunalne i kolejowe. Wieże wodne były obiektami nowoczesnymi konstrukcyjnie, architektonicznie i technicznie. Z zachowanych do dziś wyróżniają się wieże w [[Dąbrówno|Dąbrównie]] i [[Korsze|Korszach]], które prezentują unikalny w skali kraju typ wieży ze zbiornikiem otwartym, kulistym typu Klönne (od nazwiska konstruktora). Ze względów epidemiologicznych budowano także nowoczesne systemy kanalizacyjne (np. w [[Olsztyn|Olsztynie]]). |
| + | |||
| + | ==Zabytki techniki== | ||
| + | Wiele z zachowanych do dziś w regionie wież wodnych, często z oryginalnym wyposażeniem, stanowi interesujące zabytki techniki. Pierwsze wieże kolejowe wznoszono na planie wieloboku (np. [[Iława]], [[Ruciane-Nida]]) lub kwadratu (np. [[Biesal]] w [[Gietrzwałd (gmina wiejska)|gm. Gietrzwałd]]). Dość licznie reprezentowane są także wieże wznoszone na początku XX w. na planie koła, ze zbiornikiem cylindrycznym, w typie "grzybka", gdzie głowica szersza jest niż trzon, a całość przekryta jest stożkowym dachem (np. dworzec w [[Bogaczewo|Bogaczewie]] w [[Elbląg (gmina wiejska)|gm. Elbląg]]). Spotkać możemy również wieże w typie kolumnowym (np. kolejowe w Iławie i [[Nidzica|Nidzicy]]). Wśród ciekawszych przykładów są również wieże w [[Ełk|Ełku]] (ul. Kajki), [[Sępopol|Sępopolu]] (ul. Leśna), [[Biała Piska|Białej Piskiej]] (ul. Ogrodowa), [[Pisz|Piszu]] (ul. Wąglicka), [[Pasym|Pasymiu]] (ul. Pocztowa, z łaźnią i parkiem) i innych miastach regionu. | ||
| + | |||
| + | W obrębie wsi wieże wodne i wodociągi wznoszono także w folwarkach. Dziś ich ostatnie przykłady znajdują się np. we wsi [[Kajny]] w [[Jonkowo (gmina wiejska)| gm. Jonkowo]] oraz w [[Maruny|Marunach]] w [[Barczewo (gmina miejsko-wiejska)|gm. Barczewo]]. Ciekawa wieża wodna znajduje się także w tartaku w [[Ruciane-Nida|Rucianem-Nidzie]]. | ||
| + | |||
| + | ==Ciekawostki== | ||
| + | W miejscowości [[Korsze]] znajdują się trzy wieże wodne z przełomu XIX i XX w., każda o innej technologii działania. Tworzą one unikalny w Polsce "skansen" typologii wież wodnych. | ||
| + | Interesujące są także wieże wodne w Olsztynie, gdzie w dawnej wieży komunalnej mieści się obserwatorium astronomiczne, a w wieży kolejowej siedziba Warmińsko–Mazurskiego Towarzystwa Miłośników Kolei, które prowadzi tu niewielkie muzeum kolejnictwa. | ||
| + | |||
| + | W dawnych, komunalnych wieżach ciśnień w Giżycku i Gołdapi mieszczą się obecne galeria, kawiarnia i punkt widokowy. | ||
| + | |||
| + | |||
| + | ==Galeria zdjęć== | ||
| + | <gallery mode=packed heights=210px caption="Wieże wodne" class="left"> | ||
| + | Plik:Biala Piska - wieza cisnien.jpg|Komunalna wieża ciśnień w Białej Piskiej. Fot. Adam Płoski | ||
| + | Plik:Działdowo-wieza.jpg|Komunalna wieża ciśnień w Działdowie. Fot. Adam Płoski | ||
| + | Plik:Gizycko-wieza.jpg|Komunalna wieża ciśnień w Giżycku. Fot. Adam Płoski | ||
| + | Plik:Biesalu_gm.Gietrzwald.jpg|Kolejowa wieża wodna w Biesalu gm. Giżycko. Fot. Adam Płoski | ||
| + | Plik:Muszaki_wieza.jpg|Kolejowa wieża wodna w Muszakach gm. Nidzica. Fot. Adam Płoski | ||
| + | Plik:Nidzica, wieża cisnien (2).jpg|Kolejowa wieża ciśnień w Nidzicy. Fot. Adam Płoski | ||
| + | Plik:Olsztyn-wieza_cisnien.jpg|Komunalna wieża ciśnień w Olsztynie (ob. obserwatorium astronomiczne). Fot. Adam Płoski | ||
| + | Plik:Sępopol-wieza.jpg|Komunalna wieża ciśnień w Sępopolu). Fot. Adam Płoski | ||
| + | </gallery> | ||
| + | |||
| + | [[Kategoria: Turystyka]] [[Kategoria: Zabytki]] [[Kategoria: Zabytki techniki]] [[Kategoria: 1801-1918]] [[Kategoria: 1919-1944]] | ||
Aktualna wersja na dzień 19:56, 22 mar 2015
| Wieże wodne | |
| | |
 Wieża wodna w Dąbrównie (komunalna).
Fot. Adam Płoski. | |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | ostródzki |
| Gmina | Dąbrówno |
| Część miejscowości | Dąbrówno |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Wieże wodne | |
| Położenie na mapie Polski  Wieże wodne | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Wieże wodne – wodociągi budowane na przełomie XIX i XX w. zrewolucjonizowały zaopatrzenie miast regionu w wodę. Zachowane do dziś na terenie województwa warmińsko-mazurskiego liczne wieże wodne (ciśnień) zadziwiają różnorodnością rozwiązań architektoniczno–konstrukcyjnych. Wiele z nich to ciekawe zabytki techniki.
Spis treści
Historia
Pierwsze wodociągi funkcjonowały jako system drewnianych lub ceramicznych kanałów oraz rur zasilanych wodą ze zbiorników. Wyjątkowy w Europie był funkcjonujący we Fromborku system wodociągowy wykorzystujący wieżę wodną (1571-1572), dostarczający wodę na wzgórze katedralne. W systemie tym koło wodne podnosiło wodę na szczyt wieży za pomocą podnośnika łańcuchowego z czerpakami. Wodociągi ciśnieniowe budowane na przełomie XIX i XX w. zastąpiły funkcjonujące dotąd wodociągi grawitacyjne.
Budowie nowych wodociągów towarzyszyło wznoszenie wież wodnych, którym z kolei towarzyszyły studnie lub ujęcia wody oraz stacje pomp, gdzie mieściły się maszyny parowe, potem pompy spalinowe i elektryczne, które miały za zadanie pompować wodę do zbiornika wieży, skąd rozprowadzana była ona do odbiorców. Na terenie miast odrębnie funkcjonowały wodociągi komunalne i kolejowe. Wieże wodne były obiektami nowoczesnymi konstrukcyjnie, architektonicznie i technicznie. Z zachowanych do dziś wyróżniają się wieże w Dąbrównie i Korszach, które prezentują unikalny w skali kraju typ wieży ze zbiornikiem otwartym, kulistym typu Klönne (od nazwiska konstruktora). Ze względów epidemiologicznych budowano także nowoczesne systemy kanalizacyjne (np. w Olsztynie).
Zabytki techniki
Wiele z zachowanych do dziś w regionie wież wodnych, często z oryginalnym wyposażeniem, stanowi interesujące zabytki techniki. Pierwsze wieże kolejowe wznoszono na planie wieloboku (np. Iława, Ruciane-Nida) lub kwadratu (np. Biesal w gm. Gietrzwałd). Dość licznie reprezentowane są także wieże wznoszone na początku XX w. na planie koła, ze zbiornikiem cylindrycznym, w typie "grzybka", gdzie głowica szersza jest niż trzon, a całość przekryta jest stożkowym dachem (np. dworzec w Bogaczewie w gm. Elbląg). Spotkać możemy również wieże w typie kolumnowym (np. kolejowe w Iławie i Nidzicy). Wśród ciekawszych przykładów są również wieże w Ełku (ul. Kajki), Sępopolu (ul. Leśna), Białej Piskiej (ul. Ogrodowa), Piszu (ul. Wąglicka), Pasymiu (ul. Pocztowa, z łaźnią i parkiem) i innych miastach regionu.
W obrębie wsi wieże wodne i wodociągi wznoszono także w folwarkach. Dziś ich ostatnie przykłady znajdują się np. we wsi Kajny w gm. Jonkowo oraz w Marunach w gm. Barczewo. Ciekawa wieża wodna znajduje się także w tartaku w Rucianem-Nidzie.
Ciekawostki
W miejscowości Korsze znajdują się trzy wieże wodne z przełomu XIX i XX w., każda o innej technologii działania. Tworzą one unikalny w Polsce "skansen" typologii wież wodnych. Interesujące są także wieże wodne w Olsztynie, gdzie w dawnej wieży komunalnej mieści się obserwatorium astronomiczne, a w wieży kolejowej siedziba Warmińsko–Mazurskiego Towarzystwa Miłośników Kolei, które prowadzi tu niewielkie muzeum kolejnictwa.
W dawnych, komunalnych wieżach ciśnień w Giżycku i Gołdapi mieszczą się obecne galeria, kawiarnia i punkt widokowy.
Galeria zdjęć
- Wieże wodne
Komunalna wieża ciśnień w Białej Piskiej. Fot. Adam Płoski
Komunalna wieża ciśnień w Działdowie. Fot. Adam Płoski
Komunalna wieża ciśnień w Giżycku. Fot. Adam Płoski
Kolejowa wieża wodna w Biesalu gm. Giżycko. Fot. Adam Płoski
Kolejowa wieża wodna w Muszakach gm. Nidzica. Fot. Adam Płoski
Kolejowa wieża ciśnień w Nidzicy. Fot. Adam Płoski
Komunalna wieża ciśnień w Olsztynie (ob. obserwatorium astronomiczne). Fot. Adam Płoski
Komunalna wieża ciśnień w Sępopolu). Fot. Adam Płoski
.jpg)
