Patriotyczny Ruch Odrodzenia Narodowego w województwie olsztyńskim

Patriotyczny Ruch Odrodzenia Narodowego [PRON]
Rodzaj organizacji	zrzeszenie
Rok założenia	1982

Patriotyczny Ruch Odrodzenia Narodowego [PRON] w woj. olsztyńskim - powołana w warunkach stanu wojennego quasi - społeczna organizacja mająca na celu utworzenie platformy porozumienia politycznego środowisk zróżnicowanych światopoglądowo, uznających jednak za niepodważalne pryncypia ustrojowe opisane w konstytucji PRL z 1952 r. Następca Frontu jedności Narodu [FJN].

Powołanie PRON i kształtowanie się struktur wojewódzkich

Formalnie struktury PRON w Olsztynie zainicjowano w dniu 26 sierpnia 1982 r. podczas posiedzenia Wojewódzkiej Komisji Współdziałania PZPR, ZSL i SD. Powołana została wówczas Komisja Inicjująca PRON w 23 osobowym składzie. Przewodniczącym wybrano rektora Akademii Rolniczo-Technicznej w Olsztynie Andrzeja Hopfera. Poza nim, w Komisji znaleźli się m.in.: przewodniczący Oddziału Wojewódzkiego PAX Jan Chłosta, reprezentant Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego Wiktor Marek Leyk, dyrektor Muzeum Warmii i Mazur Władysław Ogrodziński, prof. Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Olsztynie Tadeusz Maria Gelewski, dziennikarz Bohdan Dzitko, malarz Hieronim Skurpski, a także przedstawiciele m.in.: ZSMP, Filharmonii Olsztyńskiej, OZOS-u i PKP.
W dniu 27. września 1982 r. w auli olsztyńskiej Wojewódzkiej Rady Narodowej, odbyła się I. wojewódzka konferencja PRON, w trakcie której dokonano wyboru Wojewódzkiej Tymczasowej Rady PRON [WTR]. W jej skład weszły 33 osoby. Przewodniczącym WTR został W. Władysław Ogrodziński, jego zastępcami: Jan Chłosta, Tadeusz Maria Gelewski, Tadeusz Jelski, Antoni Mackiewicz i Danuta Skalińska. Okres organizacyjnej tymczasowości PRON zakończył się po I. Krajowym Kongresie PRON, w dniu 27. czerwca 1983 r., na III. konferencji wojewódzkiej PRON. Wyłoniono wówczas stałą Radę Wojewódzką PRON, na czele której stanął W. Ogrodziński.

Organizacja wojewódzkich władz PRON

Najwyższym organem PRON była Rada Wojewódzka. Pracami Ruchu kierował Komitet Wykonawczy, a de facto – Prezydium Rady. Przy RW PRON funkcjonowało 8 – 10 stałych komisji resortowych, a także tzw. agend PRONy (m.in.: Narodowy Fundusz Ochrony Zdrowia, Narodowy Czyn Pomocy Szkole, Społeczne Komisje Pojednawcze).

Struktury terenowe

Pierwsza z terenowych rad PRON – jeszcze na prawach tymczasowości – powstała w Kętrzynie (30. sierpnia 1982 r.). Liczyła ona 25 członków. Do końca września 1982 r. powstało kolejnych 50 tymczasowych rad terenowych PRON (7 miejskich, 13 miejsko – gminnych i 31 gminnych). Pod koniec 1982 r. struktury PRON zaczęły wchłaniać istniejące od początku roku (dotąd samodzielne) ogniwa obywatelskich komitetów odrodzenia narodowego [OKON]. Do października 1983 r. wszystkie tymczasowe rady PRON stały się radami stałymi. Na początku 1983 r. PRON w województwie dysponował ok. 200 ogniwami podstawowymi, rok później było ich ok. 450, w 1987 r. ok. 940.
Równocześnie rosła liczebność członków – sympatyków Ruchu (PRON nie uznawał formalnego członkostwa, nie było legitymacji, ani rejestrów członków). W końcu 1982 r. PRON obejmował 6 – 8 tys. osób w całym województwie, na początku 1984 r. skupiał ok. 20 tys. osób, w 1987 r. ok. 72 tzw. indywidualnych uczestników Ruchu.
PRON uznawał tzw. akcesy zbiorowe. Poza członkami – założycielami (PZPR, ZSL, SD, PAX, ChSS, PZKS) – akcesy takie złożyły m.in.: Liga Kobiet (Polskich), ZBoWiD, koła gospodyń wiejskich, Towarzystwo Przyjaciół Dzieci, Towarzystwo Przyjaźni Polsko - Radzieckiej, Liga Obrony Kraju, Towarzystwo Wiedzy Powszechnej, ZSMP, ZMW, Senat Akademii Rolniczo-Technicznej w Olsztynie, Stowarzyszenie „Pojezierze”, Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska" w Barczewie, Stowarzyszenie Księgowych, Automobil Klub i strażacy z OSP.

Zakończenie działalności

Likwidacja PRON w woj. olsztyńskim nastąpiła z datą 11. stycznia 1990 r. Po tej dacie nadal funkcjonowały niektóre z jego agend: Narodowy Fundusz Ochrony Zdrowia z przewodniczącym Sergiuszem Rubczewskim, Narodowy Czyn Pomocy Szkole z przewodniczącym Andrzejem Hopferem, Społeczny Komitet Odbudowy Domu "Gazety Olsztyńskiej" z przewodniczącym w. Ogrodzińskim i Komitet Koordynacyjny Porozumienia 5 województw płn.-wsch. Polski "Zielone Płuca Polski" z przewodniczącym W. Ogrodzińskim.

Bibliografia

M.Korejwo, Olsztyński PRON, Debata nr 64, 2013 r.

Źródła archiwalne

Archiwum Państwowe w Olsztynie, zespół nr 903.