Zełwągi: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| Linia 30: | Linia 30: | ||
|www = | |www = | ||
}} | }} | ||
| − | <big>'''Zełwągi'''</big> (niem. Zellbongen, Selbongen) – [[wieś sołecka]] w Polsce w [[ | + | <big>'''Zełwągi'''</big> (niem. Zellbongen, Selbongen) – [[wieś sołecka]] w Polsce w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat mrągowski |powiecie mrągowskim]], w [[Mikołajki (gmina miejsko-wiejska)|gminie Mikołajki]]. W latach 1975-1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo suwalskie |województwa suwalskiego]]. W kadencji 2011-2015 sołtysem wsi jest [[Ireneusz Wilczyński]]. |
<br/> | <br/> | ||
=== Charakterystyka fizjograficzna === | === Charakterystyka fizjograficzna === | ||
| − | Zełwągi leżą pomiędzy trzema jeziorami: [[Jezioro Głębokie |Głębokim]], [[Jezioro Płociczno| Płocicznym]] i [[Jezioro Inulec| Inulcem]]. W pobliżu wsi znajduje się torfowisko Zełwągi, należące do [[Nadleśnictwo Maskulińskie| Nadleśnictwa Maskulińskiego]], [[Leśnictwo Baranowo |Leśnnictwa Baranowo]]. Miejscowość położona jest na terenie fizjograficznym charakterystycznym dla [[ | + | Zełwągi leżą pomiędzy trzema jeziorami: [[Jezioro Głębokie |Głębokim]], [[Jezioro Płociczno| Płocicznym]] i [[Jezioro Inulec| Inulcem]]. W pobliżu wsi znajduje się torfowisko Zełwągi, należące do [[Nadleśnictwo Maskulińskie| Nadleśnictwa Maskulińskiego]], [[Leśnictwo Baranowo |Leśnnictwa Baranowo]]. Miejscowość położona jest na terenie fizjograficznym charakterystycznym dla [[Powiat mrągowski| powiatu mrągowskiego]], który znajduje się w obrębie dwóch regionów: część zachodnia do linii [[Lipowo]] - [[Kosewo]] - [[Baranowo (gmina Mikołajki)|Baranowo]] - [[Cudnochy]] to obszar wyniesień [[Pojezierze Mrągowskie |Pojezierza Mrągowskiego]]; część wschodnia to [[Kraina Wielkich Jezior Mazurskich]], stanowiąca rozległe obniżenie w pasie pojezierzy Polski Północno-Wschodniej. Ukształtowanie terenu jest typowe dla obszarów polodowcowych. Występuje tutaj także skupienie dużych, naturalnych zbiorników wodnych (14% powierzchni) oraz rozległe, zwarte kompleksy leśne (31% powierzchni). Miejscowość położona jest na terenie [[Mikołajki (gmina miejsko-wiejska)| gminy Mikołajki]], gdzie skupienia wodne wynoszą ok. 23% powierzchni gminy, a lasy ok. 22%. W granicach gminy znajdują się: [[Jezioro Mikołajskie]], [[Jezioro Tałty]], [[Jezioro Łukajno]], część [[Jezioro Śniardwy| Jeziora Śniardwy]] oraz 10 mniejszych. W obrębie gminy znajduje się [[Mazurski Park Krajobrazowy]], a tereny o nadrzędnej funkcji ekologicznej (z przeciwskazaniem do inwestycji) obejmują ok. 53% powierzchni. |
<br/> | <br/> | ||
=== Dzieje miejscowości === | === Dzieje miejscowości === | ||
| − | + | Wieś lokowano przed 1540 r. Nazwa wsi pochodzi od okolicy, która była zamieszkiwana przez dziki - tzw. Salpwange. Wieś niegdyś stanowiła osadę rolniczą i rybacką. W latach 1563-1564 było tu 10 gospodarzy. W 1647 r. elektor Fryderyk Wilhelm nadała Maciejowi Sapała 2 [[włóka| włóki]] zwane "Oblistowizną". Ziemię przekazano w zamian za 2,5 włóki w Śmietkach. | |
| − | Wieś lokowano przed 1540 r. Nazwa wsi pochodzi od okolicy, która była zamieszkiwana przez dziki - tzw. Salpwange. Wieś niegdyś stanowiła osadę rolniczą i rybacką. W latach 1563-1564 było tu 10 gospodarzy. W 1647 r. elektor Fryderyk Wilhelm nadała Maciejowi Sapała 2 [[włóka| włóki]] zwane "Oblistowizną". Ziemię przekazano w zamian za 2,5 | ||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | W 1785 r. były tu 23 [[dym |dymy]]. W 1815 r. we wsi znajdowało się 27 | + | W 1785 r. były tu 23 [[dym |dymy]]. W 1815 r. we wsi znajdowało się 27 dymów, a w 1838 r. - 19. W 1815 r. wieś zamieszkiwało 160 osób, a w 1838 r. były tu 124 osoby. W XVIII w. powstała we wsi szkoła, w której po polsku wykładał Szymański. Zelwągi należały do [[Parafia Ewangelicko-Augsburska w Mikołajkach|parafii ewangelickiej w Mikołajkach]]. |
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | W XX w. na terenie wsi rozpowszechnił się [[mormonizm | + | W XX w. na terenie wsi rozpowszechnił się [[mormonizm]]. Wyznanie zakorzeniło się za pośrednictwem [[Fritz Fischer| Fritz Fischera]]. Powstał także kościół, który był pierwszym tego typu budynkiem w tej części Europy. 1971 r. kaplica była jedyną placówką Kościoła w Polsce, a niektórzy wierni dojeżdżali na nabożeństwa z Warszawy, Śląska i Pomorza. Ostatecznie świątynię przejął Kościół Rzymskokatolicki. Zabudowa wsi przybrała charakter nieregularny. |
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
===Gospodarka=== | ===Gospodarka=== | ||
| − | |||
We wsi działają gospodarstwa agroturystyczne. | We wsi działają gospodarstwa agroturystyczne. | ||
| + | <br/> | ||
| + | ===Przyroda=== | ||
| + | W pobliżu miejscowości znajduje się [[Rezerwat Jezioro Lisunie|Rezerwat Przyrody "Jezioro Lisunie"]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
=== Ludzie związani z miejscowością=== | === Ludzie związani z miejscowością=== | ||
Z miejscowością związane są następujące postacie: [[Zdzisław Grunwald]] – rzeźbiarz oraz [[Horst Michalowski]] – pisarz. | Z miejscowością związane są następujące postacie: [[Zdzisław Grunwald]] – rzeźbiarz oraz [[Horst Michalowski]] – pisarz. | ||
| − | + | [[File:Zełwągi1.jpg|300 px |thumb|Zełwągi na starych fotografiach, źródło: [http://zelwagi.eu.interia.pl/zelwagi.html Zełwągi], 12.09.2013.]] | |
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
=== Zabytki=== | === Zabytki=== | ||
| − | Z dawnego, mazurskiego budownictwa pozostało kilka domów, z których jeden - chałupa konstrukcji zrębowej z pierwszej poł. XIX w. zaliczana jest do zabytków architektury (odrestaurowana w 2000 r.). W miejscowości znajduje się kaplica z 1929 r., zbudowana przez ówczesnych wyznawców wiary mormońskiej, obecnie (od 1985 r.) - kaplica katolicka pw. Dobrego Pasterza. Na południowo-zachodnim brzegu [[Jezioro Głębokie |Jeziora Głębokiego]] zachował się | + | Z dawnego, mazurskiego budownictwa pozostało kilka domów, z których jeden - chałupa konstrukcji zrębowej z pierwszej poł. XIX w. zaliczana jest do zabytków architektury (odrestaurowana w 2000 r.). W miejscowości znajduje się kaplica z 1929 r., zbudowana przez ówczesnych wyznawców wiary mormońskiej, obecnie (od 1985 r.) - kaplica katolicka pw. Dobrego Pasterza. Na południowo-zachodnim brzegu [[Jezioro Głębokie |Jeziora Głębokiego]] zachował się cmentarz ewangelicki. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
=== Bibliografia=== | === Bibliografia=== | ||
| − | |||
''Mrągowo. Z dziejów powiatu i okolic'', pod red. Andrzeja Wakara, Olsztyn 1975, 487 ss. | ''Mrągowo. Z dziejów powiatu i okolic'', pod red. Andrzeja Wakara, Olsztyn 1975, 487 ss. | ||
''Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'', pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. XIV, Warszawa 1895, 960 ss. | ''Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'', pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. XIV, Warszawa 1895, 960 ss. | ||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| Linia 87: | Linia 78: | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | [[Kategoria: Powiat mrągowski]] | |
| − | [[ | + | [[Kategoria: Mikołajki (gmina miejsko-wiejska)]] |
| + | [[Kategoria: Wsie sołeckie]] | ||
| + | [[Kategoria: 1501-1600]] | ||
Wersja z 09:32, 31 sie 2014
| Zełwągi | |
| | |
 Zełwągi - panorama, źródło: Zełwągi, 12.09.2013.
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | mrągowski |
| Gmina | Mikołajki |
| Sołectwo | Zełwągi |
| Liczba ludności (Pole-obowiązkowe) | Pole-obowiązkowe |
| Strefa numeracyjna | (+48) 87 |
| Tablice rejestracyjne | NMR |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Zełwągi | |
| Położenie na mapie Polski  Zełwągi | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Zełwągi (niem. Zellbongen, Selbongen) – wieś sołecka w Polsce w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie mrągowskim, w gminie Mikołajki. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. W kadencji 2011-2015 sołtysem wsi jest Ireneusz Wilczyński.
Spis treści
Charakterystyka fizjograficzna
Zełwągi leżą pomiędzy trzema jeziorami: Głębokim, Płocicznym i Inulcem. W pobliżu wsi znajduje się torfowisko Zełwągi, należące do Nadleśnictwa Maskulińskiego, Leśnnictwa Baranowo. Miejscowość położona jest na terenie fizjograficznym charakterystycznym dla powiatu mrągowskiego, który znajduje się w obrębie dwóch regionów: część zachodnia do linii Lipowo - Kosewo - Baranowo - Cudnochy to obszar wyniesień Pojezierza Mrągowskiego; część wschodnia to Kraina Wielkich Jezior Mazurskich, stanowiąca rozległe obniżenie w pasie pojezierzy Polski Północno-Wschodniej. Ukształtowanie terenu jest typowe dla obszarów polodowcowych. Występuje tutaj także skupienie dużych, naturalnych zbiorników wodnych (14% powierzchni) oraz rozległe, zwarte kompleksy leśne (31% powierzchni). Miejscowość położona jest na terenie gminy Mikołajki, gdzie skupienia wodne wynoszą ok. 23% powierzchni gminy, a lasy ok. 22%. W granicach gminy znajdują się: Jezioro Mikołajskie, Jezioro Tałty, Jezioro Łukajno, część Jeziora Śniardwy oraz 10 mniejszych. W obrębie gminy znajduje się Mazurski Park Krajobrazowy, a tereny o nadrzędnej funkcji ekologicznej (z przeciwskazaniem do inwestycji) obejmują ok. 53% powierzchni.
Dzieje miejscowości
Wieś lokowano przed 1540 r. Nazwa wsi pochodzi od okolicy, która była zamieszkiwana przez dziki - tzw. Salpwange. Wieś niegdyś stanowiła osadę rolniczą i rybacką. W latach 1563-1564 było tu 10 gospodarzy. W 1647 r. elektor Fryderyk Wilhelm nadała Maciejowi Sapała 2 włóki zwane "Oblistowizną". Ziemię przekazano w zamian za 2,5 włóki w Śmietkach.
W 1785 r. były tu 23 dymy. W 1815 r. we wsi znajdowało się 27 dymów, a w 1838 r. - 19. W 1815 r. wieś zamieszkiwało 160 osób, a w 1838 r. były tu 124 osoby. W XVIII w. powstała we wsi szkoła, w której po polsku wykładał Szymański. Zelwągi należały do parafii ewangelickiej w Mikołajkach.
W XX w. na terenie wsi rozpowszechnił się mormonizm. Wyznanie zakorzeniło się za pośrednictwem Fritz Fischera. Powstał także kościół, który był pierwszym tego typu budynkiem w tej części Europy. 1971 r. kaplica była jedyną placówką Kościoła w Polsce, a niektórzy wierni dojeżdżali na nabożeństwa z Warszawy, Śląska i Pomorza. Ostatecznie świątynię przejął Kościół Rzymskokatolicki. Zabudowa wsi przybrała charakter nieregularny.
Gospodarka
We wsi działają gospodarstwa agroturystyczne.
Przyroda
W pobliżu miejscowości znajduje się Rezerwat Przyrody "Jezioro Lisunie".
Ludzie związani z miejscowością
Z miejscowością związane są następujące postacie: Zdzisław Grunwald – rzeźbiarz oraz Horst Michalowski – pisarz.
Zabytki
Z dawnego, mazurskiego budownictwa pozostało kilka domów, z których jeden - chałupa konstrukcji zrębowej z pierwszej poł. XIX w. zaliczana jest do zabytków architektury (odrestaurowana w 2000 r.). W miejscowości znajduje się kaplica z 1929 r., zbudowana przez ówczesnych wyznawców wiary mormońskiej, obecnie (od 1985 r.) - kaplica katolicka pw. Dobrego Pasterza. Na południowo-zachodnim brzegu Jeziora Głębokiego zachował się cmentarz ewangelicki.
Bibliografia
Mrągowo. Z dziejów powiatu i okolic, pod red. Andrzeja Wakara, Olsztyn 1975, 487 ss.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. XIV, Warszawa 1895, 960 ss.
Zobacz też
