Katolicka Szkoła Polska w Brąswałdzie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
| Linia 9: | Linia 9: | ||
|Adres = Brąswałd | |Adres = Brąswałd | ||
}} | }} | ||
| − | ''' Katolicka Szkoła Polska w | + | '''Katolicka Szkoła Polska w Brąswałdzie''' – prywatna szkoła z polskim językiem wykładowym w [[Prusy Wschodnie| Prusach Wschodnich]]. Powstała w 1931 r. i działała do 1938 r. Pierwszym kierownikiem szkoły był nauczyciel [[Wojciech Gromadecki]].<br/><br/> |
== Historia == | == Historia == | ||
| − | Początki nauczania dzieci w [[Brąswałd |Brąswałdzie ]] w języku polskim sięgają XIX w. Zapis z wizytacji szkoły przeprowadzonej przez asesora rejencji królewieckiej Reinholda Bernharda Jachmanna w 1825 r. | + | Początki nauczania dzieci w [[Brąswałd |Brąswałdzie]] w języku polskim sięgają XIX w. Zapis z wizytacji szkoły przeprowadzonej przez asesora rejencji królewieckiej Reinholda Bernharda Jachmanna w 1825 r. potwierdzał stan liczebny 31 uczniów oraz naukę religii z polskiego katechizmu. Jednak zarządzenie nadprezydenta Prus Wschodnich i Zachodnich z 24 lipca 1873 r. położyło kres nauczaniu języka polskiego w szkołach elementarnych, w tym również w brąswałdzkiej szkole. |
| − | Dopiero przy dużych oporach władz niemieckich, a nieustannych staraniach działaczy polskich m.in. ks. [[Walenty Barczewski| Walentego Barczewskiego]] 15 czerwca 1931 roku otwarto w [[Brąswałd |Brąswałdzie]] prywatną polską szkołę. Początkowo do szkoły zgłosiło się ośmioro dzieci. Uczył je nauczyciel [[Wojciech Gromadecki]]. Szkoła mieściła się w domu | + | Dopiero przy dużych oporach władz niemieckich, a nieustannych staraniach działaczy polskich m.in. ks. [[Walenty Barczewski| Walentego Barczewskiego]] 15 czerwca 1931 roku otwarto w [[Brąswałd |Brąswałdzie]] prywatną polską szkołę. Początkowo do szkoły zgłosiło się ośmioro dzieci. Uczył je nauczyciel [[Wojciech Gromadecki]]. Szkoła mieściła się w prywatnym domu Józefa Bartnika. Gromadecki utworzył w szkole Radę Rodzicielską, współpracował też z lokalnym oddziałem Związku Polaków w Niemczech oraz Towarzystwem Młodzieży. Po jego odejściu do nowo otwartej szkoły w Olsztynie nauczaniem 14 dzieci zajął się [[Adam Kołodziej]], który czynnie uczestniczył w życiu polskiej społeczności: prowadził chór młodzieżowy, bibliotekę, utrzymywał kontakty z działaczami Związku Polaków w Niemczech - [[ Augustyn Zientara |Augustynem Zientarą]] z Brąswałdu, [[Jan Moritz |Janem Moritzem]] i [[Stanisław Żurawski |Stanisławem Żurawskim]] z [[Kajny |Kajn]]. Po odbyciu 6-miesięcznej kary w olsztyńskim więzieniu za złożenie zeznań rzekomo niezgodnych z faktami, w maju 1936 r. powrócił do Polski. Na czas aresztowania Kołodzieja i oczekiwania na nowego nauczyciela [[ Józef Tomke |Józefa Tomke]], nauczaniem dzieci zajął się [[Konrad Sikora]], nauczyciel z [[Jaroty |Jarot]]. 14 listopada 1935 r. pracę w polskiej szkole w Brąswałdzie rozpoczął [[Józef Tomke]]. Nowy nauczyciel prowadził polską świetlicę w Brąswałdzie, a w 1936 r. zorganizował drużynę harcerską. W połowie 1938 r. pod naciskiem władz niemieckich Józef Bartnik wypowiedział nauczycielowi mieszkanie oraz izbę lekcyjną. Szkołę przeniesiono do domu [[August Zientara |Augusta Zientary]]. Jednak 20 grudnia 1938 r. władze szkolne pozbawiły [[Józef Tomke|Józefa Tomke]] prawa nauczania w Niemczech, co oznaczało koniec działalności szkoły polskiej w Brąswałdzie. |
<br/> | <br/> | ||
== Cele i zadania == | == Cele i zadania == | ||
| − | Szkoła działała na podstawie ''Ordynacji dotyczącej uregulowania szkolnictwa dla mniejszości polskiej w państwie pruskim'', która weszła w życie 21 lutego | + | Szkoła działała na podstawie ''Ordynacji dotyczącej uregulowania szkolnictwa dla mniejszości polskiej w państwie pruskim'', która weszła w życie 21 lutego 1929 r. |
<br/> | <br/> | ||
== Kadra pedagogiczna == | == Kadra pedagogiczna == | ||
| Linia 25: | Linia 25: | ||
* [[Józef Tomke]] [1935-1938] | * [[Józef Tomke]] [1935-1938] | ||
== Osiągnięcia == | == Osiągnięcia == | ||
| − | W Szkole Polskiej w | + | W Szkole Polskiej w Brąswałdzie 18 marca 1933 r. odbywała się kwartalna konferencja regionalna dla nauczycieli szkół polskich. Była ona formą dokształcania i składała się z lekcji pokazowej, referatu i dyskusji. Na wspomnianej konferencji lekcję pokazową z historii i języka niemieckiego przeprowadził Wojciech Gromadecki. |
<br/> | <br/> | ||
== Uczniowie/Absolwenci == | == Uczniowie/Absolwenci == | ||
| − | Uczniami polskiej szkoły były dzieci mniejszości polskiej mieszkającej w | + | Uczniami polskiej szkoły były dzieci mniejszości polskiej mieszkającej w Prusach Wschodnich. Do szkoły w Brąswałdzie uczęszczały także dzieci z pobliskich wsi. W latach 1931-1938 stan liczebny uczniów przedstawiał się następująco: |
* 1931 - 8 osób | * 1931 - 8 osób | ||
* 1932 - 13 osób | * 1932 - 13 osób | ||
| Linia 38: | Linia 38: | ||
* 1938 - 14 osób | * 1938 - 14 osób | ||
| − | Absolwentami szkoły w | + | Absolwentami szkoły w Brąswałdzie są m.in. Artur Hallmann i Alojzy Kiwicki, którzy podjęli dalszą naukę w gimnazjum w Bytomiu i Kwidzynie oraz Maria Bartnik i Maria Behnke, które kontynuowały naukę w szkole gospodarczej w [[Malinowo |Malinowie]] pod [[Działdowo |Działdowem]]. |
<br/> | <br/> | ||
== Ciekawostki == | == Ciekawostki == | ||
Nauczyciele szkoły [[Adam Kołodziej]] i [[Józef Tomke]] opiekowali się świetlicą we wsi [[Gutkowo]], dzisiejszej dzielnicy [[Olsztyn |Olsztyna]]. [[Adam Kołodziej]] wygłaszał tam pogadanki i uczył śpiewu. | Nauczyciele szkoły [[Adam Kołodziej]] i [[Józef Tomke]] opiekowali się świetlicą we wsi [[Gutkowo]], dzisiejszej dzielnicy [[Olsztyn |Olsztyna]]. [[Adam Kołodziej]] wygłaszał tam pogadanki i uczył śpiewu. | ||
| − | Po zakończeniu II wojny światowej 2 lipca 1945 r. ponownie otwarto szkołę w | + | Po zakończeniu II wojny światowej 2 lipca 1945 r. ponownie otwarto szkołę w Brąswałdzie, która funkcjonowała do 1988 r. Kierownikiem powojennej szkoły została [[Wiktoria Kryczkowska]]. 16 czerwca 1957 r. z okazji 25-lecia istnienia szkoły polskiej w Brąswałdzie odbyła się uroczystość nadania szkole imienia Alfonsa Żurawskiego z [[Kajny |Kajn]]. W uroczystości udział wzięli m.in. [[Józef Tomke]], działacz warmiński [[lkwim: Jan Boenigk |Jan Boenigk]], który odsłonił tablicę pamiątkową. Mównicę nakryto sztandarem biało-czerwonym ze znakiem [[Rodło| Rodła]]. |
| − | Obecnie budynek szkoły został poddany generalnemu remontowi i jest zarządzany przez Fundację Albatros. Znajduje się tu kącik pamięci poświęcony [[ | + | Obecnie budynek szkoły został poddany generalnemu remontowi i jest zarządzany przez Fundację Albatros. Znajduje się tu kącik pamięci poświęcony [[Maria Zientara-Malewska |Marii Zientarze-Malewskiej]]. |
<br/> | <br/> | ||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| Linia 55: | Linia 55: | ||
Lewandowska Izabela, Chłosta Jan, ''Śladami polskich szkół na południowej Warmii w latach 1929-1939. W 80-lecie ich utworzenia'', Olsztyn 2010. | Lewandowska Izabela, Chłosta Jan, ''Śladami polskich szkół na południowej Warmii w latach 1929-1939. W 80-lecie ich utworzenia'', Olsztyn 2010. | ||
| − | Radziszewska Maria, ''"Święto Dziecka" w polskich szkołach na Warmii (1929-1939)'', [w:] ''Dziecko w historii - wątek korczakowski'', | + | Radziszewska Maria, ''"Święto Dziecka" w polskich szkołach na Warmii (1929-1939)'', [w:] ''Dziecko w historii - wątek korczakowski'', red. Elwira Jolanta Kryńska, Agnieszka Suplicka, Urszula Wróblewska, Białystok 2013. |
[http://www.warmiaznanainieznana.pl/czytaj.php?strona=braswald Brąswałd] [13.03.2014] | [http://www.warmiaznanainieznana.pl/czytaj.php?strona=braswald Brąswałd] [13.03.2014] | ||
Wersja z 08:42, 24 kwi 2014
| Katolicka Szkoła Polska w Brąswałdzie | |
| | |
![Tablica pamiątkowa źródło: Brąswałd [20.03.2014]](/index.php/Plik:Szko%C5%82a.jpg) Tablica pamiątkowa źródło: Brąswałd [20.03.2014]
| |
| Data założenia: | 15.06.1931 |
| Poziom szkoły: | podstawowy |
| Adres: | Brąswałd |
Katolicka Szkoła Polska w Brąswałdzie – prywatna szkoła z polskim językiem wykładowym w Prusach Wschodnich. Powstała w 1931 r. i działała do 1938 r. Pierwszym kierownikiem szkoły był nauczyciel Wojciech Gromadecki.
Spis treści
Historia
Początki nauczania dzieci w Brąswałdzie w języku polskim sięgają XIX w. Zapis z wizytacji szkoły przeprowadzonej przez asesora rejencji królewieckiej Reinholda Bernharda Jachmanna w 1825 r. potwierdzał stan liczebny 31 uczniów oraz naukę religii z polskiego katechizmu. Jednak zarządzenie nadprezydenta Prus Wschodnich i Zachodnich z 24 lipca 1873 r. położyło kres nauczaniu języka polskiego w szkołach elementarnych, w tym również w brąswałdzkiej szkole.
Dopiero przy dużych oporach władz niemieckich, a nieustannych staraniach działaczy polskich m.in. ks. Walentego Barczewskiego 15 czerwca 1931 roku otwarto w Brąswałdzie prywatną polską szkołę. Początkowo do szkoły zgłosiło się ośmioro dzieci. Uczył je nauczyciel Wojciech Gromadecki. Szkoła mieściła się w prywatnym domu Józefa Bartnika. Gromadecki utworzył w szkole Radę Rodzicielską, współpracował też z lokalnym oddziałem Związku Polaków w Niemczech oraz Towarzystwem Młodzieży. Po jego odejściu do nowo otwartej szkoły w Olsztynie nauczaniem 14 dzieci zajął się Adam Kołodziej, który czynnie uczestniczył w życiu polskiej społeczności: prowadził chór młodzieżowy, bibliotekę, utrzymywał kontakty z działaczami Związku Polaków w Niemczech - Augustynem Zientarą z Brąswałdu, Janem Moritzem i Stanisławem Żurawskim z Kajn. Po odbyciu 6-miesięcznej kary w olsztyńskim więzieniu za złożenie zeznań rzekomo niezgodnych z faktami, w maju 1936 r. powrócił do Polski. Na czas aresztowania Kołodzieja i oczekiwania na nowego nauczyciela Józefa Tomke, nauczaniem dzieci zajął się Konrad Sikora, nauczyciel z Jarot. 14 listopada 1935 r. pracę w polskiej szkole w Brąswałdzie rozpoczął Józef Tomke. Nowy nauczyciel prowadził polską świetlicę w Brąswałdzie, a w 1936 r. zorganizował drużynę harcerską. W połowie 1938 r. pod naciskiem władz niemieckich Józef Bartnik wypowiedział nauczycielowi mieszkanie oraz izbę lekcyjną. Szkołę przeniesiono do domu Augusta Zientary. Jednak 20 grudnia 1938 r. władze szkolne pozbawiły Józefa Tomke prawa nauczania w Niemczech, co oznaczało koniec działalności szkoły polskiej w Brąswałdzie.
Cele i zadania
Szkoła działała na podstawie Ordynacji dotyczącej uregulowania szkolnictwa dla mniejszości polskiej w państwie pruskim, która weszła w życie 21 lutego 1929 r.
Kadra pedagogiczna
Kierownikami i nauczycielami szkoły polskiej byli:
- Wojciech Gromadecki [1931-1934]
- Adam Kołodziej [1934-1935]
- Konrad Sikora [1935] - zastępstwo z powodu braku nauczyciela
- Józef Tomke [1935-1938]
Osiągnięcia
W Szkole Polskiej w Brąswałdzie 18 marca 1933 r. odbywała się kwartalna konferencja regionalna dla nauczycieli szkół polskich. Była ona formą dokształcania i składała się z lekcji pokazowej, referatu i dyskusji. Na wspomnianej konferencji lekcję pokazową z historii i języka niemieckiego przeprowadził Wojciech Gromadecki.
Uczniowie/Absolwenci
Uczniami polskiej szkoły były dzieci mniejszości polskiej mieszkającej w Prusach Wschodnich. Do szkoły w Brąswałdzie uczęszczały także dzieci z pobliskich wsi. W latach 1931-1938 stan liczebny uczniów przedstawiał się następująco:
- 1931 - 8 osób
- 1932 - 13 osób
- 1933 - 12 osób
- 1934 - 12 osób
- 1935 - 9 osób
- 1936 - 11 osób
- 1937 - 8 osób
- 1938 - 14 osób
Absolwentami szkoły w Brąswałdzie są m.in. Artur Hallmann i Alojzy Kiwicki, którzy podjęli dalszą naukę w gimnazjum w Bytomiu i Kwidzynie oraz Maria Bartnik i Maria Behnke, które kontynuowały naukę w szkole gospodarczej w Malinowie pod Działdowem.
Ciekawostki
Nauczyciele szkoły Adam Kołodziej i Józef Tomke opiekowali się świetlicą we wsi Gutkowo, dzisiejszej dzielnicy Olsztyna. Adam Kołodziej wygłaszał tam pogadanki i uczył śpiewu.
Po zakończeniu II wojny światowej 2 lipca 1945 r. ponownie otwarto szkołę w Brąswałdzie, która funkcjonowała do 1988 r. Kierownikiem powojennej szkoły została Wiktoria Kryczkowska. 16 czerwca 1957 r. z okazji 25-lecia istnienia szkoły polskiej w Brąswałdzie odbyła się uroczystość nadania szkole imienia Alfonsa Żurawskiego z Kajn. W uroczystości udział wzięli m.in. Józef Tomke, działacz warmiński Jan Boenigk, który odsłonił tablicę pamiątkową. Mównicę nakryto sztandarem biało-czerwonym ze znakiem Rodła.
Obecnie budynek szkoły został poddany generalnemu remontowi i jest zarządzany przez Fundację Albatros. Znajduje się tu kącik pamięci poświęcony Marii Zientarze-Malewskiej.
Bibliografia
Filipkowski Tadeusz, Oświata na Warmii i Mazurach w latach 1945-1960, Warszawa 1978.
Koziełło-Poklewski Bohdan, Wrzesiński Wojciech, Szkolnictwo polskie na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1919-1939, Olsztyn 1980.
Lewandowska Izabela, Chłosta Jan, Śladami polskich szkół na południowej Warmii w latach 1929-1939. W 80-lecie ich utworzenia, Olsztyn 2010.
Radziszewska Maria, "Święto Dziecka" w polskich szkołach na Warmii (1929-1939), [w:] Dziecko w historii - wątek korczakowski, red. Elwira Jolanta Kryńska, Agnieszka Suplicka, Urszula Wróblewska, Białystok 2013.
Brąswałd [13.03.2014]
