Bratian: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 12 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
| − | + | |nazwa = Bratian | |
|herb wsi = | |herb wsi = | ||
|flaga wsi = | |flaga wsi = | ||
| Linia 8: | Linia 7: | ||
|dopełniacz wsi = Bratiana | |dopełniacz wsi = Bratiana | ||
|zdjęcie = Bratian1.png | |zdjęcie = Bratian1.png | ||
| − | |opis zdjęcia = Grunwaldzka chorągiew Bratiana | + | |opis zdjęcia = Grunwaldzka chorągiew Bratiana. Autor: J a1. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Grunwald_Bratian_i_Nowe_Miasto.svg Commons Wikimedia] [12.09.2013] |
|rodzaj miejscowości = wieś sołecka | |rodzaj miejscowości = wieś sołecka | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 16: | Linia 15: | ||
|sołectwo = Bratian | |sołectwo = Bratian | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = | + | |liczba ludności = 1 954 |
| − | |rok = | + | |rok = 2010 |
|strefa numeracyjna = (+48) 56 | |strefa numeracyjna = (+48) 56 | ||
|kod pocztowy = 13 - 300 | |kod pocztowy = 13 - 300 | ||
| Linia 30: | Linia 29: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | < | + | '''Bratian''' (''Bratyan'', ''Bretzen'', ''Bretchen'', niem. ''Brattian'') – wieś sołecka w Polsce w [[Województwo warmińsko-mazurskie |województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat nowomiejski| powiecie nowomiejskim]], w [[Nowe Miasto Lubawskie (gmina wiejska) |gminie Nowe Miasto Lubawskie]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do województwa toruńskiego. W 2010 roku wieś liczyła 1 954 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa pełni [[Roman Sienkowski]]<ref>[http://www.gminanml.pl/ Strona Gminy Nowego Miasta Lubawskiego] [03.07.2014]</ref>. |
| + | <br/><br/> | ||
| + | [[Plik: Pozostałość zamku w Bratianie.jpg|right|300px|thumb| |Pozostałość zamku w Bratianie.<br>Źródło: [http://www.zamki.pl/?idzamku=bratian www.zamki.pl] [12.09.2013] ]] | ||
| + | |||
| + | == Położenie == | ||
| + | Miejscowość leży przy ujściu rzeki [[Rzeka Wel| Wel]] do [[Rzeka Drwęca|Drwęcy]], w odległości około 5 km na północ od [[Nowe Miasto Lubawskie |Nowego Miasta Lubawskiego]] przy szosie w kierunku [[Olsztyn|Olsztyna]] i 10 km od Lubawy. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | ==Dzieje miejscowości == |
| − | + | Miejscowość lokowano na dobrach bratiańskich, które otrzymał brat Jan z Sandomierza za służbę w wojskach krzyżackich. Wieś istniała w 1343 r., kiedy doszło do spotkania książąt mazowieckich Ziemowita II i Bolesława III z wielkim mistrzem Ludolfem Königem w sprawie wytyczenia granicy między Mazowszem, a [[Zakon Krzyżacki|Państwem Zakonnym]]. Nieznana jest dokładna data lokacji. Wieś posiada herb, który według Jana Długosza przedstawia złote rogi jelenia na srebrnym tle. W latach 1343–1359 na terenie miejscowości wybudowano średniowieczny zamek krzyżacki, a pod koniec XIV w. funkcjonował tutaj folwark zakonny. Zamek określano mianem pochodzącym od rycerza Jana z Sandomierza. Ludność polska nazywała go Brat Jan. Nazwa miejscowości pochodzi od nazwy zamku. | |
<br/> | <br/> | ||
| − | + | W Bratianie odbyła się ostatnia przedwojenna narada krzyżacka przed bitwą pod [[Grunwald| Grunwaldem]]. Po I pokoju toruńskim wieś została w rękach Krzyżaków, zaś po II pokoju toruńskim trafiła do Polski. Pod koniec XV w. [[Zamek w Bratianie |zamek bratiański]] przeszedł pod zarząd rodu [[Rodzina Wilkanowskich| Wilkanowskich]] i stał się siedzibą starosty królewskiego. W 1522 r. starostwo objął [[Jan Wieczwiński]], a w 1535 r. Bratian przejął ród[[Rodzina Działyńskich|Działyńskich]]. W XVI w. we wsi funkcjonowała już szkoła parafialna. Po wojnach polsko–szwedzkich wieś wraz z Nowym Miastem Lubawskim za wierność Szwedom została nadana przez Karola X Gustawa (króla szwedzkiego) Bogusławowi Radziwiłłowi. W połowie XVIII w. dobra bratiańskie przejęte zostały przez ród [[Rodzina Czapskich|Czapskich]]. W 1865 r. wieś kupił [[Florian Różycki]]. | |
| − | + | <br/> | |
| − | + | Pod koniec XIX w. teren wsi zajmował 3740 mórg. W tym okresie było 730. mieszkańców, w tym: 516 katolików i 169 protestantów. Na początku XX w. we wsi rozpoczęła funkcjonowanie kolej żelazna oraz młyn wodny na rzece Wel. W XX w. wzniesiono budynek szkolny, w którym uczyły się przed wojną dzieci pochodzenia niemieckiego i polskiego. W 1991 r. erygowano [[Parafia w Bratianie |parafię w Bratianie]], a w 2004 r. konsekrowano [[Kościół pw. św. Brata Alberta Chmielowskiego w Bratianie |kościół pw. św. Brata Alberta Chmielowskiego]]. Na terenie wsi w 2007 r. powstało [[Bractwo Rycerskie Chorągwi Zamku Bratian|bractwo rycerskie]]. | |
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | ==Gospodarka== | |
| − | + | We wsi działają firmy z branży budowlanej, motoryzacyjnej, spożywczej, pielęgniarskiej, usługowo–produkcyjnej. Znajduje się tutaj stacja obsługi samochodów i LPG. | |
<br/> | <br/> | ||
| − | + | ==Edukacja== | |
| − | + | We wsi działa [[Szkoła Podstawowa im. Rodu Działyńskich w Bratianie |Szkoła Podstawowa im. Rodu Działyńskich]]. Przy szkole funkcjonuje [[Młodzieżowy Klub Integracji w Bratianie|Młodzieżowy Klub Integracji]] finansowany ze środków unijnych. Znajduje się tutaj również boisko piłkarskie, wybudowane w ramach programu Orlik. | |
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | ==Kultura== |
| − | + | We wsi funkcjonuje filia [[lkwim: Gminna Biblioteka Publiczna w Gwiździnach | Gminnej Biblioteki Publicznej w Gwiździnach]] oraz [[Ludowy Zespół Sportowy "Wel"]]. | |
| − | We wsi | ||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | ==Bezpieczeństwo== |
| − | + | Jest tutaj także jednostka [[Ochotnicza Straż Pożarna w Bratianie|Ochotniczej Straży Pożarnej]], | |
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Ludzie związani z miejscowością== | |
| − | + | Na kartach historii wsi zapisał się ród Wilkanowskich oraz Działyńskich. W latach 20. XX w. we wsi głównymi gospodarzami byli: [[Jan Łukaszewski]], [[Karol Szneider]] i [[Jakub Zemke]]. Przed [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|wojną]] wójtem gminy Bratian był Łukaszewski. We wsi mieszkał [[Krzysztof Szczawiński]] - kolarz, zdobywca medali w Mistrzostwach Polski. W bratiańskiej szkole uczyła się [[Teresa Duszyńska]] – prof. dr hab. Uniwersytetu Gdańskiego. | |
| − | Na kartach historii wsi zapisał się ród Wilkanowskich oraz | ||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| + | ==Zabytki== | ||
| + | *ruiny XIV w. zamku krzyżackiego | ||
| + | *pozostałości dworku klasycystycznego z XVIII w. | ||
| + | *kuźnia i domy z XIX w. | ||
| + | *krzyż i pamiątkowa tablica na miejscu straceń | ||
| − | == | + | == Bibliografia== |
| − | + | ''Gmina Nowe Miasto Lubawskie. Przewodnik krajoznawczy'', Toruń 1997, 82 ss. <br/> | |
| − | + | Grabowski Stanisław, '' W cieniu bratiańskiego zamku. Z dziejów gminy Nowe Miasto Lubawskie'', Warszawa 2010, 343 ss. <br/> | |
| − | [[ | + | ''Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'', pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. I, Warszawa 1880, 960 ss. <br/> |
| + | [http://www.wikipedia.pl/ Wikipedia] [12.09.2013] <br/> | ||
| + | [http://www.gminanml.pl/ Strona Gminy Nowego Miasta Lubawskiego] [03.07.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.zamki.pl/ Strona poświęcona zamkom] [12.09.2013] | ||
| + | {{Przypisy}} | ||
| + | <references/> | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
[[Kategoria: Powiat nowomiejski]] | [[Kategoria: Powiat nowomiejski]] | ||
Aktualna wersja na dzień 12:05, 8 sty 2016
| Bratian | |
| | |
![Grunwaldzka chorągiew Bratiana. Autor: J a1. Źródło: Commons Wikimedia [12.09.2013]](/index.php/Plik:Bratian1.png) Grunwaldzka chorągiew Bratiana. Autor: J a1. Źródło: Commons Wikimedia [12.09.2013]
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | nowomiejski |
| Gmina | Nowe Miasto Lubawskie |
| Sołectwo | Bratian |
| Liczba ludności (2010) | 1 954 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 56 |
| Kod pocztowy | 13 - 300 |
| Tablice rejestracyjne | NNM |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Bratian | |
| Położenie na mapie Polski  Bratian | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Bratian (Bratyan, Bretzen, Bretchen, niem. Brattian) – wieś sołecka w Polsce w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie nowomiejskim, w gminie Nowe Miasto Lubawskie. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa toruńskiego. W 2010 roku wieś liczyła 1 954 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa pełni Roman Sienkowski[1].
Spis treści
Położenie
Miejscowość leży przy ujściu rzeki Wel do Drwęcy, w odległości około 5 km na północ od Nowego Miasta Lubawskiego przy szosie w kierunku Olsztyna i 10 km od Lubawy.
Dzieje miejscowości
Miejscowość lokowano na dobrach bratiańskich, które otrzymał brat Jan z Sandomierza za służbę w wojskach krzyżackich. Wieś istniała w 1343 r., kiedy doszło do spotkania książąt mazowieckich Ziemowita II i Bolesława III z wielkim mistrzem Ludolfem Königem w sprawie wytyczenia granicy między Mazowszem, a Państwem Zakonnym. Nieznana jest dokładna data lokacji. Wieś posiada herb, który według Jana Długosza przedstawia złote rogi jelenia na srebrnym tle. W latach 1343–1359 na terenie miejscowości wybudowano średniowieczny zamek krzyżacki, a pod koniec XIV w. funkcjonował tutaj folwark zakonny. Zamek określano mianem pochodzącym od rycerza Jana z Sandomierza. Ludność polska nazywała go Brat Jan. Nazwa miejscowości pochodzi od nazwy zamku.
W Bratianie odbyła się ostatnia przedwojenna narada krzyżacka przed bitwą pod Grunwaldem. Po I pokoju toruńskim wieś została w rękach Krzyżaków, zaś po II pokoju toruńskim trafiła do Polski. Pod koniec XV w. zamek bratiański przeszedł pod zarząd rodu Wilkanowskich i stał się siedzibą starosty królewskiego. W 1522 r. starostwo objął Jan Wieczwiński, a w 1535 r. Bratian przejął ródDziałyńskich. W XVI w. we wsi funkcjonowała już szkoła parafialna. Po wojnach polsko–szwedzkich wieś wraz z Nowym Miastem Lubawskim za wierność Szwedom została nadana przez Karola X Gustawa (króla szwedzkiego) Bogusławowi Radziwiłłowi. W połowie XVIII w. dobra bratiańskie przejęte zostały przez ród Czapskich. W 1865 r. wieś kupił Florian Różycki.
Pod koniec XIX w. teren wsi zajmował 3740 mórg. W tym okresie było 730. mieszkańców, w tym: 516 katolików i 169 protestantów. Na początku XX w. we wsi rozpoczęła funkcjonowanie kolej żelazna oraz młyn wodny na rzece Wel. W XX w. wzniesiono budynek szkolny, w którym uczyły się przed wojną dzieci pochodzenia niemieckiego i polskiego. W 1991 r. erygowano parafię w Bratianie, a w 2004 r. konsekrowano kościół pw. św. Brata Alberta Chmielowskiego. Na terenie wsi w 2007 r. powstało bractwo rycerskie.
Gospodarka
We wsi działają firmy z branży budowlanej, motoryzacyjnej, spożywczej, pielęgniarskiej, usługowo–produkcyjnej. Znajduje się tutaj stacja obsługi samochodów i LPG.
Edukacja
We wsi działa Szkoła Podstawowa im. Rodu Działyńskich. Przy szkole funkcjonuje Młodzieżowy Klub Integracji finansowany ze środków unijnych. Znajduje się tutaj również boisko piłkarskie, wybudowane w ramach programu Orlik.
Kultura
We wsi funkcjonuje filia Gminnej Biblioteki Publicznej w Gwiździnach oraz Ludowy Zespół Sportowy "Wel".
Bezpieczeństwo
Jest tutaj także jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej,
Ludzie związani z miejscowością
Na kartach historii wsi zapisał się ród Wilkanowskich oraz Działyńskich. W latach 20. XX w. we wsi głównymi gospodarzami byli: Jan Łukaszewski, Karol Szneider i Jakub Zemke. Przed wojną wójtem gminy Bratian był Łukaszewski. We wsi mieszkał Krzysztof Szczawiński - kolarz, zdobywca medali w Mistrzostwach Polski. W bratiańskiej szkole uczyła się Teresa Duszyńska – prof. dr hab. Uniwersytetu Gdańskiego.
Zabytki
- ruiny XIV w. zamku krzyżackiego
- pozostałości dworku klasycystycznego z XVIII w.
- kuźnia i domy z XIX w.
- krzyż i pamiątkowa tablica na miejscu straceń
Bibliografia
Gmina Nowe Miasto Lubawskie. Przewodnik krajoznawczy, Toruń 1997, 82 ss.
Grabowski Stanisław, W cieniu bratiańskiego zamku. Z dziejów gminy Nowe Miasto Lubawskie, Warszawa 2010, 343 ss.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. I, Warszawa 1880, 960 ss.
Wikipedia [12.09.2013]
Strona Gminy Nowego Miasta Lubawskiego [03.07.2014]
Strona poświęcona zamkom [12.09.2013]
Przypisy
- ↑ Strona Gminy Nowego Miasta Lubawskiego [03.07.2014]
