Krosno (gmina Orneta)

Krosno
Krosno. Kościół. Fot. Adam Kliczek. Źródło: zatrzymujeczas.pl [22.10.2014] (CC-BY-SA-3.0)
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	lidzbarski
Gmina	Orneta
Liczba ludności (2010)	181
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Krosno
Położenie na mapie Polski Krosno
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Krosno (niem. Krossen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, powiat lidzbarski, gmina Orneta. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego. Miejscowość w 2010 r. liczyła 181 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Eugeniusz Błachnio.

Położenie

Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Równinie Orneckiej, 3 km na północny wschód od Ornety, na północ od drogi wojewódzkiej nr 513 na odcinku Orneta - Lidzbark Warmiński.

Dzieje miejscowości

Wieś została założona z nadania kapituły warmińskiej w 1384 r. jako majątek szlachecki; pierwotnie występowała pod nazwą "Bludyn". W 1593 r. we wsi wybudowano drewnianą kaplicę, a pod koniec XVII w. ustanowiono tutaj odrębnego proboszcza. W XVIII w. działał tu młyn. Po I rozbiorze Polski w dalszym ciągu były to niewielkie dobra szlacheckie z folwarkiem. Wieś ucierpiała podczas wielkiej epidemii dżumy na początku XVIII w. W 1783 r. znajdowało się w Krośnie zaledwie osiem gospodarstw, a w roku 1820 wieś liczyła sześć gospodarstw i 67 mieszkańców.

Ozdobą wsi jest barokowy kościół odpustowy, który wybudowano w 1720 r. z fundacji biskupa Teodora Potockiego. Projektantem był nieznany z nazwiska architekt warszawski. Najbardziej efektowny element budowli stanowi dwuwieżowa fasada z kruchtą pośrodku. Wyposażenie wnętrza pochodzi głównie z XVIII w. Kościół otoczony jest krużgankami z kaplicami, kopułami i latarniami w narożach. Bramę zamyka rokokowa kuta krata wykonana w Elblągu. Przy kościele działała szkoła klasztorna.

Znajdował się tu zakład księży emerytów z około 1720 r. Został spalony w 1914 r., odbudowany po I wojnie światowej i częściowo zmieniony. Zdewastowany na początku 1945 r., w 1954 r. został przebudowany i zamieniony w mieszkanie oraz biura Państwowego Gospodarstwa Rolnego w Krośnie.

Zabytki

• Sanktuarium Maryjne Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Józefa, zwane również Małą Świętą Lipką;
• Dom księży, wzniesiony w latach 1724-1727;
• Zabudowania nr 1, 2, 9, 11: kuźnia, czworaki, drewniane stodoły PGR;
• Budynek szkoły;
• Spichlerz;
• Kapliczki;
• Park klasztorny.
  

Galeria zdjęć

• 

  <left>Krużganki w Sanktuarium w Krośnie.
  Źródło: www.szlak-pielgrzymkowy.pl [22.10.2014]

• 

  <left>Wnętrze Sanktuarium w Krośnie w 1908 roku.
  Fot. Ulbrich Anton.
  Źródło: Zbiór IS PAN

Multimedia

• Turystyczny Ekspress - audycja Radia Olsztyn. Autor: Alicja Kulik. Emisja: 15.09.2008 r.

Media:Turystyczny Express -Krosno - sanktuarium -A.Kulik.mp3

Bibliografia

Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Krosno - Dzieje sanktuarium [22.10.2014]
Wojewódzka ewidencja zabytków [data dostępu 29 XII 2013]
Gminna ewidencja zabytków w: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Część I [22.10.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [22.10.2014]
Verwaltungsgeschichte [22.10.2014]