Spychowo: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 2 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = Spychowa | |dopełniacz wsi = Spychowa | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = spychowo.jpg |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = Kościół w Spychowie.<br>Fot. Mieczysław Kalski |
|rodzaj miejscowości =wieś sołecka | |rodzaj miejscowości =wieś sołecka | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 29: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}}<br/> | }}<br/> | ||
| − | ''' Spychowo''' (niem. ''Puppen'', 1945–1960 ''Pupy'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat szczycieński |powiecie szczycieńskim]], w [[Świętajno (gmina wiejska, powiat szczycieński)|gminie Świętajno]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. W 2010 roku wieś liczyła 1 373 mieszkańców<ref> łącznie Spychowo, [[Bystrz]], [[Kierwik]], [[Niedźwiedzi Kąt]], [[Spychowski Piec]], [[Spychówko]], [[Szklarnia]] </ref>. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[ | + | [[image:spychowo2.jpg|thumb|right|290px|Leśny Ośrodek Edukacji Ekologicznej.<br>Fot. Mieczysław Kalski]] |
| + | ''' Spychowo''' (niem. ''Puppen'', 1945–1960 ''Pupy'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat szczycieński |powiecie szczycieńskim]], w [[Świętajno (gmina wiejska, powiat szczycieński)|gminie Świętajno]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. W 2010 roku wieś liczyła 1 373 mieszkańców<ref> łącznie Spychowo, [[Bystrz]], [[Kierwik]], [[Niedźwiedzi Kąt]], [[Spychowski Piec]], [[Spychówko]], [[Szklarnia]] </ref>. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Ksymena Klusek]]<ref>http://bip.swietajno-ug.wwm.pl/index.php?strona=dokument&podstrona=71&bip_sid=rIsXvZTERcfXJyB7EVfW4Xx5s8IrFM</ref>. | ||
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
| Linia 92: | Linia 93: | ||
== Bibliografia== | == Bibliografia== | ||
| − | + | Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. 1–2, Olsztyn 2011.<br/> | |
| − | + | Grabowski Sławomir, ''Z dziejów gminy Świętajno'', Rocznik Mazurski, t. 10, 2006, ss. 38–43.<br/> | |
| − | + | Kossert Andreas, ''Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich'', przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004. <br/> | |
| − | + | Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, ''Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej'', Olsztyn 1998.<br/> | |
| − | + | ''Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany'', red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.<br/> | |
| − | + | Nowotka Marek, ''Dlaczego Spychowo? Krótka historia nazwy wsi na marginesie niepublikowanego artykułu Gustawa Leydinga „Wojna o Pupy”'', Rocznik Mazurski, t. 15, 2011, ss. 159–171.<br/> | |
| − | + | Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991. <br/> | |
| − | + | Ramm Jerzy, ''Fabryka Kalafonii i Terpentyny'', [w:]''Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962, ss. 353–357.<br/> | |
| − | + | ''Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962.<br/> | |
| − | + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims/ Bank Danych Lokalnych GUS] [29.08.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/ortelsburg.html/ Deutsche Verwaltungsgeschichte] [29.08.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/ Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [29.08.2013] | |
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
Aktualna wersja na dzień 10:20, 12 lip 2016
| Spychowo | |
| | |
 Kościół w Spychowie.
Fot. Mieczysław Kalski | |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | szczycieński |
| Gmina | Świętajno |
| Liczba ludności (2010) | 1 373 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 89 |
| Kod pocztowy | 12-140 |
| Tablice rejestracyjne | NSZ |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Spychowo | |
| Położenie na mapie Polski  Spychowo | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Spychowo (niem. Puppen, 1945–1960 Pupy) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie szczycieńskim, w gminie Świętajno. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku wieś liczyła 1 373 mieszkańców[1]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Ksymena Klusek[2].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest 10 km na wschód od Świętajna, na wschodnim skraju Puszczy Piskiej, nad Jeziorem Spychowskim i w pobliżu jeziora Kierwik, które łączy Struga Spychowska. Przez Spychowo przebiega droga krajowa nr 59. Znajduje się tu również stacja kolejowa na linii Olsztyn – Ełk.
Dzieje miejscowości
Nazwa wsi pochodzi od staropruskiego pupele – bób, groch, z kolei niemieckie ‘puppen’ oznacza ‘lalki’. Po II wojnie światowej nazwę niemiecką dość niefrasobliwie spolszczono na Pupy. Z inicjatywy mieszkańców w 1960 roku nazwę wsi zmieniono na Spychowo. Błędne jest zatem kojarzenie tej miejscowości z sienkiewiczowskim Spychowem, choć pomysł wyboru takiej nazwy wziął się właśnie z Krzyżaków – na co wpływ miała również obchodzona wówczas z wielką pompą 550. rocznica bitwy pod Grunwaldem.
W drugiej połowie XV wieku nad Jezioren Spychowskim znajdował się zamek myśliwski, który jeszcze pod koniec XVI wieku był ponoć jednym z najpiękniejszych tego rodzaju budowli w Prusach. Około 1684 roku znajdowała się tu siedziba administracji leśnej wschodniej części kapitanatu szczycieńskiego. Około 1645 roku założono tu kuźnicę hutniczą, lecz została zburzona już około 1660 roku; poza tym we wsi działały smolarnie, węglarnie i dziegciarnie. To właśnie wokół nich rozwinęła się osada.
Już przed 1740 rokiem była tu szkoła, a później również karczma. Pierwszy nadział gruntów datuje się na rok 1787, kiedy to trzem osadnikom zapisano ponad 3 łany w ramach osadnictwa szkatułowego. Pięć lat później było tu już 8 gospodarstw, a w połowie następnego stulecia wieś liczyła 29 gospodarstw i obejmowała 5,5 łana. Rozwój wsi przyspieszył pod koniec XIX wieku, gdy wybudowano (1884) linię kolejową Szczytno – Pisz – zaczęły powstawać liczne tartaki. W 1916 roku otworzono tu stację wyjściową kolejki wąskotorowej do Myszyńca i dalej do Ostrołęki. Stacja kolejowa linii Szczytno - Pisz nosiła nazwę Pupy Zwykłe, zaś kolei wąskotorowej – Pupy Wąskotorowe. W 1898 roku powołano w Pupach parafię ewangelicką, zaś w latach 1903–1905 zbudowano kościół. Obecnie jest to siedziba parafii rzymskokatolickiej. W latach 1950–1954 na miejscu starego tartaku wybudowano w Pupach Fabrykę Kalafonii i Terpentyny, wokół której powstało niewielkie osiedle mieszkaniowe. W aferę korupcyjną związaną z działalnością tego zakładu zamieszany był słynny leśniczy z Prania, Stanisław Popowski (1922–1983); wyroku uniknął dzięki wstawiennictwu wpływowego pisarza (i częstego gościa w Praniu) Jerzego Putramenta.
Wieś jest siedzibą sołectwa.
Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych w poszczególnych okresach:
- 1787 r. – 3 gospodarstwa
- 1792 r. – 8 gospodarstw
- 1818 r. – 82 osoby, 13 gospodarstw
- 1858 r. – 192 osoby, 29 gospodarstw
- 1939 r. – 1515 osób
Szkolnictwo
W miejscowości funkcjonuje zespół szkół.
Kultura
We wsi działa Stowarzyszenie „Przyjazne Spychowo”. Zorganizowano tutaj szereg imprez i wydarzeń kulturalnych, m.in.:
- Mazurski Przegląd Muzyki Biesiadnej i Weselnej
- Ogólnopolski Turniej Chórów o Miecz Juranda
- Gminny Przegląd Kolęd i Pastorałek
- Plenery Malarskie "Malujemy sercem"
Gospodarka
We wsi znajduje się siedziba nadleśnictwa.
Przyroda
W pobliżu miejscowości znajduje się Rezerwat Przyrody Pupy.
Zabytki
- kościół z początku XX wieku; surowa bryła, skromny wystrój wnętrza
- dawny budynek plebanii z początków XX wieku, z czerwonej cegły; obecnie ośrodek zdrowia
- budynek szkoły z 1931 roku, murowana z cegły, kamienne fundamenty
- dawny cmentarz ewangelicki za wsią
- częściowo zachowane budownictwo drewniane, m.in. chałupy nr 7, 9, 11, 22, 26 na ul. Juranda
Turystyka
- Szlak im. Melchiora Wańkowicza – przebieg trasy: Sorkwity – Jezioro Lampackie – Maradki – jezioro Piłakno – jezioro Borówko – Bieńki – Gant – Krawno – Babięta – jezioro Zyzdrój – Spychowo – jezioro Kierwik – jezioro Uplik – Zgon – Rezerwat Sosna Królewska
- spływ kajakowy szlakiem wodnym rzeki Krutyni na odcinku: Spychowo – Krutyń
Bibliografia
Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. 1–2, Olsztyn 2011.
Grabowski Sławomir, Z dziejów gminy Świętajno, Rocznik Mazurski, t. 10, 2006, ss. 38–43.
Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej, Olsztyn 1998.
Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
Nowotka Marek, Dlaczego Spychowo? Krótka historia nazwy wsi na marginesie niepublikowanego artykułu Gustawa Leydinga „Wojna o Pupy”, Rocznik Mazurski, t. 15, 2011, ss. 159–171.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Ramm Jerzy, Fabryka Kalafonii i Terpentyny, [w:]Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu, red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962, ss. 353–357.
Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu, red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962.
Bank Danych Lokalnych GUS [29.08.2013]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [29.08.2013]
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [29.08.2013]
Przypisy
