Gryźliny (gmina Nowe Miasto Lubawskie)

Gryźliny
Budynek szkoły z końca XIX w. Wrota Warmii i Mazur [12.09.2013]
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	nowomiejski
Gmina	Nowe Miasto Lubawskie
Sołectwo	Gryźliny
Liczba ludności (2010)	225
Strefa numeracyjna	(+48) 56
Tablice rejestracyjne	NNM
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Gryźliny
Położenie na mapie Polski Gryźliny
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Gryźliny (Greszelinge, niem. Grislin) – wieś sołecka w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie nowomiejskim, w gminie Nowe Miasto Lubawskie. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa toruńskiego. W 2010 roku wieś liczyła 225 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa pełni Edward Namsołek.

Położenie

Wieś leży nad jeziorem Gryźliny w północno–zachodniej części gminy, przy drodze z Nowego Dworu do Jamielnika, oddalona około 8 km na północny wschód od Nowego Miasta Lubawskiego.

Dzieje miejscowości

Miejscowość wzmiankowano po raz pierwszy w roku 1402. Nieznana jest dokładna data lokacji. Nazwa wsi związana jest z rzeką Gryźliny. Informacja z roku 1409 podaje, że Mikołaj z Gryźlin otrzymał 9 grzywien za konia użytego w wyprawie na Dobrzyń. W 1414 r. właścicielami wsi byli Mikołaj i Sander. Na przełomie XV i XVI wieku Gryźliny stanowiły własność rodziny Wilkanowskich. W 1501 r. przy podziale dóbr między braćmi Wilkanowskimi Gryźliny otrzymał Mateusz. Od 1570 r. wieś przeszła w ręce rodziny Działyńskich. W wieku XIX właścicielem wsi był Józef Chrzanowski, a w roku 1890 majątek przejęła Pruska Komisja Kolonizacyjna. Komisja rozparcelowała majątek. Obszar miejscowości liczył wówczas 2223 mórg z 24 budynkami i 10 domami mieszkalnymi. We wsi mieszkało 154 katolików i 5 ewangelików. Dzieci uczęszczały do szkoły w Jamielniku. W latach 1934–1938 roku istniała gmina Gryźliny.

Kultura

We wsi działa świetlica.

Religia

We wsi znajduje się kościół filialny parafii w Radomnie.

Ludzie związani z miejscowością

Na kartach historii wsi zapisała się rodzina Wilkanowskich. Po 1945 r. sołtysami wsi byli między innymi: Henryk Skwarek i Dariusz Krajnik.

Zabytki

• zespół podworski z XIX w.
• kościół z XIX/XX w.
• cmentarz ewangelicki założony w XIX w.
• kapliczka z XX w.
• pomnik upamiętniający mord miejscowej ludności w 1939 r.
• budynek szkolny z końca XIX w.

Kościół z XIX/XX w. Moje Mazury [12.09.2013]

Bibliografia

1. Gmina Nowe Miasto Lubawskie. Przewodnik krajoznawczy, Toruń 1997, 82 ss.
2. Korecki Andrzej Gmina Nowe Miasto Lubawski, Pelplin 2006, 111 ss.
3. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. II, Warszawa 1881, 927 ss.
4. Wrota Warmii i Mazur [12.09.2013]
5. Moje Mazury [12.09.2013]
6. Strona Gminy Nowe Miasto Lubawskie [08.07.2014]
7. Bank Danych Lokalnych GUS [08.07.2014]