Spaliny Wielkie

Spaliny Wielkie
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	szczycieński
Gmina	Rozogi
Liczba ludności (2010)	41
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Kod pocztowy	12-114
Tablice rejestracyjne	NSZ
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Spaliny Wielkie
Położenie na mapie Polski Spaliny Wielkie
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Spaliny Wielkie (niem. Gross Spalienen, od 1938 r. Neuwiesen, 1945–1992 Spaliny) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie szczycieńskim, w gminie Rozogi. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa ostrołęckiego. W 2010 roku wieś liczyła 41 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Józef Anuszkiewicz.

Położenie

Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, w odległości 6 km na wschód od Rozóg, w pobliżu rzeki rzeki Szkwy.

Dzieje miejscowości

Wieś została założona w 1708 roku na 20 łanach w ramach osadnictwa szkatułowego. W połowie XIX wieku obejmowała 43,5 łana.

W raporcie starosty szczycieńskiego von Gaudeckera z 1730 r. odnotowano Spaliny Wielkie jako miejscowość posiadającą szkołę.

Podczas powstania styczniowego mieszkańcy wsi brali udział w przemycie broni do Królestwa Polskiego, organizowanym przez bazę przerzutową w Rozogach.

Podczas I wojny światowej w 1914 roku wieś została całkowicie zniszczona, ale odbudowano ją w większej części jeszcze przed końcem wojny.

W plebiscycie z 11 lipca 1920 roku zagłosowało 229 mieszkańców wsi; wszystkie głosy oddano za pozostaniem w Prusach Wschodnich.

Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.

Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych w poszczególnych latach:

• 1782 r. – 22 gospodarstwa

• 1818 r. – 213 osób, 38 gospodarstw

• 1858 r. – 44 gospodarstwa

• 1914 r. – 52 gospodarstwa

• 1939 r. – 324 osoby, 48 gospodarstw

Zabytki

• kilka przykładów budownictwa drewnianego z początku XX wieku (chałupy nr 26, 34)
• budynek szkoły z 1920 roku, murowany, tynkowany, dach naczółkowy
• dawny cmentarz ewangelicki z XIX wieku

Bibliografia

1. Toeppen Max, Historia Mazur, Olsztyn 1995 (przekład M. Szymańska-Jasińska)
   
2. Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
   
3. Kudrzycki Zbigniew, Rozogi – wieś mazurska a Kurpie, Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego, t. 10, 1996, ss. 129–141.
   
4. Kudrzycki Zbigniew, Z dziejów gminy Rozogi, Rocznik Mazurski, t. 10, 2006, ss. 21–29.
   
5. Kudrzycki Zbigniew, Z dziejów parafii ewangelickiej w Rozogach, Rocznik Mazurski, t. 12, 2008, ss. 3–35.
   
6. Kudrzycki Zbigniew, Nowotka Marek, Z dziejów Rozóg i okolic, Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego, t. 8, 1994, ss. 57–70.
   
7. Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej, Olsztyn 1998.
   
8. Nowotka Marek, Ruchy ludnościowe na pograniczu mazursko-kurpiowskim (po II wojnie światowej w gminie Rozogi), Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego, t. 4, 1990, ss. 55–64.
   
9. Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu, red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962.
   
10. Bank Danych Lokalnych GUS [10.09.2013]
    
11. Deutsche Verwaltungsgeschichte [10.09.2013]
    
12. Strona Gminy Rozogi [10.09.2013]

Przypisy

<references>