Nadbrzeże: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
| Linia 29: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}} | }} | ||
| − | ''' Nadbrzeże ''' (niem.''Reimannsfelde'') – wieś niesołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat elbląski|powiecie elbląskim]], w [[ | + | ''' Nadbrzeże ''' (niem.''Reimannsfelde'') – wieś niesołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat elbląski|powiecie elbląskim]], w [[Tolkmicko (gmina miejsko-wiejska)|gminie Tolkmicko]]. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa elbląskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 854 mieszkańców (łącznie: [[Suchacz]], Nadbrzeże, [[Bogdaniec]], [[Pęklewo]], [[Połoniny]]).<br/><br/> |
== Położenie == | == Położenie == | ||
| Linia 36: | Linia 36: | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Miejscowość powstała między 1300 a 1303 r.Komtur elbląski [[Konrad von Lichtenhain]] zezwolił niejakiemu Johannesowi na budowę młyna, przydzielając mu 4 włóki ziemi w okolicy Zalewu Wiślanego. W 1347 roku przywilej został potwierdzony. W tym czasie funkcjonował już młyn w Nadbrzeżu. W 1457 roku pojawia się w dokumencie nazwa osady młyńskiej ''Reimannshof'', która nawiązywała do nazwiska ówczesnego właściciela majątku Reimanna. Po zakończeniu | + | Miejscowość powstała między 1300 a 1303 r. Komtur elbląski [[Konrad von Lichtenhain]] zezwolił niejakiemu Johannesowi na budowę młyna, przydzielając mu 4 włóki ziemi w okolicy Zalewu Wiślanego. W 1347 roku przywilej został potwierdzony. W tym czasie funkcjonował już młyn w Nadbrzeżu. W 1457 roku pojawia się w dokumencie nazwa osady młyńskiej ''Reimannshof'', która nawiązywała do nazwiska ówczesnego właściciela majątku Reimanna. |
| + | |||
| + | Po zakończeniu wojny trzynastoletniej w 1466 r. aż do 1554 r. Nadbrzeże było niezamieszkane. Miejscowość należała od czasów króla Kazimierza Jagiellończyka do miasta [[Elbląga]]. Od tego momentu majątek przechodził w ręce kolejnych elbląskich patrycjuszy. | ||
| + | |||
| + | W roku 1734 Nadbrzeże zostało wykupione przez radcę dworu pruskiego [[Hofrat Pöhling|Hofrata Pöhlinga]], który wybudował we wsi karczmę, nowy dwór oraz kilka chłopskich chałup, a także założył park dworski. W roku 1796 majątek został zlicytowany. Nadbrzeże trafiło w ręce ziemianina Nielsa Petersena Flesburga. Ten jednak po dwóch latach odsprzedał dobra porucznikowi Albertowi Falck von Plachetzkiemu. Porucznik w tym samym 1798 roku sprzedał majątek Michalowi von Lyskowskiemu. Majątek przechodził z rąk do rąk przez cały XIX wiek. | ||
| + | |||
| + | W 1837 roku Nadbrzeże zakupił porucznik Fryderyk Ludwik Alfred Kall, który w 1842 roku uruchomił w miejscowości zakład wodolecznictwa. Wybudowany został dom zdrojowy. W 1849 zlicytowane dobra zakupił baron Leopold von Götzen. Przez cały omawiany okres kolejni właściciele Nadbrzeża inwestowali w zakład leczniczy, a sama miejscowość w szybkim czasie przekształciła się w popularny wśród elblążan kurort. | ||
| + | |||
| + | Uzdrowisko zostało zamknięte na początku XX stulecia. Najważniejszymi obiektami w Nadbrzeżu stały się wówczas cegielnie, młyny, przystań, gospoda i urząd pocztowy. Po zakończeniu II wojny światowej miejscowość została podzielona na dwie wsie: Nadbrzeże i [[Połoniny]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
== Turystyka == | == Turystyka == | ||
| Linia 42: | Linia 50: | ||
*[[Stanica Nadbrzeże]] | *[[Stanica Nadbrzeże]] | ||
*[[Szlak Kopernikowski: Frombork - Kępki]] | *[[Szlak Kopernikowski: Frombork - Kępki]] | ||
| − | *[[Kolej | + | *[[Kolej Nadzalewowa]] |
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | *zespół dworski (zdrojowy) z XVIII-XIX w. | + | *zespół dworski (zdrojowy) z XVIII-XIX w. |
*dwór | *dwór | ||
*park z aleją dojazdową (lata 30. i 40. XVIII w.;1837,1850 i początek XX w.) | *park z aleją dojazdową (lata 30. i 40. XVIII w.;1837,1850 i początek XX w.) | ||
| Linia 51: | Linia 59: | ||
*urządzenia komunikacyjne, wodne i techniczne | *urządzenia komunikacyjne, wodne i techniczne | ||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
| − | <references> | + | <references/> |
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I-II, Olsztyn 2010-2011.<br/> | Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I-II, Olsztyn 2010-2011.<br/> | ||
''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001. <br/> | ''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001. <br/> | ||
| − | [http://stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims | + | [http://stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims Bank Danych Lokalnych GUS] [04.12.2014].<br/> |
| − | [http://historia-wyzynaelblaska.pl/nadbrze-e-po-oniny.html | + | [http://historia-wyzynaelblaska.pl/nadbrze-e-po-oniny.html historia-wyzynaelblaska.pl, Historia wsi Nadbrzeże] [04.12.2014]. |
<br/> | <br/> | ||
| − | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat elbląski]] [[Kategoria: Tolkmicko (miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: Wsie niesołeckie]][[ | + | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat elbląski]] [[Kategoria: Tolkmicko (gmina miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: Wsie niesołeckie]][[Kategoria: 1301-1400]] |
Wersja z 09:07, 18 lut 2015
| Nadbrzeże | |
| | |
![Dwór w Nadbrzeżu, źródło: commons.wikimedia.org [04.12.2014]](/index.php/Plik:Dw%C3%B3r_w_Nadbrze%C5%BCu.jpg) Dwór w Nadbrzeżu, źródło: commons.wikimedia.org [04.12.2014]
| |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | elbląski |
| Gmina | Tolkmicko |
| Liczba ludności (2010) | 854 (łącznie: Suchacz, Nadbrzeże, Bogdaniec, Pęklewo, Połoniny) |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Nadbrzeże | |
| Położenie na mapie Polski  Nadbrzeże | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Nadbrzeże (niem.Reimannsfelde) – wieś niesołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim, w gminie Tolkmicko. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa elbląskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 854 mieszkańców (łącznie: Suchacz, Nadbrzeże, Bogdaniec, Pęklewo, Połoniny).
Położenie
Miejscowość położona jest nad Zalewem Wiślanym, na obszarze Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej. Nadbrzeże jest oddalono o około 15 km od Elbląga.
Dzieje miejscowości
Miejscowość powstała między 1300 a 1303 r. Komtur elbląski Konrad von Lichtenhain zezwolił niejakiemu Johannesowi na budowę młyna, przydzielając mu 4 włóki ziemi w okolicy Zalewu Wiślanego. W 1347 roku przywilej został potwierdzony. W tym czasie funkcjonował już młyn w Nadbrzeżu. W 1457 roku pojawia się w dokumencie nazwa osady młyńskiej Reimannshof, która nawiązywała do nazwiska ówczesnego właściciela majątku Reimanna.
Po zakończeniu wojny trzynastoletniej w 1466 r. aż do 1554 r. Nadbrzeże było niezamieszkane. Miejscowość należała od czasów króla Kazimierza Jagiellończyka do miasta Elbląga. Od tego momentu majątek przechodził w ręce kolejnych elbląskich patrycjuszy.
W roku 1734 Nadbrzeże zostało wykupione przez radcę dworu pruskiego Hofrata Pöhlinga, który wybudował we wsi karczmę, nowy dwór oraz kilka chłopskich chałup, a także założył park dworski. W roku 1796 majątek został zlicytowany. Nadbrzeże trafiło w ręce ziemianina Nielsa Petersena Flesburga. Ten jednak po dwóch latach odsprzedał dobra porucznikowi Albertowi Falck von Plachetzkiemu. Porucznik w tym samym 1798 roku sprzedał majątek Michalowi von Lyskowskiemu. Majątek przechodził z rąk do rąk przez cały XIX wiek.
W 1837 roku Nadbrzeże zakupił porucznik Fryderyk Ludwik Alfred Kall, który w 1842 roku uruchomił w miejscowości zakład wodolecznictwa. Wybudowany został dom zdrojowy. W 1849 zlicytowane dobra zakupił baron Leopold von Götzen. Przez cały omawiany okres kolejni właściciele Nadbrzeża inwestowali w zakład leczniczy, a sama miejscowość w szybkim czasie przekształciła się w popularny wśród elblążan kurort.
Uzdrowisko zostało zamknięte na początku XX stulecia. Najważniejszymi obiektami w Nadbrzeżu stały się wówczas cegielnie, młyny, przystań, gospoda i urząd pocztowy. Po zakończeniu II wojny światowej miejscowość została podzielona na dwie wsie: Nadbrzeże i Połoniny.
Turystyka
- Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej
- Stanica Nadbrzeże
- Szlak Kopernikowski: Frombork - Kępki
- Kolej Nadzalewowa
Zabytki
- zespół dworski (zdrojowy) z XVIII-XIX w.
- dwór
- park z aleją dojazdową (lata 30. i 40. XVIII w.;1837,1850 i początek XX w.)
- zespół cegielni (1872-1911)
- zabudowa produkcyjna i mieszkalna
- urządzenia komunikacyjne, wodne i techniczne
Przypisy
Bibliografia
Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I-II, Olsztyn 2010-2011.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Bank Danych Lokalnych GUS [04.12.2014].
historia-wyzynaelblaska.pl, Historia wsi Nadbrzeże [04.12.2014].
