Chrystian Bernard Schmidt

Chrystian Bernard Schmidt
Data i miejsce urodzenia	22 sierpnia 1734 r. Reszel
Data i miejsce śmierci	10 maja 1784 r. Reszel

Chrystian Bernard Schmidt lub Schmitt (ur. 22 sierpnia 1734 r. w Reszlu, zm. 10 maja 1784 r. w Reszlu) – rzeźbiarz, stolarz, największy artysta rokokowy na Warmii.

Życiorys

Urodził się w Reszlu w rodzinie Elżbiety z domu Peucker (córki rzeźbiarza Krzysztofa Peuckera) i Jana Christiana Schmidta, radcy miejskiego i słynnego rzeźbiarza warmińskiego. Miał liczne rodzeństwo – starszych: Jana Krzysztofa, Andrzeja, Jana Szymona, Bernarda, Józefa oraz młodszych, Antoniego Wawrzyńca, Franciszka Ksawerego, Filipa, Elżbietę i Ludwika. Jego matką chrzestną była Helena Jonston, córka burmistrza reszelskiego – Jakuba Jonstona. 5 listopada 1753 r. ożenił się z Gertrudą Teschner, córką reszelskiego majstra krawieckiego. Świadkami na ich ślubie byli dwaj burmistrzowie – Rautenberg i Dittloff. W 1757 r. urodziła się jego jedyna córka – Anna Barbara. W 1781 r. został wdowcem. Rok później, 11 listopada 1782 r., ożenił się ponownie z Krystyną Pierscher, córką reszelskiego rektora, Józefa Pierschera. Data jego śmierci została uwieczniona w reszelskiej księdze zmarłych rzemieślników z cechu stolarzy i kowali.

Szkoła i wykształcenie

Już od najmłodszych lat wraz z dwoma braćmi służył ojcu w jego warsztacie. W 1759 r. po śmierci ojca przejął jego warsztat rzeźbiarski. Nie wiadomo, czy było to jedyne miejsce, w którym się kształcił. Niewykluczone, że dokształcał się w jednym z warsztatów w Warszawie, czego dowodzi stylistyka prac artysty. W pracach Schmidta z różnych okresów widoczne są wpływy warsztatu jego ojca, zaś później gdańszczanina, Jana Henryka Meissnera.

Praca

Pozostawił po sobie bogaty dorobek artystyczny, który wyróżnia się na tle dzieł współczesnych mu rzeźbiarzy na terenie Pomorza Wschodniego oraz Rzeczypospolitej. Prace powstałe w jego reszelskim warsztacie i pod jego kierunkiem wykonane są w przeważającej części w drewnie i prezentują różne formy, od typowych rzeźb sakralnych i figur po małą architekturę, tworzoną we współpracy z innymi pracowniami stolarskimi. Specjalizował się w wyposażeniu kościołów i kaplic. Spod jego dłuta wyszły: ołtarze, ambony, baptysteria, chóry i prospekty organowe, konfesjonały, a także małe przedmioty sztuki sakralnej, jak krucyfiksy i figurki. Poza Krzysztofem Perwangerem był jedynym znaczącym rzeźbiarzem tworzącym na Warmii w stylu rokokowym, choć wyraźnie można zauważyć kilka etapów w rozwoju jego sztuki. Zachowane prace można oglądać w świątyniach na terenie całej diecezji warmińskiej. Najwięcej pochodzi z kościołów parafialnych w okolicach Reszla. Większość zamówień artysta wykonywał na polecenie duchowieństwa różnego szczebla. Po zaborze dominium przez państwo pruskie w 1772 r. realizował także zamówienia na rzecz kościoła protestanckiego. Stąd w jego dorobku podwieszane figury aniołów chrzcielnych oraz prospekty organowe czy ołtarze ambonowe.
Zakłada się, że do najwcześniejszych jego prac mogło należeć wyposażenie kościoła pw. św. Piotra i Pawła w Reszlu (1758-1769) oraz drobne dekoracje ówczesnego kościoła odpustowego w Krośnie (1759). Pozostawił po sobie, m.in. ołtarze, konfesjonały, ambony czy baptysteria w kościołach w: Reszlu, Radostowie, Barczewie, Bażynach, Biskupcu, Bisztynku, Kiwitach, grekokatolickim w Braniewie, Dywitach, Grzędzie, Jezioranach, Klewkach, Lamkowie, Leginach, Lubominie, Międzylesiu Lidzbarskim, Mołtajnach, Piotraszewie, Piotrowcu, Robawach, Rogóżu, Sątopach, Sząbruku, Tłokowie, Unikowie oraz kaplicy św. Anny we Fromborku przy dawnym szpitalu św. Ducha.
Za wyjątkowe uznaje się figury aniołów, których dekoracyjność, technika wykonania i plastyka są charakterystyczne dla sztuki Bernarda Schmidta.

Działalność społeczna, kulturalna, naukowa, polityczna

Przed 1760 r. został ławnikiem, a w 1763 r. mistrzem ławy. Trzy lata później zaczął działać jako rajca, a od 1722 r. miejski prawnik. W latach 1775-1784 pełnił funkcję prowizora kościelnego. Niepotwierdzone pozostają natomiast doniesienia o pełnionej przez niego funkcji burmistrza Reszla.

Ciekawostki

Przyjmuje się, że następcą sztuki rzeźbiarskiej Chrystiana Bernarda Schmidta był Jan Ignacy Witt, czeladnik w jego pracowni, pochodzący z Reszla. Jednak nie zdołał on rozwinąć warsztatu jak jego poprzednik, a rynek zamówień przejął inny rzemieślnik – Chrystian Beniamin Schulz z Lidzbarka Warmińskiego. Schmidt nie posiadał syna, któremu mógłby przekazać majątek. Nie jest widome co stało się z warsztatem i narzędziami mistrza. Z pewnością nie przejęły go bliskie osoby z najbliższej rodziny parające się też sztuką rzeźbiarską.

Bibliografia

Przeracki Jerzy, Artyści działający na Warmii w XVIII wieku (Krzysztof Peucker, Jan Chrystian Schmidt, Chrystian Bernard Schmidt, Krzysztof Sand, Jan Witt, Jan Ignacy Witt, Jan Antoni Frey, Piotr Andrzej Kolberg i Józef Joachim Korzeniewski), "Komunikaty Mazursko-Warmińskie", 2011, nr 3, s. 441-499.
Smoliński Mariusz, Rzeźbiarz Jan Chrystian Schmidt. Rola Warmii jako prowincji artystycznej w XVIII wieku, Olsztyn 2006, OBN, s. 17.
Wagner Arkadiusz, Warsztat rzeźbiarski Chrystiana Bernarda Schmidta na Warmii, Olsztyn 2007, OBN, [passim].