Grabowo (gmina Mrągowo)

Grabowo
Jezioro Kujno k. Grabowa. Fot. Mieczysław Kalski
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	mrągowski
Gmina	Mrągowo
Sołectwo	Grabowo
Liczba ludności (2010)	357
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Tablice rejestracyjne	NMR
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Grabowo
Położenie na mapie Polski Grabowo
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Kościół w Grabowie
Fot.: © Mieczysław Wieliczko

Grabowo (niem. Neu Grabowen, Grabowen, Grabenhof) – wieś sołecka w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie mrągowskim, w gminie Mrągowo. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku wieś liczyła 357 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa pełni Marianna Dobrowolska.

Położenie

Miejscowość leży przy drodze wojewódzkiej nr 600, w odległości ok. 9 km od Mrągowa i 27 km od Mikołajek.

Dzieje miejscowości

W kronice spisanej przez pastora w Szestnie podano, że wieś Grabowo została założona przez Bartosza Skomotz na prawie magdeburskim. Założyciel według Wojciecha Kętrzyńskiego był pochodzenia polskiego. Ziemię nabył drogą kupna od starosty w Rynie Georga von Diebesa. Otrzymał zezwolenie od władzy książęcej na 6 łanów sołeckich za 162 grzywny. Jednak miał na 50 lub 60 łanach obsadzić wieś czynszową w Lesie Marcinkowskim. Granice wsi miały rozciągać się od wsi Dłużec aż do lasu Krzywe i wsi Krzywe. Łanami Bartosz podzielił się z braćmi: Jędrzejem (Endre), Mikołajem, Wojciechem i Grzegorzem. Bracia otrzymali pozwolenie na połów ryb w strumyku Przyrzecze i jeziorze Kujno, ale tylko na potrzeby własne. Wieś nosiła różne nazwy m.in.: Grabowen, Neu Grabowen, Grabinsken, Grabenhof. Nazwa wsi pochodzi od gaju grabowego albo od Grabińskiego – zamożnej osoby mieszkającej we wsi. Niedługo po założeniu wsi pojawił się obok niej majątek szlachecki. W 1617 r. należał do Jana Stanisławskiego – podstarosty lidzbarskiego. Majątek lokowany był na prawie chełmińskim z obowiązkiem utrzymania jednego konia do zaprzęgu armatniego. Spadkobiercami Stanisławskich byli Koenigseckowie – jedna z bardziej wpływowych rodzin w Prusach.

W XVIII w. powstała w miejscowości szkoła, do której uczęszczały również dzieci z Borowego. W szkole nauczał po polsku Jakub Miałki.

W XIX w. folwark na skutek uwłaszczenia uległ parcelacji. Ponadto w 1838 r. we wsi wybuchł pożar, z którego ocalało 35 budynków mieszkalnych, zamieszkanych przez 363 osoby. Liczba gospodarstw wzrosła po separacji gruntów. Na początku XX w. miała istnieć tutaj cegielnia. Funkcjonował również majątek Carla Materna, który prowadził folwark specjalizujący się w hodowli bydła i koni. W latach 20. i 30. XX w. powstały szosy łączące wieś z innymi pobliskimi miejscowościami.

Liczba mieszkańców i gospodarstw w poszczególnych latach:

• 1785 r. – 37 gospodarstw

• 1815 r. – 50 gospodarstw i 275 osób

• 1838 r. – 35 gospodarstw i 363 osoby

• 1939 r. – 515 osoby

Gospodarka

We wsi działają gospodarstwa agroturystyczne.

Kultura

W Grabowie znajduje się świetlica. Działa tu Stowarzyszenie Nasze Grabowo, które organizuje na terenie wsi plenery rzeźbiarskie.

Religia

W miejscowości znajduje się kościół, będący siedzibą parafii rzymskokatolickiej (od 1990 r.).

Ludzie związani z miejscowością

Na kartach historii wsi zapisała się rodzina Stanisławskich i Koenigseckow.

Zabytki

We wsi zachował się cmentarz będący pod opieką Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

Bibliografia

Mrągowo. Z dziejów miasta i okolic, pod red. Andrzeja Wakara, Olsztyn 1975, 487 ss.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. II, Warszawa 1881, 927 ss.
Strona Archidiecezji Warmińskiej [12.09.2013]
Informacja Turystyczna Mrągowa [12.09.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [10.07.2014]