Janowo: Różnice pomiędzy wersjami

	Janowo
	Herb Janowa
	; Kościół św. Rocha w Janowie.; Autor: Mieczysław Kalski.
Rodzaj miejscowości	wieś gminna
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	nidzicki
Gmina	Janowo
Liczba ludności (2010)	1 047
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Kod pocztowy	13 - 113
Tablice rejestracyjne	NNI
	Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego ; Janowo
	Położenie na mapie Polski ; Janowo
	{{#invoke:Koordynaty\|szablon}}

[wersja nieprzejrzana]

[wersja zweryfikowana]

Aktualna wersja na dzień 08:51, 5 cze 2024

Janowo (do XVI w. Janowo Miasto) – wieś gminna w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie nidzickim, w gminie Janowo. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. We wsi znajduje się siedziba gminy Janowo. W 2010 roku wieś liczyła 1 047 mieszkańców. Obecnie funkcje wójta pełni Mateusz Jaroszewski^[1].

Położenie

Janowo leży nad rzeką Orzyc,w odległości ok. 4 km na północny zachód od Jeziora Zawadzkiego.

Dzieje miejscowości

Pierwotnie na terenie dzisiejszej wsi istniała osada i kościół, o których wspomina przywilej lokacyjny Janowa. Z założeniem miejscowości wiąże się legenda. Książę Jan Starszy podczas polowania spadł z konia i złamał nogę. Znalazł go Jan (cieśla) i zabrał do wioski, gdzie kolejni Janowie (zielarz, piekarz, medyk i wielu innych) zadbali o zdrowie księcia. Za udzieloną opiekę Jan lokował gród w miejsce ówczesnej wsi. Nadał jej też herb i pieczęć z wizerunkiem Jana Chrzciciela, który był jego patronem.

Kościół powstał w 1374 r. i stał się symbolem miasta. Janowo stanowiło dawniej (po lokacji) miasteczko rządowe nad rzeką Orzyc. Jan Starszy – książę mazowiecki – w 1421 r. nadał przywilej niemiecki, w którym ustanowił w miejscowości łaźnię i postrzygalnię. Miejscowość lokowano na 30 łanach. Mieszkańcy wsi otrzymali prawo do korzystania z lasu, a kupcy zostali zwolnieni z ceł – oprócz wywozu towarów poza Mazowsze. Nazwa miejscowości pochodzi od imienia księcia Jana. Pierwszym wójtem Janowa był Mikołaj zwany Wańkiem.

Przed 1437 r. w obrębie miejscowości znalazła się wieś Mączki. Natomiast po inkorporacji Mazowsza do Polski Janowo zostało miastem królewskim. W XV w. odbywały się tu mazowiecko–krzyżackie zjazdy sądowe. Książęta mazowieccy wprowadzili targ i trzy jarmarki w ciągu roku. Zygmunt I w 1553 r. uwolnił miasto od podatków na okres 4 lat. W połowie XVI w. Janowo było trzecim co do wielkości miastem na ziemi ciechanowskiej. Miało swoich kowali, zdunów, kuśnierzy, cieśli, bednarzy, szewców, rzeźników, piekarzy i komorników.

W 1782 r. dzieci uczyły się jedynie zimą, gdyż latem musiały pracować na roli. W 1827 r. Janowo posiadało: synagogę, kościół murowany, młyn, urząd gminy i dwa wiatraki. W tym roku stanowiło odrębną gminę. W obszarze miasta znajdowało się 140 domów. Mieszkańców zaś było 2059. W 1862 r. w Janowie mieszkało 1616 osób, w tym: 1095 katolików, 11 ewangelików, 629 starozakonnych. Ci ostatni trudnili się rolnictwem i wyrobem płótna domowego. Janowo straciło prawa miejskie po powstaniu styczniowym.

Gospodarka

We wsi działają sklepy spożywcze i odzieżowe, firmy handlowo–usługowe, agroturystyka, piekarnia. W Janowie mieści się siedziba leśnictwa.

Kultura

W Janowie działa Gminny Ośrodek Kultury i Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Janowskiej.

Szkolnictwo

Opieka społeczna

We wsi działa Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej.

Ludzie związani z miejscowością

Władysław Biały – ksiądz katolicki
Ryszard Juszkiewicz – polski prawnik, historyk, badacz dziejów ziemi mławskiej, senator pierwszej i drugiej kadencji

Zabytki

kościół, będący siedzibą miejscowej parafii rzymskokatolickiej
cmentarz żydowski
zabytkowy rynek z pomnikiem marszałka Józefa Piłsudskiego
drewniana zabudowa miejska
miejsca pamięci bohaterskiej śmierci bojowników o polskość

Przyroda

W pobliżu miejscowości znajduje się pomnik przyrody – głaz narzutowy "Kucak".

Bibliografia

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich,pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. III, Warszawa 1882.
Wijaczka Jacek,Dzieje wsi do końca XVIII wieku, [w:] Historia Nidzicy i okolic, pod red. Waldemara Reznera, Nidzica 2012, ss. 165-202.
Moje Mazury [12.09.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [18.07.2014]
Strona Gminy Janowo [18.07.2014]

Przypisy

↑ Strona Gminy Janowo [18.07.2014]

[1] Strona Gminy Janowo [18.07.2014]

[1]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 {{Wieś infobox
- |nazwa                 = Janowo
+|nazwa                 = Janowo
   |herb wsi              = Herb Janowa.png
   |flaga wsi             =
@@ Linia 7: / Linia 7: @@
   |dopełniacz wsi        = Janowa
   |zdjęcie               = Kościół św. Rocha w Janowie.jpg
-  |opis zdjęcia          = Kościół św. Rocha w Janowie, źródło: wwww.mojemazury.pl, 12.09.2013.
+  |opis zdjęcia          = Kościół św. Rocha w Janowie.<br> Autor: Mieczysław Kalski.
-  |rodzaj miejscowości   = wieś sołecka
+  |rodzaj miejscowości   = wieś gminna
-  |województwo           = warmińsko - mazurskie
+  |województwo           = warmińsko-mazurskie
   |powiat                = nidzicki
   |gmina                 = Janowo
@@ Linia 15: / Linia 15: @@
   |sołectwo              =
   |wysokość              =
-  |liczba ludności       = Pole-obowiązkowe
+  |liczba ludności       = 1 047
-  |rok                   = Pole-obowiązkowe
+  |rok                   = 2010
   |strefa numeracyjna    = (+48) 89
   |kod pocztowy          = 13 - 113
@@ Linia 29: / Linia 29: @@
   |wikisłownik           =
   |www                   =
-}}
+}}<br/>
-<big>'''Janowo'''</big> (do XVI w. Janowo Miasto, niem. Iwanken) – wieś gminna w Polsce w [[województwo warmińsko - mazurskie |województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat nidzicki |powiecie nidzickim]], w [[gmina Janowo |gminie Janowo]]. W latach 1975-1998 miejscowość przynależała administracyjnie do [[województwo olsztyńskie |województwa olsztyńskiego]]. Miejscowość jest siedzibą [[gmina Janowo| gminy Janowo]].
+'''Janowo''' (do XVI w. ''Janowo Miasto'') – wieś gminna w [[Województwo warmińsko-mazurskie |województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat nidzicki |powiecie nidzickim]], w [[Janowo (gmina wiejska)|gminie Janowo]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo olsztyńskie |województwa olsztyńskiego]]. We wsi znajduje się siedziba gminy Janowo. W 2010 roku wieś liczyła 1 047 mieszkańców. Obecnie funkcje wójta pełni [[Mateusz Jaroszewski]]<ref>[http://www.janowo.pl/pl_kierownictwo-urzedu-gminy,40.html Strona Gminy Janowo] [18.07.2014]</ref>.
+== Położenie ==
+Janowo leży nad [[Rzeka Orzyc |rzeką Orzyc]],w odległości ok. 4 km na północny zachód od [[Jezioro Zawadzkie| Jeziora Zawadzkiego]].
 <br/>
-=== Charakterystyka fizjograficzna ===
+== Dzieje miejscowości ==
-Janowo umiejscowione jest nad [[rzeka Orzyc |rzeką Orzyc]].Miejscowość położona jest na terenie [[gmina Janowo |gminy Janowo]], która znajduje się w zasięgu trzech mezoregionów fizyczno - geograficznych: [[Równina Kurpiowska]], [[Równina Mazurska]], [[Wysoczyzna Ciechanowska]]. Rzeźba terenu Wysoczyzny jest falista, miejscami pagórkowata,  z wysokościami rzędu 150-200 m npm. Część wschodnia natomiast równiną sandrową ([[Równina Kurpiowska]]) o rzędnych 140-150 m npm. Miejscami występują tutaj pagórki czołowomorenowe o wysokości względnej do 30 m. Na terenie gminy odnajdziemy osady polodowcowych piasków, żwirów oraz lokalnie glin zwałowych. Ponadto gdzieniegdzie znajdują się płytkie osady – torfy oraz mioceńskie piaski mułkowate. Znaczącą formą morfologiczną jest dolina [[rzeka Orzyc |rzeki Orzyc]], o szerokości przeważnie od 200 m do 700 m.
+Pierwotnie na terenie dzisiejszej wsi istniała osada i kościół, o których wspomina przywilej lokacyjny Janowa. Z założeniem miejscowości wiąże się legenda. Książę Jan Starszy podczas polowania spadł z konia i złamał nogę. Znalazł go Jan (cieśla) i zabrał do wioski, gdzie kolejni Janowie (zielarz, piekarz, medyk i wielu innych) zadbali o zdrowie księcia. Za udzieloną opiekę Jan lokował gród w miejsce ówczesnej wsi. Nadał jej też herb i pieczęć z wizerunkiem Jana Chrzciciela, który był jego patronem.
-<br/>
-=== Dzieje miejscowości ===
-Janowo stanowiło dawniej miasteczko rządowe nad [[rzeka Orzyc |rzeką Orzyc]]. Jan Starszy książę mazowiecki w 1421 r. nadał dla miasta [[przywilej niemiecki]], w którym ustanowił łaźnię i postrzygalnię. Obie instytucje miały przynosić dochód dla Janowa. Miejscowość lokowano na 30 łanach z prawem do korzystania z lasu. Miasto otrzymało wagę a kupcy zostali zwolnieni z ceł – oprócz wywozu towarów poza Mazowsze. Nazwa miejscowości pochodzi od imienia księcia Jana. Istniała już wcześniej na tym terenie osada i kościół, o których wspomina przywilej lokacyjny. O założeniu wsi i jej nazwie mówi legenda. Otóż książę Jan Starszy podczas polowania spadł z konia i złamał nogę. Znalazł go Jan - cieśla i zabrał do wioski, gdzie kolejni Janowie - zielarz, piekarz, medyk i wielu innych zadbali o zdrowie księcia. Za udzieloną opiekę Jan lokował gród w miejsce ówczesnej wsi. Nadał jej też herb i pieczęć z wizerunkiem Jana Chrzciciela, który był jego patronem. [[Kościół pod wezwaniem Jana Chrzciciela w Janowie]] powstał w 1374 r. i stał się symbolem miasta. Występuje w jego pieczęci – najstarsza znana z 1438 r. Pierwszym wójtem Janowa był Mikołaj zwany Wańkiem. Przed 1437 r. w obrębach miejscowości znalazła się wieś Mączki. Natomiast po inkorporacji Mazowsza do Polski Janowo zostało miastem królewskim. W XV w. najprawdopodobniej tutaj odbywały się mazowiecko – krzyżackie zjazdy sądowe. Następni książęta mazowieccy wprowadzili targ i trzy jarmarki do roku. Zygmunt I w 1553 r. uwolnił miasto od podatków na okres 4 lat. W połowie XVI w. Janowo było trzecim miastem - co do wielkości na ziemi ciechanowskiej. Miało swoich kowali, zdunów, kuśnierzy, cieśli, bednarzy, szewców, rzeźników, piekarzy i komorników. Jednak mury miejskie nie były szczędzone przez ogień – spaliły się w XVII w., w 1826 i 1855 r. W 1782 r. dzieci uczyły się jedynie zimą, gdyż latem musiały pracować na roli.  W 1827 r. Janowo posiadało: synagogę, kościół murowany, młyn, urząd gminy i dwa wiatraki. W tym roku stanowiło odrębną gminę. W obszarze miasta znajdowało się 140 domów. Mieszkańców zaś było 2059. W 1862 r. w Janowie mieszkało 1616 osób w tym: 1095 katolików, 11 ewangelików, 629 starozakonnych. Ci ostatni trudnili się rolnictwem i wyrobem płótna domowego. Janowo straciło prawa miejskie po powstaniu styczniowym, gdyż jego mieszkańcy je wsparli. Mieszkańcy Janowa wykazywali przez wieki patriotyczną postawę. Przeciwstawiali się w 1904 r. wcieleniom do wojsk rosyjskich. Walczyli w czasie I i II wojny światowej. Nie zachowała się dokładna informacja o układzie urbanistycznym. Po zachowanym rynku należy sądzić, że stanowił on centralną część miejscowości z odprowadzonymi od niego głównymi ulicami.
-<br/>
-===Gospodarka===
+[[Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Janowie|Kościół]] powstał w 1374 r. i stał się symbolem miasta. Janowo stanowiło dawniej (po lokacji) miasteczko rządowe nad rzeką Orzyc. Jan Starszy – książę mazowiecki – w 1421 r. nadał [[przywilej niemiecki]], w którym ustanowił w miejscowości łaźnię i postrzygalnię. Miejscowość lokowano na 30 łanach. Mieszkańcy wsi otrzymali prawo do korzystania z lasu, a kupcy zostali zwolnieni z ceł – oprócz wywozu towarów poza Mazowsze. Nazwa miejscowości pochodzi od imienia księcia Jana. Pierwszym wójtem Janowa był Mikołaj zwany Wańkiem.
-We wsi funkcjonują sklepy spożywcze i odzieżowe, firmy hadnlowo - usługowe, agroturystyka, piekarnia.
+Przed 1437 r. w obrębie miejscowości znalazła się wieś Mączki. Natomiast po inkorporacji Mazowsza do Polski Janowo zostało miastem królewskim. W XV w. odbywały się tu mazowiecko–krzyżackie zjazdy sądowe. Książęta mazowieccy wprowadzili targ i trzy jarmarki w ciągu roku. Zygmunt I w 1553 r. uwolnił miasto od podatków na okres 4 lat. W połowie XVI w. Janowo było trzecim co do wielkości miastem na ziemi ciechanowskiej. Miało swoich kowali, zdunów, kuśnierzy, cieśli, bednarzy, szewców, rzeźników, piekarzy i komorników.
+W 1782 r. dzieci uczyły się jedynie zimą, gdyż latem musiały pracować na roli. W 1827 r. Janowo posiadało: synagogę, kościół murowany, młyn, urząd gminy i dwa wiatraki. W tym roku stanowiło odrębną gminę. W obszarze miasta znajdowało się 140 domów. Mieszkańców zaś było 2059. W 1862 r. w Janowie mieszkało 1616 osób, w tym: 1095 katolików, 11 ewangelików, 629 starozakonnych. Ci ostatni trudnili się rolnictwem i wyrobem płótna domowego. Janowo straciło prawa miejskie po powstaniu styczniowym.
 <br/>
+==Gospodarka==
-===Kultura===
+We wsi działają sklepy spożywcze i odzieżowe, firmy handlowo–usługowe, [[Agroturystyka |agroturystyka]], piekarnia. W Janowie mieści się siedziba  [[Leśnictwo Janowo|leśnictwa]].
-W Janowie działa [[Zespół Szkół w Janowie]], [[Gminny Ośrodek Kultury]], [[Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej]], Urząd Gminy, Poczta Polska, Urząd Stanu Cywilnego i [[Leśnictwo Janowo]]. W Janowie mieści się także [[Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Janowskiej]].
 <br/>
-=== Ludzie związani z miejscowością: ===
+==Kultura==
-Z miejscowością związane są następujące postacie:  Władysław Biały - ksiądz katolicki; [[Ryszard Juszkiewicz]] – polski prawnik, historyk, badacz dziejów ziemi mławskiej, senator I i II kadencji. Wójtem [[gmina Janowo | gminy Janowo]] jest [[Waldemar Szymański]].
+W Janowie działa [[Gminny Ośrodek Kultury w Janowie|Gminny Ośrodek Kultury]] i [[Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Janowskiej w Janowie |Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Janowskiej]].
 <br/>
-=== Zabytki: ===
+==Szkolnictwo==
-W Janowie znajduje się [[parafia pw. św. Rocha]], cmentarz żydowski, zabytkowy rynek z pomnikiem Józefa Piłsudskiego, drewniana zabudowa, miejsca pamięci upamiętniające bohaterską śmierć bojowników o polskość.
+*[[Ośrodek Edukacji Przedszkolnej w Janowie |Ośrodek Edukacji Przedszkolnej]]
-[[File:Cmentarz Janowo2.jpg|thumb|Cmentarz żydowski w Janowie, źródło: www. mojemazury.pl, 12.09.2013.]]
+*[[Szkoła Podstawowa w Janowie |Szkoła Podstawowa im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego]]
+*[[Gimnazjum w Janowie |gimnazjum]]
+*[[Zespół Szkół w Janowie|zespół szkół]]
-<br/>
+==Opieka społeczna==
+We wsi działa [[Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Janowie|Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej]].
+<br/>
-=== Bibliografia: ===
+== Ludzie związani z miejscowością==
+*[[Władysław Biały]] – ksiądz katolicki
+*[[Ryszard Juszkiewicz]] – polski prawnik, historyk, badacz dziejów ziemi mławskiej, senator pierwszej i drugiej kadencji
-''Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'',pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. III, Warszawa 1882, 960 ss.
+== Zabytki==
+*[[Kościół pw. św. Rocha w Janowie |kościół]], będący siedzibą miejscowej [[Parafia pw. św. Rocha w Janowie |parafii rzymskokatolickiej]]
+*cmentarz żydowski
+*zabytkowy rynek z pomnikiem marszałka Józefa Piłsudskiego
+*drewniana zabudowa miejska
+*miejsca pamięci bohaterskiej śmierci bojowników o polskość
+== Przyroda ==
+W pobliżu miejscowości znajduje się pomnik przyrody – [[Głaz narzutowy "Kucak" |głaz narzutowy "Kucak"]].
+<br/>
-Wijaczka Jacek,''Dzieje wsi do końca XVIII wieku'', [w:] Historia Nidzicy i okolic, pod red. Waldemara Reznera, Nidzica 2012, s. 165 - 202.
+== Bibliografia==
+''Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'',pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. III, Warszawa 1882.<br>
+Wijaczka Jacek,''Dzieje wsi do końca XVIII wieku'', [w:] Historia Nidzicy i okolic, pod red. Waldemara Reznera, Nidzica 2012, ss. 165-202.<br>
+[http://www.mojemazury.pl/ Moje Mazury] [12.09.2013]<br>
+[http://www.stat.gov.pl/ Bank Danych Lokalnych GUS] [18.07.2014]<br>
+[http://www.janowo.pl/ Strona Gminy Janowo] [18.07.2014]
+{{Przypisy}}
+<references/>
-<br/>
-== Zobacz też ==
-www.janowo.pl
-janowo.wm.pl
+[[Kategoria: Powiat nidzicki]]
-<br>
+[[Kategoria: Janowo (gmina wiejska)]]
-[[Kategoria: Miejscowość]][[Kategoria:Powiat nidzicki]][[Kategoria:gmina Janowo]][[Kategoria:wieś gminna]]
+[[Kategoria: Wsie gminne]]
-[[Użytkownik:Kinlis|Kinlis]] ([[Dyskusja użytkownika:Kinlis|dyskusja]]) 09:52, 8 wrz 2013 (CEST)
+[[Kategoria: 1301-1400]]