Bażyna czarna: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(Utworzono nową stronę " '''Bażyna czarna''' (''Empetrum nigrum'' L.) – gatunek rośliny z rodziny wrzosowatych (''Ericaceae''). Plik:Empetrum nigrum a1.jpg|200px|thumb|right|''Empet...") |
|||
| (Nie pokazano 35 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| + | {{Roślina infobox | ||
| + | |Nazwa rośliny = Bażyna czarna | ||
| + | |Nazwa łacińska = Empetrum nigrum | ||
| + | |L = L. | ||
| + | |Pusta linia = <br/> | ||
| + | |grafika = Empetrum nigrum a1.jpg | ||
| + | |podpis grafiki = ''Empetrum nigrum'' – bażyna czarna.<br>Fot. Jerzy Opioła. Źródło: [http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Empetrum_nigrum_a1.jpg Wikipedia] [20.05.2014] | ||
| + | |Systematyka = Systematyka | ||
| + | |Domena = eukarionty | ||
| + | |Królestwo = rośliny | ||
| + | |Podkrólestwo = rośliny naczyniowe | ||
| + | |Gromada = okrytonasienne | ||
| + | |Klasa = dwuliścienne | ||
| + | |Rząd = wrzosowce | ||
| + | |Rodzina = wrzosowate | ||
| + | |Rodzaj = bażyna | ||
| + | |Gatunek = bażyna czarna | ||
| + | |Synonimy = Synonimy | ||
| + | |Lista synonimów = | ||
| + | }} | ||
| + | '''Bażyna czarna''' (''Empetrum nigrum'' L.) – gatunek rośliny z rodziny wrzosowatych (''Ericaceae''). | ||
| + | <br/><br/> | ||
| + | == Morfologia == | ||
| + | Wieloletnia, zimozielona płożąca krzewinka, całkowicie mrozoodporna, pokrojem przypominająca wrzos. Jej gałązki, a także liście są gruczołowato owłosione. Osiąga wysokość od 15 do 50 cm. Liście są ciemnozielone, igiełkowe, równowąskie, spodem prawie zrośnięte, z białym kantem. Wyrastają w gęstych okółkach po 3 lub 4. | ||
| + | Roślina jest obupłciowa lub dwupienna (u różnych podgatunków). Jasnoróżowe kwiaty zebrane są w kilkukwiatowe baldachogrona na szczytach pędów. Działki kielicha są orzęsione, a korona odznacza się dzbaneczkowatym kształtem. Występuje jeden górny słupek z kilkukomorową, pękatą zalążnią i szerokim, podzielonym na kilka płatów znamieniem, które utrzymuje się jeszcze długo po przekwitnięciu kwiatów. Pręciki na długich nitkach z czerwonawymi pylnikami. Kwitnie od kwietnia do czerwca, jest owado- lub wiatropylna.Owoc stanowi kulista, czarna jagoda o średnicy do 5 mm. | ||
| + | <br/> | ||
| − | + | == Rozmieszczenie i ekologia == | |
| − | + | Występuje w Azji, Europie i Ameryce Północnej na obszarach o klimacie arktycznym i umiarkowanyw, w Polsce na torfowiskach, głównie w północnej części kraju, oraz na halach w Sudetach i Karpatach. Spotykana również nad morzem, w zbiorowisku roślinnym zwanym borem bażynowym. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | == | ||
| + | Jej siedlisko stanowią borówczyska i torfowiska nizinne. W górach rośnie w wilgotnych zaroślach kosodrzewiny oraz na torfowiskach i halach górskich. Lubi gleby torfowe, kwaśne i wilgotne. Na nizinach jest średnio pospolita, w górach jest rośliną rzadką. | ||
| − | + | Roślina jest w skali kraju rzadka, objęta ścisłą ochroną gatunkową. Umieszczono ją na czerwonej liście w grupie gatunków narażonych na wyginięcie (kategoria V). | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | Krzewinka występuje m.in. na terenie [[Użytek ekologiczny Bażyna|użytku ekologicznego Bażyna]] (pow. 14,30 ha) leżącego w gminach [[Mikołajki (gmina miejsko-wiejska)|Mikołajki]] i [[Piecki (gmina wiejska)|Piecki]], na terenie [[Nadleśnictwo Strzałowo|Nadleśnictwa Strzałowo]]. Ochroną objęto tu torfowisko wysokie i torfowisko przejściowe, na którym to (na pograniczu z borem bagiennym) występuje bażyna czarna. | |
| + | Spotkać ją można również np. we florystycznym [[Rezerwat Zabrodzie|rezerwacie Zabrodzie]] na terenie [[Biskupiec (gmina miejsko-wiejska)|gminy Biskupiec]] w [[Powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]]. | ||
| + | == Wartość użytkowa == | ||
| + | Jagody bażyny czarnej nie są słodkie, ale są jadalne i soczyste (niektóre źródła podają, że owoce bażyny czarnej są niejadalne). Są bogate w witaminy C i PP oraz w mikroelementy takie jak jod i lit. Są dobrym źródłem antocyjanów, podobnie jak owoce borówki. Najlepiej smakują po przemrożeniu, także gotowanie oraz mieszanie z innymi jagodowymi zdecydowanie poprawia ich smak. | ||
| − | + | W dawnych czasach soku z jagód bażyny używano do farbowania płótna i wełny na kolor brunatny i czerwony (po zmieszaniu z ałunem). | |
| − | + | Bażyna coraz częściej jest uprawiana jako roślina ozdobna. Cechuje się bardzo wysoką mrozoodpornością i z tego względu może zastąpić wrzosy, które w przeciwieństwie do niej nie są odporne na niskie temperatury. | |
<br/> | <br/> | ||
| + | == Ciekawostki == | ||
| + | Epitet ''nigrum'' znaczy "czarne" i nawiązuje do koloru owoców bażyny. | ||
| − | + | Bażyna czarna jest reliktem polodowcowym. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| + | == Zobacz też == | ||
| + | [http://pl.wikipedia.org/wiki/Bażyna_czarna pl.wikipedia.org, bażyna czarna] [20.04.2014] | ||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| + | Zarzycki Kazimierz, Szeląg Zbigniew, ''Red list of the vascular plants in Poland'', [w:] ''Red lists of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski'', red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006, s. 11-20.<br/> | ||
| + | [http://parkikrajobrazowewarmiimazur.pl/mazurski/dolne_menu-klimat_i_hydrografia-uzytki_ekologiczne.html parkikrajobrazowewarmiimazur.pl] [13.08.2014]<br/> | ||
| − | + | [[Kategoria: Przyroda]][[Kategoria:Rośliny Warmii i Mazur]] | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [[Kategoria: Przyroda]] | ||
| − | [[Kategoria:Rośliny]] | ||
Aktualna wersja na dzień 12:51, 8 mar 2015
| Bażyna czarna | |
| | |
| Empetrum nigrum | |
| L. | |
![Empetrum nigrum – bażyna czarna.Fot. Jerzy Opioła. Źródło: Wikipedia [20.05.2014]](/index.php/Plik:Empetrum_nigrum_a1.jpg) Empetrum nigrum – bażyna czarna. Fot. Jerzy Opioła. Źródło: Wikipedia [20.05.2014] | |
| Systematyka | |
| Królestwo | rośliny |
| Podkrólestwo | rośliny naczyniowe |
| Gromada | okrytonasienne |
| Klasa | dwuliścienne |
| Rząd | wrzosowce |
| Rodzina | wrzosowate |
| Rodzaj | bażyna |
| Gatunek | bażyna czarna |
| Synonimy | |
Bażyna czarna (Empetrum nigrum L.) – gatunek rośliny z rodziny wrzosowatych (Ericaceae).
Spis treści
Morfologia
Wieloletnia, zimozielona płożąca krzewinka, całkowicie mrozoodporna, pokrojem przypominająca wrzos. Jej gałązki, a także liście są gruczołowato owłosione. Osiąga wysokość od 15 do 50 cm. Liście są ciemnozielone, igiełkowe, równowąskie, spodem prawie zrośnięte, z białym kantem. Wyrastają w gęstych okółkach po 3 lub 4.
Roślina jest obupłciowa lub dwupienna (u różnych podgatunków). Jasnoróżowe kwiaty zebrane są w kilkukwiatowe baldachogrona na szczytach pędów. Działki kielicha są orzęsione, a korona odznacza się dzbaneczkowatym kształtem. Występuje jeden górny słupek z kilkukomorową, pękatą zalążnią i szerokim, podzielonym na kilka płatów znamieniem, które utrzymuje się jeszcze długo po przekwitnięciu kwiatów. Pręciki na długich nitkach z czerwonawymi pylnikami. Kwitnie od kwietnia do czerwca, jest owado- lub wiatropylna.Owoc stanowi kulista, czarna jagoda o średnicy do 5 mm.
Rozmieszczenie i ekologia
Występuje w Azji, Europie i Ameryce Północnej na obszarach o klimacie arktycznym i umiarkowanyw, w Polsce na torfowiskach, głównie w północnej części kraju, oraz na halach w Sudetach i Karpatach. Spotykana również nad morzem, w zbiorowisku roślinnym zwanym borem bażynowym.
Jej siedlisko stanowią borówczyska i torfowiska nizinne. W górach rośnie w wilgotnych zaroślach kosodrzewiny oraz na torfowiskach i halach górskich. Lubi gleby torfowe, kwaśne i wilgotne. Na nizinach jest średnio pospolita, w górach jest rośliną rzadką.
Roślina jest w skali kraju rzadka, objęta ścisłą ochroną gatunkową. Umieszczono ją na czerwonej liście w grupie gatunków narażonych na wyginięcie (kategoria V).
Krzewinka występuje m.in. na terenie użytku ekologicznego Bażyna (pow. 14,30 ha) leżącego w gminach Mikołajki i Piecki, na terenie Nadleśnictwa Strzałowo. Ochroną objęto tu torfowisko wysokie i torfowisko przejściowe, na którym to (na pograniczu z borem bagiennym) występuje bażyna czarna. Spotkać ją można również np. we florystycznym rezerwacie Zabrodzie na terenie gminy Biskupiec w powiecie olsztyńskim.
Wartość użytkowa
Jagody bażyny czarnej nie są słodkie, ale są jadalne i soczyste (niektóre źródła podają, że owoce bażyny czarnej są niejadalne). Są bogate w witaminy C i PP oraz w mikroelementy takie jak jod i lit. Są dobrym źródłem antocyjanów, podobnie jak owoce borówki. Najlepiej smakują po przemrożeniu, także gotowanie oraz mieszanie z innymi jagodowymi zdecydowanie poprawia ich smak.
W dawnych czasach soku z jagód bażyny używano do farbowania płótna i wełny na kolor brunatny i czerwony (po zmieszaniu z ałunem).
Bażyna coraz częściej jest uprawiana jako roślina ozdobna. Cechuje się bardzo wysoką mrozoodpornością i z tego względu może zastąpić wrzosy, które w przeciwieństwie do niej nie są odporne na niskie temperatury.
Ciekawostki
Epitet nigrum znaczy "czarne" i nawiązuje do koloru owoców bażyny.
Bażyna czarna jest reliktem polodowcowym.
Zobacz też
pl.wikipedia.org, bażyna czarna [20.04.2014]
Bibliografia
Zarzycki Kazimierz, Szeląg Zbigniew, Red list of the vascular plants in Poland, [w:] Red lists of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski, red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006, s. 11-20.
parkikrajobrazowewarmiimazur.pl [13.08.2014]
