Bałoszyce

Bałoszyce
Pałac w Bałoszycach. Źródło: www.marienburg.pl
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	iławski
Gmina	Susz
Liczba ludności (2010)	541
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Bałoszyce
Położenie na mapie Polski Bałoszyce
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Bałoszyce (niem. Gross Bellschwitz) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Susz. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego. W 2010 r. miejscowość liczyła 541 mieszkańców (łącznie z osadami Bałoszyce Małe i Wądoły). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Ludomir Surówka.

Przedwojenna pocztówka z Bałoszyc.
Źródło: www.aefl.de

Brama wjazdowa do pałacu.
Źródło: www.marienburg.pl

Położenie

Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Iławskim, 25 km na północny zachód od Iławy i 7 km na południowy zachód od Susza.

Dzieje miejscowości

Dokładna data założenia wsi nie jest znana. Pierwsza wzmianka dotycząca Bałoszyc pochodzi z 1316 r., kiedy to przywołana została postać proboszcza miejscowej parafii. Kościół został zatem wzniesiony o wiele wcześniej, być może pod koniec XIII w. W XVI wieku trudno już doszukać się informacji o świątyni, która została zniszczona w 1414 r. lub w okresie wojny trzynastoletniej. W XVI stuleciu Bałoszyce włączono do parafii w Jawtach Wielkich. Nowy kościół został wybudowany w XVII w.; wówczas ponownie miejscowość stała się siedzibą parafii w Bałoszycach. Świątynia uległa przebudowie w XIX stuleciu.

Po 1466 r. na porzuconych 15 łanach utworzony został folwark Bałoszyce Małe. W 1532 r. Bałoszyce stały się własnością biskupa Georga von Polenza. Polenz w pierwszej połowie stulecia wybudował w majątku pałac. W 1683 r. dobra zostały sprzedane grafowi von Brunneck.

Rezydujący w XVIII w. w Bałoszycach potomek rodu, feldmarszałek Manfred von Brunneck, wybudował miejscową dwuklasową szkołę, rozbudował świątynię i ufundował kościelną dzwonnicę. W 1848 roku do szkoły uczęszczało 75 dzieci.

Po 1850 r. kolejny spadkobierca rodu, Karl Otto Magnus von Brunneck, przebudował pałac w Bałoszycach w stylu neogotyku. Autorem projektu przebudowy był architekt Luis Runge. Pod koniec XIX w. w Bałoszycach działała cegielnia, gorzelnia oraz młyn parowy.

Pałac uległ zniszczeniu w styczniu 1945 r. Odbudowano go latach 1973–1979. Obecnie mieści się w nim hotel.

Liczba mieszkańców i budynków mieszkalnych w następujących latach wynosiła:

• 1817 – 229 osób, 28 domów
• 1831 – 339 osób, 26 domów
• 1864 – 363 osoby, 23 domy
• 1871 – 382 osoby, 22 domy
• 1885 – 357 osób, 22 domy
• 1895 – 313 osób, 22 domy
• 1905 – 342 osoby, 24 domy
• 1933 – 517 osób (łącznie z Bałoszycami Małymi, Czernikowem, Wądołami oraz Hutą.
• 1939 – 458 osób

Zabytki

• zespół rezydencjonalny
• Pałac w Bałoszycach z poł. XIX w.
• park pałacowy
• kościół pw. Świętej Rodziny pochodzący z XVII stulecia, przebudowany dwa wieki później

Bibliografia

Iława. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1972.
Niesiobędzki Wiesław, Powiat iławski. Dzieje, zabytki, pejzaż i kultura. Szkice historyczne, wyd. II, popr. i poszerzone, Iława 2008.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier, Danzig und Elbing 1858.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Wojewódzka ewidencja zabytków [05.03.2014]
Plan rozwoju lokalnego gminy i miasta Susz [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
verwaltungsgeschichte.de [05.03.2014]
ciekawemazury.pl [05.03.2014]
polskaniezwykła.pl [05.03.2014]