Kirkut żydowski w Pasłęku: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
m (Zastępowanie tekstu - "© Stanisław Kuprjaniuk" na "Fot. Stanisław Kuprjaniuk") |
|||
| (Nie pokazano 8 wersji utworzonych przez 5 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | + | ''' Kirkut żydowski w Pasłęku ''' – kirkut żydowski w [[Pasłęk|Pasłęku]], datowany na 1817 r., ([[Powiat elbląski|powiat elbląski]], [[Pasłęk (gmina miejsko-wiejska)| gmina Pasłęk]]). | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| − | + | Kirkut żydowski w Pasłęku założono poza miastem, na niewielkim pagórku, niedaleko ówczesnej ul. Krośnieńskiej (Krossenerstraße, obecnie ul. Wojska Polskiego). | |
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
== Opis == | == Opis == | ||
| − | + | Kirkutu założono w 1817 r. (według niektórych źródeł w 1814 r.). Wówczas przedstawiciele diaspory za 30 talarów nabyli działkę od piekarza Zerloha, która przylegała do polnej drogi (obecnie bezimiennej alei lipowej) położonej na krawędzi skarpy. W 1864 r. kirkut został powiększony o grunt zakupiony od cukiernika Zachowskiego, dzięki czemu poszerzono cmentarz w kierunku południowo-zachodnim. Zapewne też wówczas, lub krótko potem, kirkut został otoczony ceglanym murem z żelazną bramą od strony ul. Krośnieńskiej, a w południowym narożniku wzniesiono niewielki dom pogrzebowy. Ostatecznie cmentarz funkcjonował na planie pięciokąta zbliżonego do prostokąta, o powierzchni około 0,3 ha. | |
| − | + | ||
| − | + | Kirkut w czasie II wojny światowej zdewastowali hitlerowcy. Zamknięto wówczas dojście od ul. Krośnieńskiej. Do dzisiaj zachowały się ślady po około 100 grobach. W starszej północno-zachodniej części przeważają mogiły ziemne, w części nowszej południowej znajdują się mogiły otoczone tumbami z podstawami pod macewy. Ocalały 22 macewy z piaskowca oraz nieliczne z marmuru, które pochodzą z drugiej połowy XIX w. Na większości z nich da się jeszcze odczytać personalia zmarłych, zapisane w języku hebrajskim i niemieckim (zazwyczaj oddzielnie po obu stronach macewy). Najstarsza pochodzi z 1860 r., zaś najmłodsza z 1902 r. Daty zapisywane są według kalendarza hebrajskiego oraz gregoriańskiego (czasami występuje zapis mieszany). Na niektórych znajdują się sygnatury wytwórców: C. Mathias, Elbing (Elbląg) i S. Goldbaum, Braunsberg (Braniewo). Na macewach zachowała się wyraźna dekoracja o symbolice funeralnej charakterystyczna dla nagrobków żydowskich, m.in. dłonie w geście błogosławieństwa, złamane drzewo, skrzydlata klepsydra, Gwiazda Dawida. W obrębie kirkutu od strony południowej i częściowo wschodniej zachował się starodrzew, któremu towarzyszą rosnące krzewy. | |
| − | W 2004 | + | |
| − | Kirkut w Pasłęku należy do najlepiej zachowanych cmentarzy żydowskich na [[Warmia|Warmii]] i [[Mazury|Mazurach]] | + | W 2004 r. kirkut zdewastowali nieznani sprawcy. Na nagrobkach wymalowali nazistowskie znaki i hasła. Ślady profanacji zostały usunięte. Władze lokalne starają się dbać o relikty cmentarza, który jednakże ze względu na odludną lokalizację jest nadal narażony na akty wandalizmu i zaśmiecania. |
| − | + | Kirkut w Pasłęku należy do najlepiej zachowanych cmentarzy żydowskich na [[Warmia|Warmii]] i [[Mazury|Mazurach]]. | |
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | + | ==Galeria zdjęć== | |
| + | <center>Kirkut żydowski w Pasłęku. Fot. Stanisław Kuprjaniuk</center> | ||
| + | <gallery mode=packed widths=250px heights=250px class="left"> | ||
| + | Plik:pas13.jpg| | ||
| + | Plik:pas12.jpg| | ||
| + | Plik:pas11.jpg| | ||
| + | Plik:pas14.jpg| | ||
| + | </gallery> | ||
| + | == Bibliografia == | ||
| + | ''Cmentarz żydowski w Pasłęku. Opracowanie historyczno-konserwatorskie'', red. K. Panimasz, Pasłęk 1996.<br> | ||
| + | J. Salm, ''Z problematyki rozwoju przestrzennego Pasłęka'', [w:] Pasłęk. ''Z dziejów miasta i okolic. 1297-1997'', red. J. Włodarski, Pasłęk 1997.<br> | ||
A. Mrozek, ''Zabytkowe obiekty kształtowanej zieleni'', [w:] ''Dziedzictwo kulturowe Warmii – Mazur – Powiśla. Stan zachowania, potencjały i problemy'', red. J. Wysocki, Olsztyn 2006. | A. Mrozek, ''Zabytkowe obiekty kształtowanej zieleni'', [w:] ''Dziedzictwo kulturowe Warmii – Mazur – Powiśla. Stan zachowania, potencjały i problemy'', red. J. Wysocki, Olsztyn 2006. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | [[Kategoria: Turystyka]][[Kategoria: | + | [[Kategoria: Turystyka]] [[Kategoria: Zabytki]][[Kategoria:Cmentarze zabytkowe]][[Kategoria: Pasłęk (gmina miejsko-wiejska)]][[Kategoria: Powiat elbląski]] [[Kategoria: 1801-1918]] |
<br/> | <br/> | ||
Aktualna wersja na dzień 08:03, 25 mar 2015
Kirkut żydowski w Pasłęku – kirkut żydowski w Pasłęku, datowany na 1817 r., (powiat elbląski, gmina Pasłęk).
Spis treści
Położenie
Kirkut żydowski w Pasłęku założono poza miastem, na niewielkim pagórku, niedaleko ówczesnej ul. Krośnieńskiej (Krossenerstraße, obecnie ul. Wojska Polskiego).
Opis
Kirkutu założono w 1817 r. (według niektórych źródeł w 1814 r.). Wówczas przedstawiciele diaspory za 30 talarów nabyli działkę od piekarza Zerloha, która przylegała do polnej drogi (obecnie bezimiennej alei lipowej) położonej na krawędzi skarpy. W 1864 r. kirkut został powiększony o grunt zakupiony od cukiernika Zachowskiego, dzięki czemu poszerzono cmentarz w kierunku południowo-zachodnim. Zapewne też wówczas, lub krótko potem, kirkut został otoczony ceglanym murem z żelazną bramą od strony ul. Krośnieńskiej, a w południowym narożniku wzniesiono niewielki dom pogrzebowy. Ostatecznie cmentarz funkcjonował na planie pięciokąta zbliżonego do prostokąta, o powierzchni około 0,3 ha.
Kirkut w czasie II wojny światowej zdewastowali hitlerowcy. Zamknięto wówczas dojście od ul. Krośnieńskiej. Do dzisiaj zachowały się ślady po około 100 grobach. W starszej północno-zachodniej części przeważają mogiły ziemne, w części nowszej południowej znajdują się mogiły otoczone tumbami z podstawami pod macewy. Ocalały 22 macewy z piaskowca oraz nieliczne z marmuru, które pochodzą z drugiej połowy XIX w. Na większości z nich da się jeszcze odczytać personalia zmarłych, zapisane w języku hebrajskim i niemieckim (zazwyczaj oddzielnie po obu stronach macewy). Najstarsza pochodzi z 1860 r., zaś najmłodsza z 1902 r. Daty zapisywane są według kalendarza hebrajskiego oraz gregoriańskiego (czasami występuje zapis mieszany). Na niektórych znajdują się sygnatury wytwórców: C. Mathias, Elbing (Elbląg) i S. Goldbaum, Braunsberg (Braniewo). Na macewach zachowała się wyraźna dekoracja o symbolice funeralnej charakterystyczna dla nagrobków żydowskich, m.in. dłonie w geście błogosławieństwa, złamane drzewo, skrzydlata klepsydra, Gwiazda Dawida. W obrębie kirkutu od strony południowej i częściowo wschodniej zachował się starodrzew, któremu towarzyszą rosnące krzewy.
W 2004 r. kirkut zdewastowali nieznani sprawcy. Na nagrobkach wymalowali nazistowskie znaki i hasła. Ślady profanacji zostały usunięte. Władze lokalne starają się dbać o relikty cmentarza, który jednakże ze względu na odludną lokalizację jest nadal narażony na akty wandalizmu i zaśmiecania.
Kirkut w Pasłęku należy do najlepiej zachowanych cmentarzy żydowskich na Warmii i Mazurach.
Galeria zdjęć
Bibliografia
Cmentarz żydowski w Pasłęku. Opracowanie historyczno-konserwatorskie, red. K. Panimasz, Pasłęk 1996.
J. Salm, Z problematyki rozwoju przestrzennego Pasłęka, [w:] Pasłęk. Z dziejów miasta i okolic. 1297-1997, red. J. Włodarski, Pasłęk 1997.
A. Mrozek, Zabytkowe obiekty kształtowanej zieleni, [w:] Dziedzictwo kulturowe Warmii – Mazur – Powiśla. Stan zachowania, potencjały i problemy, red. J. Wysocki, Olsztyn 2006.
