Wielosił błękitny: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 9 wersji utworzonych przez jednego użytkownika) | |||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
|Pusta linia = <br/> | |Pusta linia = <br/> | ||
|grafika = Polemonium caeruleum nf.jpg | |grafika = Polemonium caeruleum nf.jpg | ||
| − | |podpis grafiki = Wielosił błękitny – ''Nordens Flora'' | + | |podpis grafiki = Wielosił błękitny – ''Nordens Flora''. Autor: Carl Axel Magnus Lindman. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Polemonium_caeruleum_nf.jpg Commons Wikimedia] |
|Systematyka = Systematyka | |Systematyka = Systematyka | ||
|Domena = eukarionty | |Domena = eukarionty | ||
| Linia 22: | Linia 22: | ||
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
== Morfologia == | == Morfologia == | ||
| − | Bylina osiągająca wysokość 20–120 cm. Jest to jedna z najwcześniejszych w Polsce roślin wiosennych | + | Bylina osiągająca wysokość 20–120 cm. Jest to jedna z najwcześniejszych w Polsce roślin wiosennych: rozpoczyna wegetację na przedwiośniu, gdy występują jeszcze nocne przymrozki i nawraca zima. |
| − | Łodyga wzniesiona i rozgałęziająca się, dosyć gruba, dołem naga, w górnej części gruczołowata | + | Łodyga jest wzniesiona i rozgałęziająca się, dosyć gruba, dołem naga, w górnej części gruczołowata, obła, ulistniona i pusta w środku. Pod ziemią znajduje się mięsiste i silnie ukorzenione kłącze. Ulistnienie skrętoległe, liście odziomkowe ogonkowe, środkowe liście łodygowe na krótkich ogonkach, wyższe bezogonkowe, wszystkie zaś złożone z licznych (do 27), nieparzysto-pierzasto ułożonych listków. Listki mają eliptycznojajowaty kształt i zaostrzone końce. |
| − | Kwiaty zebrane w wiechy na szczycie łodyg. Kielich zrosły o jajowatych, tępo zakończonych ząbkach. 5 płatków korony | + | Kwiaty zebrane są w wiechy na szczycie łodyg. Kielich zrosły o jajowatych, tępo zakończonych ząbkach. 5 płatków korony ma barwę fioletową lub niebieską, spotyka się jednak formy białe. Korona ma długość 15–20 mm, wolne części jej płatków są dwukrotnie dłuższe od części zrośniętej w rurkę. Słupek pojedynczy z trójdzielnym znamieniem. 5 pręcików z dużymi, pomarańczowymi pylnikami, o nitkach dołem owłosionych. Kwiaty wyrastają na pokrytych gruczołami szypułkach, pachną miodem. Są przedprątne i zapylane przez błonkówki lub samopylne. Kwitną od czerwca do sierpnia. Owocem jest trójdzielna torebka z licznymi trójgraniastymi nasionami o długości ok. 2,5 mm i ostrych kantach. Nasiona zachowują zdolność kiełkowania do 3 lat. |
<br/> | <br/> | ||
| + | |||
== Rozmieszczenie i ekologia == | == Rozmieszczenie i ekologia == | ||
Występuje w strefie klimatu umiarkowanego półkuli północnej. W Azji i Europie zwarty zasięg występowania ciągnie się od Europy Środkowej przez Europę Wschodnią po Syberię. Oprócz tego występuje na oderwanych od głównego zasięgu obszarach w Skandynawii, w Alpach, Pirenejach i Wielkiej Brytanii. Rośnie także w Ameryce Północnej (na Alasce i w północnej Kanadzie). | Występuje w strefie klimatu umiarkowanego półkuli północnej. W Azji i Europie zwarty zasięg występowania ciągnie się od Europy Środkowej przez Europę Wschodnią po Syberię. Oprócz tego występuje na oderwanych od głównego zasięgu obszarach w Skandynawii, w Alpach, Pirenejach i Wielkiej Brytanii. Rośnie także w Ameryce Północnej (na Alasce i w północnej Kanadzie). | ||
W Polsce występuje na rozproszonych stanowiskach, głównie na niżu: na Pomorzu Zachodnim i Wschodnim, Podlasiu, na Lubelszczyźnie i w Puszczy Białowieskiej. Część z podanych dawniej w tych regionach stanowisk już nie istnieje. W Karpatach nie są obecnie znane żadne naturalne jego stanowiska. | W Polsce występuje na rozproszonych stanowiskach, głównie na niżu: na Pomorzu Zachodnim i Wschodnim, Podlasiu, na Lubelszczyźnie i w Puszczy Białowieskiej. Część z podanych dawniej w tych regionach stanowisk już nie istnieje. W Karpatach nie są obecnie znane żadne naturalne jego stanowiska. | ||
| − | Miejsce występowania rośliny stanowią zarośla, brzegi potoków, mokre łąki. Występuje tylko na wilgotnych siedliskach. Na [[Warmia|Warmii]] i [[Mazury|Mazurach]] gatunek ten | + | Miejsce występowania rośliny stanowią zarośla, brzegi potoków, mokre łąki. Występuje tylko na wilgotnych siedliskach. Na [[Warmia|Warmii]] i [[Mazury|Mazurach]] gatunek ten spotykany jest m.in. w [[Mazurski Park Krajobrazowy|Mazurskim Parku Krajobrazowym]], [[Welski Park Krajobrazowy|Welskim Parku Krajobrazowym]] oraz w [[Park Krajobrazowy Puszczy Rominckiej|Parku Krajobrazowym Puszczy Rominckiej]]. |
<br/> | <br/> | ||
| + | |||
== Wartość użytkowa == | == Wartość użytkowa == | ||
Wielosił błękitny podlega ochronie ścisłej, znajduje się na liście gatunków narażonych w kraju na wyginięcie. Bezpośrednie zagrożenie dla gatunku stanowi niszczenie łęgów nadrzecznych oraz osuszanie terenów podmokłych. | Wielosił błękitny podlega ochronie ścisłej, znajduje się na liście gatunków narażonych w kraju na wyginięcie. Bezpośrednie zagrożenie dla gatunku stanowi niszczenie łęgów nadrzecznych oraz osuszanie terenów podmokłych. | ||
| Linia 51: | Linia 53: | ||
''Warmia i Mazury. Cud, tylko się rozejrzeć'', Warmińsko-Mazurska Regionalna Organizacja Turystyczna, Olsztyn 2012.<br/> | ''Warmia i Mazury. Cud, tylko się rozejrzeć'', Warmińsko-Mazurska Regionalna Organizacja Turystyczna, Olsztyn 2012.<br/> | ||
| − | [[Kategoria: Przyroda]][[Kategoria: Rośliny]][[Kategoria: Rośliny chronione | + | [[Kategoria: Przyroda]][[Kategoria: Rośliny Warmii i Mazur]][[Kategoria: Rośliny chronione]] |
Aktualna wersja na dzień 18:22, 12 mar 2015
| Wielosił błękitny | |
| | |
| Polemonium caeruleum | |
| L. | |
 Wielosił błękitny – Nordens Flora. Autor: Carl Axel Magnus Lindman. Źródło: Commons Wikimedia | |
| Systematyka | |
| Królestwo | rośliny |
| Podkrólestwo | rośliny naczyniowe |
| Gromada | okrytonasienne |
| Klasa | dwuliścienne |
| Rząd | wrzosowce |
| Rodzina | wielosiłowate |
| Rodzaj | wielosił |
| Gatunek | wielosił błękitny |
| Synonimy | |
Wielosił błękitny (Polemonium caeruleum L.) – gatunek rośliny należący do rodziny wielosiłowatych (Polemoniaceae).
Spis treści
Morfologia
Bylina osiągająca wysokość 20–120 cm. Jest to jedna z najwcześniejszych w Polsce roślin wiosennych: rozpoczyna wegetację na przedwiośniu, gdy występują jeszcze nocne przymrozki i nawraca zima.
Łodyga jest wzniesiona i rozgałęziająca się, dosyć gruba, dołem naga, w górnej części gruczołowata, obła, ulistniona i pusta w środku. Pod ziemią znajduje się mięsiste i silnie ukorzenione kłącze. Ulistnienie skrętoległe, liście odziomkowe ogonkowe, środkowe liście łodygowe na krótkich ogonkach, wyższe bezogonkowe, wszystkie zaś złożone z licznych (do 27), nieparzysto-pierzasto ułożonych listków. Listki mają eliptycznojajowaty kształt i zaostrzone końce.
Kwiaty zebrane są w wiechy na szczycie łodyg. Kielich zrosły o jajowatych, tępo zakończonych ząbkach. 5 płatków korony ma barwę fioletową lub niebieską, spotyka się jednak formy białe. Korona ma długość 15–20 mm, wolne części jej płatków są dwukrotnie dłuższe od części zrośniętej w rurkę. Słupek pojedynczy z trójdzielnym znamieniem. 5 pręcików z dużymi, pomarańczowymi pylnikami, o nitkach dołem owłosionych. Kwiaty wyrastają na pokrytych gruczołami szypułkach, pachną miodem. Są przedprątne i zapylane przez błonkówki lub samopylne. Kwitną od czerwca do sierpnia. Owocem jest trójdzielna torebka z licznymi trójgraniastymi nasionami o długości ok. 2,5 mm i ostrych kantach. Nasiona zachowują zdolność kiełkowania do 3 lat.
Rozmieszczenie i ekologia
Występuje w strefie klimatu umiarkowanego półkuli północnej. W Azji i Europie zwarty zasięg występowania ciągnie się od Europy Środkowej przez Europę Wschodnią po Syberię. Oprócz tego występuje na oderwanych od głównego zasięgu obszarach w Skandynawii, w Alpach, Pirenejach i Wielkiej Brytanii. Rośnie także w Ameryce Północnej (na Alasce i w północnej Kanadzie). W Polsce występuje na rozproszonych stanowiskach, głównie na niżu: na Pomorzu Zachodnim i Wschodnim, Podlasiu, na Lubelszczyźnie i w Puszczy Białowieskiej. Część z podanych dawniej w tych regionach stanowisk już nie istnieje. W Karpatach nie są obecnie znane żadne naturalne jego stanowiska.
Miejsce występowania rośliny stanowią zarośla, brzegi potoków, mokre łąki. Występuje tylko na wilgotnych siedliskach. Na Warmii i Mazurach gatunek ten spotykany jest m.in. w Mazurskim Parku Krajobrazowym, Welskim Parku Krajobrazowym oraz w Parku Krajobrazowym Puszczy Rominckiej.
Wartość użytkowa
Wielosił błękitny podlega ochronie ścisłej, znajduje się na liście gatunków narażonych w kraju na wyginięcie. Bezpośrednie zagrożenie dla gatunku stanowi niszczenie łęgów nadrzecznych oraz osuszanie terenów podmokłych.
Wielosił uprawiany jest jako roślina ozdobna, lecznicza oraz miododajna. W uprawie wymaga jednak gleb żyznych i wilgotnych. Surowiec zielarski stanowią kłącza i korzenie, które zawierają: saponiny, kwasy organiczne, olejki eteryczne, tłuszcze, białka, skrobię, flawonoidy, kumarynę i inne. Napar ma działanie wykrztuśne, uspokajające, obniżające ciśnienie krwi, powoduje zmniejszenie poziomu cholesterolu, podnosi odporność organizmu na infekcje. Stosuje się go również w leczeniu schorzeń dróg oddechowych, chorobach wrzodowych żołądka i dwunastnicy oraz drgawkach, nerwicy i padaczce.
Czasami spotyka się osobniki zdziczałe, pochodzące z uprawy.
Ciekawostki
Nazwa rośliny pochodzi od słowa greckiego polemos (wojna) i łac. coeruleum (błękitny). W Starożytnej Grecji toczył się bowiem spór pomiędzy Polemonem z Pontu i Filetajrem z Kapadocji o to, kto jako pierwszy odkrył własności lecznicze tej rośliny.
Zobacz też
pl.wikipedia.org, Wielosił błękitny [21.05.2014]
jezioro.com.pl [21.05.2014]
Bibliografia
Warmia i Mazury. Cud, tylko się rozejrzeć, Warmińsko-Mazurska Regionalna Organizacja Turystyczna, Olsztyn 2012.
