Ryn (gmina miejsko-wiejska)

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
Gmina Ryn
Herb
Herb gminy
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat giżycki
Rodzaj gminy miejsko-wiejska
Burmistrz Jarosław Filipek
Powierzchnia 204,54 km²
Liczba sołectw 17
Liczba miejscowości 33
Liczba ludności (2013)
Gęstość zaludnienia 		5885
29 osób/km²
Strefa numeracyjna 87
Tablice rejestracyjne NGI
TERYT 2806083
Urząd gminy
ul. Świerczewskiego 2 11-520 Ryn
Strona internetowa gminy
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Gmina Ryn – gmina miejsko-wiejska położona we wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego i w południowo-zachodniej części powiatu giżyckiego. Siedziba gminy znajduje się w Rynie. Gmina miejsko-wiejska Ryn położona jest w zachodniej części Krainy Wielkich Jezior Mazurskich. Tereny gminy to czysty ekologicznie krajobraz polodowcowy. Jej główne atrakcje to walory krajobrazowe, przyrodnicze, mnogość jezior i lasów oraz możliwość uprawiania różnych form turystyki. Gmina Ryn ma charakter rolniczo-turystyczny. Gmina jest członkiem sieci miast Cittaslow.

Powierzchnia gminy

Gmina miejsko-wiejska Ryn zajmuje powierzchnię 204,54 km2[1][2], w tym:

  • użytki rolne: 66,9% (13688 ha)
  • lasy: 25% (5105 ha)
  • wody: 11,4% (2331 ha)

Gmina stanowi 18,2% powierzchni powiatu giżyckiego.

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi[1]:

Zabudowa centrum Rynu od strony ekomariny. Fot. Dakorps. Źródło: www.commons.wikimedia.org
Zamek w Rynie z lotu ptaka. Fot. Dakorps. Źródło www.commons.wikimedia.org
XIX - wieczny wiatrak typu holenderskiego w Rynie. Źródło: www.ryn.wm.pl
Kościół pw. Opatrzności Bożej w Sterławkach Wielkich. Fot. Mieczysław Kalski.
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Szymonce. Fot. Mieczysław Kalski.
Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
liczba 5885 100 2913 49,5 2972 50,5
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²) 		29 14 15
Jezioro Orło.
Źródło: www.ryn.pl
Jezioro Ołów.
Źródło: www.ryn.pl
Kanał Grunwaldzki.
Fot. Mieczysław Kalski

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie miejsko-wiejskiej Ryn wynosiło -26 osób[1], co stanowi 27,4% migracji w powiecie giżyckim oraz 0,7% w województwie warmińsko-mazurskim.

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

Po II wojnie światowej gmina Ryn i miasto Ryn były odrębnymi jednostkami administracyjnymi i wchodziły w skład powiatu giżyckiego w województwie olsztyńskim. W 1954 roku dokonano reformy administracyjnej państwa i na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych[3] istniejące dotychczas gminy zastąpiono gromadami.

W 1973 roku, w wyniku wprowadzenia w życie ustawy o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych[4], przywrócono w Polsce podział państwa na gminy, a wraz z nim reaktywowano gminę Ryn. Na mocy Uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 roku miasto i gmina Ryn stały się jedną jednostką administracyjną z siedzibą w Rynie[5]. W skład nowo utworzonej gminy weszły sołectwa: Jeziorko, Knis, Kozin, Kronowo, Krzyżany, Ławki, Mioduńskie, Orło, Prażmowo, Rybical, Ryn kolonia, Skop, Skorupki, Słabowo, Stara Rudówka, Sterławki Wielkie, Szymonka, Tros, Wejdyki[6].

1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[7], przestał istnieć powiat giżycki. Gmina Ryn została bezpośrednio częścią województwa suwalskiego[8].

Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa[9] umiejscowiły gminę Ryn w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie giżyckim.

Gmina miejsko-wiejska Ryn graniczy z gminami: Giżycko, Miłki, Mikołajki, Mrągowo oraz Kętrzyn.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Jeziorko, Knis, Krzyżany, Kronowo, Ławki, Mioduńskie, Orło, Prażmowo, Rybical, Stara Rudówka, Skop, Słabowo, Szymonka, Sterławki Wielkie, Tros, Wejdyki, Monetki.

Pozostałe miejscowości: Ryn kolonia, Głąbowo, Knis Podewsie, Mleczkowo, Grzybowo, Hermanowa Wola, Ławki osada, Ryński Dwór, Ryńskie Pole, Siejkowo, Zielony Lasek, Mrówki, Skorupki, Bachorza, Canki.

Gospodarka

W gminie Ryn użytki rolne stanowią ponad 66% ogólnej powierzchni gminy. Na jakość produkcji rolnej składają się warunki glebowe, klimat lokalny, rzeźba terenu i warunki gruntowo-wodne. Warunki klimatyczne gminy dla potrzeb rolnictwa są dobre. Natomiast rzeźby terenu jest średnio korzystna. Podstawowym elementem ograniczającym swobodny rozwój rolnictwa w gminie jest położenie znacznej części jej obszaru w zlewni Wielkich Jezior Mazurskich, na terenach chronionego krajobrazu, co ogranicza intensyfikację rolnictwa, ale stwarza konieczność i warunki dla ekologicznej produkcji rolnej. Część obszarów rolniczych jest w dużym stopniu podatna na erozję oraz posiada trudne, w odniesieniu do uprawy, warunki fizjograficzne. Mimo tych trudności rolnictwo jest jednym z głównych kierunków rozwoju gospodarczego w gminie Ryn. Znaczącą część użytków rolnych w gminie stanowią grunty orne, w których dominują gleby IV klasy bonitacyjnej. Duże zróżnicowanie gleb stwarza możliwości różnorodnych upraw zabezpieczających rozwój hodowli.

W rejonie północno-wschodnim gminy położonym nad jeziorami, gdzie występują słabsze gleby, kładzie się nacisk na rozwój turystyki (w tym agroturystyki), która jest obok rolnictwa drugą gałęzią rozwoju gospodarczego gminy Ryn. Ukształtowanie terenu, piękne krajobrazy, wysoki poziom zalesienia, występowanie jezior przy jednoczesnym niskim poziomie urbanizacji i słabo rozwiniętym przemyśle stanowią podstawę rozwoju turystyki w gminie i czynią ją jedną z atrakcyjniejszych w województwie warmińsko-mazurskim. Znakomite warunki przyrodnicze stwarzają dogodne warunki dla uprawiania sportów wodnych i turystyki pieszej, dając szansę na szeroki rozwój turystyki w skali ponadlokalnej. Gmina posiada szereg atrakcyjnych miejsc zaskakujących turystów pod względem krajobrazowym, niezwykłości zjawisk przyrodniczych oraz zabytków będących nie rzadko perłami architektury.

W gminie Ryn jest wciąż rozwijająca się baza turystyczna, którą stanowią hotele, ośrodki wypoczynkowe, pensjonaty, domki letniskowe, kwatery prywatne, gospodarstwa agroturystyczne, pola biwakowe. Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Krzyżany, Słabowo, Prażmowo, Kronowo, Wejdyki, Rybical, Stara Rudówka, Sterławki Wielkie, Szymonka, Mrówki, Jeziorko[2].

W gminie nie ma rozwiniętego przemysłu, dość dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel.

Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie miejsko-wiejskiej Ryn wynosiła w 2013 roku 472. W tym 17 podmiotów należały do sektora publicznego, pozostałe 455 tworzy sektor prywatny. 81 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 41 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 59 firm w dziale budownictwo, 43 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo, a firm prowadzących działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi było 51[1]. Są to małe i średnie firmy zatrudniające od 1 do 5 osób.

W gminie podejmowane są różnorodne inwestycje mające na celu poprawienie warunków życia jej mieszkańców oraz przybywających turystów z kraju i zagranicy. Są to m.in. budowa targowiska w Rynie, budowa Ekomariny nad Jeziorem Ryńskim, budowa parku wypoczynku i rekreacji nad jeziorem Ołów w Rynie, modernizacja portu nad jeziorem Ryńskim.

Gmina miejsko-wiejska Ryn jest laureatem i zdobywcą nagród w licznych konkursach, m.in.: w 2012 roku zajęła III miejsce w Polsce wśród gmin miejsko-wiejskich w rankingu Rzeczpospolitej w dziedzinie wykorzystania funduszy unijnych, Ryn został laureatem rankingu Europejska Gmina, Europejskie Miasto 2010 organizowanego przez "Dziennik Gazetę Prawną", Urząd Miasta i Gminy Ryn otrzymał wyróżnienie I stopnia za "Doskonałość zarządzania w kategorii organizacje publiczne" w konkursie Warmińsko-Mazurskiej Nagrody Jakości w 2012 i 2013 roku[2].

W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów przygranicznych, a także tzw. Tygrysów warmińsko-mazurskich, wymagających strategicznej interwencji, ze względu na możliwości rozwojowe.

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie miejsko-wiejskiej Ryn wynosiła 407 osób[1], co stanowi 10,9% bezrobotnych w powiecie giżyckim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 19,7% ludności[10].

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

  • Dni Rynu
  • Festiwal Kultury Średniowiecza Masuria
  • Festiwal Cittaslow
  • Mazurski Festyn Ekologiczny Eko-Logika
  • Turniej Młodych Kabaretów o Złote Jajo Łabędzia
  • Dożynki gminne

Ludzie związani z gminą

  • Albin Nowicki (1891-1972) - nauczyciel, polityk, działacz społeczno-oświatowy, regionalista i kronikarz
  • Robert Littek - rzeźbiarz amator związany z Rynem

Zabytki znajdujące się na terenie gminy

Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Ryn należą[11]:

Szlaki i atrakcje turystyczne

  • szlaki rowerowe:
    • szlak wokół jezior Ryńskiego i Tałty: Ryn - Rybical - Wejdyki - Notyst - Skorupki - Ryn
    • szlak grodzisk staropruskich: Ryn -Tros - Jeziorko - Sterławki Małe - Sterławki Wielkie - Orło - Głąbowo - Ryn
  • szlak polskich zamków gotyckich
  • szlak żeglugowy z Mikołajek do Rynu
  • Muzeum im. Albina Nowickiego
  • XIX - wieczny wiatrak holenderski w Rynie
  • grodzisko w okolicy wsi Jeziorko oraz kopce we wsi Orło, Notyst i w Rynie
  • kanały wodne na szlaku Wielkich Jezior Mazurskich: Kanał Szymoński, Kanał Mioduński, Kanał Grunwaldzki, Kanał Tałcki
  • nadbrzeże jeziora Ryńskiego
  • ścieżka spacerowa wokół jeziora Ołów

Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Ryn można uzyskać w punkcie IT przy Ryńskim Centrum Kultury w Rynie i na stronie serwisu internetowego rck-ryn.pl oraz na stronie miastoryn.pl

Religia

Szkolnictwo

W gminie miejsko-wiejskiej Ryn istnieją następujące placówki edukacyjne:

Sport

W gminie miejsko-wiejskiej Ryn organizowane są różnorodne imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in.: Zawody Strzeleckie o Puchar Burmistrza Miasta i Gminy Ryn, Turniej Piłki Nożnej Sołectw Gminy Ryn, turnieje piłki siatkowej, siatkówki plażowej, plażowej piłki nożnej, halowej piłki nożnej, Ryńskie Regaty o Puchar Prezesa Ekomariny Ryn, Regaty 7 Cudów Mazur.

Na terenie gminy działa KS Pogoń Rynoraz Międzyszkolna Baza Sportów Wodnych.

Inne organizacje i instytucje

Obszary chronione i pomniki przyrody

Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich[12]:

Rezerwat przyrody:

Obszary chronionego krajobrazu:

Obszary Natura 2000:

Użytki ekologiczne:

Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie miejsko-wiejskiej Ryn znajdują się 3 pomniki przyrody, w tym 2 okazy drzew i głaz narzutowy oraz korytarze ekologiczne: korytarz ekologiczny Warmia – Dolina Pasłęki Wschodni, korytarz ekologiczny - Bagna Nietlickie[12].

Przypisy

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Portret terytorium, Bank Danych lokalnych GUS
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Błąd rozszerzenia cite: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie p1
  3. ↑ Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych. isap.sejm.gov.pl
  4. ↑ Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl
  5. ↑ Uchwała Nr XXI/84/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia wspólnych rad narodowych dla miast niestanowiących powiatów i gmin w województwie olsztyńskim.
  6. ↑ Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.
  7. ↑ Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl
  8. ↑ Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw.[1]
  9. ↑ Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.isap.sejm.gov.pl
  10. ↑ Bank Danych Lokalnych GUS
  11. ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [2]
  12. ↑ 12,0 12,1 Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie

Bibliografia

Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych. isap.sejm.gov.pl [06.08.2014]
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl [06.08.2014]
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl[06.08.2014]
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw.isap.sejm.gov.pl [06.08.2014]
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.isap.sejm.gov.pl [06.08.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Uchwała Nr XXI/84/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia wspólnych rad narodowych dla mias nie stanowiacych powiatów i gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Strategia Rozwoju Gminy Ryn na lata 2010-2020, Ryn 2010.
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [06.08.2014]
BIP Urzędu Miasta i Gminy Ryn [06.08.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [06.08.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [06.08.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [06.08.2014]
Urząd Miasta i Gminy Ryn [06.08.2014]

Źródło: „http://encyklopedia.warmia.mazury.pl/index.php?title=Ryn_(gmina_miejsko-wiejska)&oldid=156575”