Orło: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 9 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = Pole-obowiązkowe | |dopełniacz wsi = Pole-obowiązkowe | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 30: | Linia 30: | ||
}} | }} | ||
''' Orło ''' (niem. ''Orlen'', od 1938 r. ''Arlen'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat giżycki|powiecie giżyckim]], w [[Ryn (gmina miejsko-wiejska)|gminie Ryn]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa suwalskiego. | ''' Orło ''' (niem. ''Orlen'', od 1938 r. ''Arlen'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat giżycki|powiecie giżyckim]], w [[Ryn (gmina miejsko-wiejska)|gminie Ryn]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa suwalskiego. | ||
| − | |||
Miejscowość w 2010 roku liczyła 92 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Jadwiga Kleszczewska]]<ref>[http://bip.warmia.mazury.pl/ryn_gmina_miejsko_-_wiejska/172/Jednostki_pomocnicze_Gminy/ bip.warmia.mazury.pl] [05.03.2014]</ref>. | Miejscowość w 2010 roku liczyła 92 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Jadwiga Kleszczewska]]<ref>[http://bip.warmia.mazury.pl/ryn_gmina_miejsko_-_wiejska/172/Jednostki_pomocnicze_Gminy/ bip.warmia.mazury.pl] [05.03.2014]</ref>. | ||
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
| + | |||
== Położenie == | == Położenie == | ||
Wieś położona jest w północno-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze [[Kraina Wielkich Jezior Mazurskich|Krainy Wielkich Jezior Mazurskich]], na brzegu jeziora [[Jezioro Orło|Orło]], 20 km na południowy zachód od [[Giżycko|Giżycka]] i 5 km na północ od [[Ryn|Rynu]]. | Wieś położona jest w północno-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze [[Kraina Wielkich Jezior Mazurskich|Krainy Wielkich Jezior Mazurskich]], na brzegu jeziora [[Jezioro Orło|Orło]], 20 km na południowy zachód od [[Giżycko|Giżycka]] i 5 km na północ od [[Ryn|Rynu]]. | ||
| Linia 38: | Linia 38: | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | + | Przed przybyciem [[Zakon krzyżacki|Krzyżaków]] w Orle znajdowało się [[Prusowie|pruskie]] grodzisko obronne, którego ślady zachowały się na [[Góra Strażnicza|Górze Strażniczej]] (Stróża Góra). Dobra służebne w Orle powstały na mocy nadania wielkiego mistrza [[Paweł Russdorf|Pawła Russdorfa]] w 1437 roku. Otrzymali je: Piotr, Marcin i Maciej Budzyńscy, Tomasz, Paweł i Maciej Stegelitz oraz Mikołaj Pawłowicz z Rynu i Jakub Frölich (mieszkaniec Orła), którzy zobowiązali się do wystawienia ośmiu służb zbrojnych. Dobra obejmowały 80 łanów z pięcioma latami [[wolnizna|wolnizny]]. Ze względu na nieposłuszeństwo chłopów książę [[Albrecht Hohenzollern]] cofnął wspomniany przywilej i wystawił w 1538 roku nowy, który jednak nie różnił się zbytnio od poprzedniego. Wieś poważnie ucierpiała podczas [[epidemia dżumy 1709-1711|wielkiej epidemii dżumy]] na początku XVIII wieku; zmarło wówczas 75% jej mieszkańców, opuszczone były 22 gospodarstwa i 23 łany ziemi. W 1816 roku we wsi było 38 gospodarzy oraz sołtys. Orło należało do [[parafia ewangelicka w Rynie|parafii ewangelickiej w Rynie]]. | |
| − | Przed przybyciem [[Zakon krzyżacki|Krzyżaków]] w Orle znajdowało się [[Prusowie|pruskie]] grodzisko obronne, którego ślady zachowały się na [[Góra Strażnicza|Górze Strażniczej]] (Stróża Góra). Dobra służebne w Orle powstały na mocy nadania wielkiego mistrza [[Paweł Russdorf|Pawła Russdorfa]] w 1437 roku. Otrzymali je: Piotr, Marcin i Maciej Budzyńscy, Tomasz, Paweł i Maciej Stegelitz oraz Mikołaj Pawłowicz z Rynu i Jakub Frölich | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | Przy wsi działały dwa majątki ziemskie: [[Canki]] (288 ha) i [[Dzikowizna]] z folwarkiem Raczkowo. Po 1945 roku na ich bazie utworzono [[Państwowe Gospodarstwa Rolne (PGR)|pegeery]], które weszły w skład sołectwa [[Tros]]. | |
| − | + | Szkołę we wsi założono w pierwszej połowie XVIII wieku (około 1723–1737 roku). Przed II wojną światową była to szkoła dwuklasowa, zatrudniająca dwóch nauczycieli. Po wojnie reaktywowano ją 1 września 1946 roku i przetrwała do reorganizacji sieci szkolnej w 1974 roku – przez cały ten okres zatrudniała jednego nauczyciela. | |
| − | 1970 | + | W 1970 roku Orło składało się z 36 budynków mieszkalnych. Znajdowały się tu: punkt biblioteczny, sala kinowa na 40 miejsc, boisko sportowe; działało kółko rolnicze i spółka wodnomelioracyjna, nieco później otwarto sklep wielobranżowy. W latach 1954–1972 Orło wchodziło w skład gromady [[Sterławki Wielkie]]. |
| − | + | Liczba mieszkańców na przestrzeni lat: | |
| + | *1857 – 523 osoby | ||
| + | *1933 – 545 osób | ||
| + | *1939 – 533 osoby | ||
| + | *1970 – 192 osoby, 39 gospodarstw | ||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | * | + | *dawny cmentarz ewangelicki; zaniedbany |
| − | *"Góra Strażnicza" | + | *"Góra Strażnicza" – kopiec ziemny z wczesnego średniowiecza, pozostałość po grodzisku pruskim; roztacza się z niego widok na 12 okolicznych jezior |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
| + | == Bibliografia == | ||
| + | Białuński Grzegorz, ''Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku - starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie'', Olsztyn 1996.<br/> | ||
| + | ''Giżycko. Z dziejów miasta i okolic'', red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1983.<br/> | ||
| + | ''Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany'', red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.<br/> | ||
| + | Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.<br/> | ||
| + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857.<br/> | ||
| + | Gminna ewidencja zabytków, w: Miasto i gmina Ryn. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, [http://bip.warmia.mazury.pl/ryn_gmina_miejsko_-_wiejska/system/pobierz.php/UCHW.%20Nr%20XLI%20360%2010%20Zal.%20Nr%201.pdf?id=1421| Część A], Ryn 2009/2010 [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims Bank Danych Lokalnych GUS] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/loetzen.html Deutsche Verwaltungsgeschichte] [05.03.2014]<br/> | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat giżycki]] [[Kategoria: Ryn (gmina miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: Wsie sołeckie]] [[Kategoria: 1401-1500]] | |
| − | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat giżycki]] [[Kategoria: | ||
Aktualna wersja na dzień 09:20, 13 kwi 2015
| Orło | |
| | |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | giżycki |
| Gmina | Ryn |
| Liczba ludności (2010) | 92 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Orło | |
| Położenie na mapie Polski  Orło | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Orło (niem. Orlen, od 1938 r. Arlen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie giżyckim, w gminie Ryn. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa suwalskiego.
Miejscowość w 2010 roku liczyła 92 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Jadwiga Kleszczewska[1].
Położenie
Wieś położona jest w północno-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, na brzegu jeziora Orło, 20 km na południowy zachód od Giżycka i 5 km na północ od Rynu.
Dzieje miejscowości
Przed przybyciem Krzyżaków w Orle znajdowało się pruskie grodzisko obronne, którego ślady zachowały się na Górze Strażniczej (Stróża Góra). Dobra służebne w Orle powstały na mocy nadania wielkiego mistrza Pawła Russdorfa w 1437 roku. Otrzymali je: Piotr, Marcin i Maciej Budzyńscy, Tomasz, Paweł i Maciej Stegelitz oraz Mikołaj Pawłowicz z Rynu i Jakub Frölich (mieszkaniec Orła), którzy zobowiązali się do wystawienia ośmiu służb zbrojnych. Dobra obejmowały 80 łanów z pięcioma latami wolnizny. Ze względu na nieposłuszeństwo chłopów książę Albrecht Hohenzollern cofnął wspomniany przywilej i wystawił w 1538 roku nowy, który jednak nie różnił się zbytnio od poprzedniego. Wieś poważnie ucierpiała podczas wielkiej epidemii dżumy na początku XVIII wieku; zmarło wówczas 75% jej mieszkańców, opuszczone były 22 gospodarstwa i 23 łany ziemi. W 1816 roku we wsi było 38 gospodarzy oraz sołtys. Orło należało do parafii ewangelickiej w Rynie.
Przy wsi działały dwa majątki ziemskie: Canki (288 ha) i Dzikowizna z folwarkiem Raczkowo. Po 1945 roku na ich bazie utworzono pegeery, które weszły w skład sołectwa Tros.
Szkołę we wsi założono w pierwszej połowie XVIII wieku (około 1723–1737 roku). Przed II wojną światową była to szkoła dwuklasowa, zatrudniająca dwóch nauczycieli. Po wojnie reaktywowano ją 1 września 1946 roku i przetrwała do reorganizacji sieci szkolnej w 1974 roku – przez cały ten okres zatrudniała jednego nauczyciela.
W 1970 roku Orło składało się z 36 budynków mieszkalnych. Znajdowały się tu: punkt biblioteczny, sala kinowa na 40 miejsc, boisko sportowe; działało kółko rolnicze i spółka wodnomelioracyjna, nieco później otwarto sklep wielobranżowy. W latach 1954–1972 Orło wchodziło w skład gromady Sterławki Wielkie.
Liczba mieszkańców na przestrzeni lat:
- 1857 – 523 osoby
- 1933 – 545 osób
- 1939 – 533 osoby
- 1970 – 192 osoby, 39 gospodarstw
Zabytki
- dawny cmentarz ewangelicki; zaniedbany
- "Góra Strażnicza" – kopiec ziemny z wczesnego średniowiecza, pozostałość po grodzisku pruskim; roztacza się z niego widok na 12 okolicznych jezior
Przypisy
- ↑ bip.warmia.mazury.pl [05.03.2014]
Bibliografia
Białuński Grzegorz, Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku - starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie, Olsztyn 1996.
Giżycko. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1983.
Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Gminna ewidencja zabytków, w: Miasto i gmina Ryn. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, Część A, Ryn 2009/2010 [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [05.03.2014]
