Klon: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
Linia 1: | Linia 1: | ||
− | |||
− | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
|nazwa = Klon | |nazwa = Klon | ||
Linia 7: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = Klonu | |dopełniacz wsi = Klonu | ||
− | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = Klon.jpg |
− | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = Klon [http://gminarozogi.manifo.com/klon/ Strona Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Gminy Rozogi] [23.09.2014] |
|rodzaj miejscowości =wieś sołecka | |rodzaj miejscowości =wieś sołecka | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
Linia 30: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
− | }} | + | }}<br/> |
− | < | + | ''' Klon''' (niem. ''Liebenberg'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat szczycieński| powiecie szczycieńskim]], w [[Rozogi (gmina wiejska)|gminie Rozogi]]. W latach 1975-1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do województwa ostrołęckiego. W 2010 roku wieś liczyła 473 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Danuta Ruszczyk]]<ref> [http://www.rozogi.pl/ug_rozogi/index.php?option=com_content&view=article&id=16&Itemid=11/ Strona Urzędu Gminy Rozogi] [30.08.2013]</ref>. |
+ | <br/><br/> | ||
+ | == Położenie == | ||
+ | Wieś położona jest w południowo-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Pogranicze kurpiowsko-mazurskie| pograniczu mazursko-kurpiowskim]]. Miejscowość leży w odległości 6,5 km na zachód od [[Rozogi|Rozóg]] w pobliżu rzeki [[Rzeka Rozoga |Rozogi]] i na południe od drogi krajowej nr 53 w kierunku [[Szczytno|Szczytna]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
− | + | == Dzieje miejscowości == | |
− | + | Wieś została założona w 1654 roku jako [[Osada szkatułowa |osada szkatułowa]] na 56 łanach; sołtysem został niejaki Jana Szymon (lokował również pobliskie [[Wilamowo]] w 1646 roku). Urodzajne gleby i położenie wsi na pograniczu sprzyjało napływowi osadników z Mazowsza. Podczas powstania styczniowego mieszkańcy Klonu brali udział w przemycie broni do Królestwa Polskiego, pod kierunkiem bazy przerzutowej znajdującej się w [[Rozogi|Rozogach]]. Po klęsce powstania schroniło się tu wielu uciekinierów – niektórzy z nich pozostali na stałe. O przewadze żywiołu katolickiego w tym czasie świadczy fakt, iż we wsi powstał najpierw kościół katolicki (1866), zaś ewangelicki dopiero w 1930 roku. Klon dość się również wówczas powiększył – w połowie XIX wieku obejmował już 67 łanów i 128 gospodarstw. Rozwój wsi został zahamowany na przełomie XIX i XX wieku: w roku 1893 pożar zniszczył dużą liczbę domów, następnie podczas [[I wojna światowa na Warmii i Mazurach|I wojny światowej]] zniszczonych zostało 19 domów i 27 zabudowań gospodarczych. Odbudowany Klon w przededniu [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojny światowej]] był jedną z najgęściej zaludnionych wsi na terenie powiatu szczycieńskiego. W okresie międzywojennym działało tu koło [[Związek Towarzystw Młodzieży|Związku Towarzystw Młodzieży w Prusach Wschodnich]]. | |
− | + | W [[Plebiscyt 1920 roku|plebiscycie z 11 lipca 1920 roku]] głosy oddało 996 mieszkańców Klonu; za przyłączeniem do Polski zagłosowało 19 osób. Mimo wszystko była to jedyna z największych wsi gminy Rozogi, w której padły jakiekolwiek głosy za Polską. | |
− | |||
− | |||
− | |||
− | Wieś została założona w 1654 roku jako [[osada szkatułowa]] na 56 łanach; sołtysem został niejaki Jana Szymon (lokował również pobliskie [[Wilamowo]] w 1646 roku). Urodzajne gleby i położenie wsi na pograniczu sprzyjało napływowi osadników z Mazowsza. Podczas powstania styczniowego mieszkańcy Klonu brali udział w przemycie broni do Królestwa Polskiego, pod kierunkiem bazy przerzutowej znajdującej się w [[Rozogi|Rozogach]]. Po klęsce powstania schroniło się tu | ||
− | W [[ | ||
W okresie 1952-1977 do Niemiec (RFN i NRD) wyjechało ogółem 251 mieszkańców Klonu. | W okresie 1952-1977 do Niemiec (RFN i NRD) wyjechało ogółem 251 mieszkańców Klonu. | ||
Wieś zachowała dawny układ ulicówki. | Wieś zachowała dawny układ ulicówki. | ||
− | Aktualnie wieś jest siedzibą | + | Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa. |
− | Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych | + | Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych w poszczególnych latach: |
− | 1730 – 64 gospodarstwa | + | *1730 r. – 64 gospodarstwa |
− | 1782 – 60 gospodarstw | + | *1782 r. – 60 gospodarstw |
− | 1818 – 503 osoby, 79 gospodarstw | + | *1818 r. – 503 osoby, 79 gospodarstw |
− | 1858 – 128 gospodarstw | + | *1858 r. – 128 gospodarstw |
− | 1939 – 985 osób | + | *1939 r. – 985 osób |
+ | ==Kultura== | ||
+ | W Klonie znajduje się [[lkwim: Biblioteka w Klonie| wiejska biblioteka]] założona w 1884 roku jako jedna z pierwszych polskich tego rodzaju placówek na [[Mazury |Mazurach]]. Działa tutaj [[Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Wsi Klon i Okolic]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
− | == | + | ==Szkolnictwo == |
− | + | *[[Szkoła podstawowa w Klonie|szkoła podstawowa]] | |
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | *[[Szkoła | ||
− | |||
− | |||
− | + | == Ludzie związani z miejscowością == | |
− | *[[August Hasselberg]] (1880-1945) – działacz mazurski, urodzony w [[Suchorowiec|Suchorowcu]] (pogranicze | + | *[[August Hasselberg]] (1880-1945) – działacz mazurski, urodzony w [[Suchorowiec|Suchorowcu]] (pogranicze gminy Rozogi] i [[Wielbark (gmina wiejska)|Wielbarka]]); mieszkał w Klonie |
*[[Jan Lippert]] (1877-1951) – działacz mazurski, urodził się w Klonie | *[[Jan Lippert]] (1877-1951) – działacz mazurski, urodził się w Klonie | ||
*[[lkwim:Jan Dopatka|Jan Dopatka]] (1894-1976) - poeta mazurski tworzący w języku niemieckim i polskim, działacz mazurski | *[[lkwim:Jan Dopatka|Jan Dopatka]] (1894-1976) - poeta mazurski tworzący w języku niemieckim i polskim, działacz mazurski | ||
− | + | == Zabytki == | |
− | + | *[[Zabudowa drewniana wsi Klon |zabudowa drewniana]] z XIX i początku XX wieku, unikatowa w skali regionu, wpisana do ewidencji zabytków | |
− | + | *drewniany budynek szkoły na skraju wsi | |
− | * | + | *pomnik upamiętniający mieszkańców poległych podczas I wojny światowej, przed szkołą |
− | * | + | *[[Kościół pw. Znalezienia Krzyża Świętego w Klonie| kościół]] z 1859 roku, z wysoką wieżą dobudowaną na początku XX wieku |
− | * | + | *cmentarz przykościelny z zachowanym dawnym układem, pomnikami i krzyżami |
− | *[[Kościół pw. Znalezienia Krzyża Świętego w Klonie| | + | *dawny [[Kościół ewangelicki w Klonie|kościół ewangelicki]] z XIX wieku, popada w ruinę |
− | * | ||
− | * | ||
+ | == Turystyka == | ||
+ | W miejscowości ma swój koniec [[Szlak Mazursko-Kurpiowski: Szczytno - Klon]] | ||
<br/> | <br/> | ||
− | |||
− | |||
+ | == Inne == | ||
+ | Istnieje legenda o rozbójniku Sikorze, który grasował w okolicznych lasach i według podania zabierał bogatym i oddawał biednym. | ||
<br/> | <br/> | ||
− | |||
− | |||
− | + | == Bibliografia == | |
− | |||
#Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I-II, Olsztyn 2011. | #Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I-II, Olsztyn 2011. | ||
#Gąsiorowski Andrzej, ''Podróże historyczne i krajoznawcze po pograniczu pruskim 1466-1939'', Olsztyn 2005. | #Gąsiorowski Andrzej, ''Podróże historyczne i krajoznawcze po pograniczu pruskim 1466-1939'', Olsztyn 2005. | ||
#Kossert Andreas, ''Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich'', przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004. | #Kossert Andreas, ''Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich'', przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004. | ||
− | #Kudrzycki Zbigniew, ''Rozogi – wieś mazurska a Kurpie'', Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego, t. 10, 1996, | + | #Kudrzycki Zbigniew, ''Rozogi – wieś mazurska a Kurpie'', Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego, t. 10, 1996, ss. 129-141. |
− | #Kudrzycki Zbigniew, ''Z dziejów gminy Rozogi'', Rocznik Mazurski, t. 10, 2006, | + | #Kudrzycki Zbigniew, ''Z dziejów gminy Rozogi'', Rocznik Mazurski, t. 10, 2006, ss. 21-29. |
− | #Kudrzycki Zbigniew, ''Z dziejów Klonu do 1945 roku'', Rocznik Mazurski, t. 11, 2007, | + | #Kudrzycki Zbigniew, ''Z dziejów Klonu do 1945 roku'', Rocznik Mazurski, t. 11, 2007, ss. 21-34. |
− | #Kudrzycki Zbigniew, ''Z dziejów parafii ewangelickiej w Rozogach'', Rocznik Mazurski, t. 12, 2008, | + | #Kudrzycki Zbigniew, ''Z dziejów parafii ewangelickiej w Rozogach'', Rocznik Mazurski, t. 12, 2008, ss. 3-35. |
#Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, ''Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej'', Olsztyn 1998. | #Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, ''Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej'', Olsztyn 1998. | ||
− | #Majdecka-Strzyżek Anna, Sadłowska-Kolanowska Justyna, ''Wartości kulturowe krajobrazu mazurskiego na przykładzie zabytkowej wsi Klon'', Rocznik Mazurski, t. 5, 2001, | + | #Majdecka-Strzyżek Anna, Sadłowska-Kolanowska Justyna, ''Wartości kulturowe krajobrazu mazurskiego na przykładzie zabytkowej wsi Klon'', Rocznik Mazurski, t. 5, 2001, ss. 67-72. |
#''Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany'', red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008. | #''Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany'', red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008. | ||
− | #Nowotka Marek, ''Ruchy ludnościowe na pograniczu mazursko-kurpiowskim (po II wojnie światowej w gminie Rozogi)'', Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego, t. 4, 1990, | + | #Nowotka Marek, ''Ruchy ludnościowe na pograniczu mazursko-kurpiowskim (po II wojnie światowej w gminie Rozogi)'', Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego, t. 4, 1990, ss. 55-64. |
− | #Nowotka Marek, ''Z przeszłości Rozóg i okolic'', Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego, t. 6, 1992, | + | #Nowotka Marek, ''Z przeszłości Rozóg i okolic'', Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego, t. 6, 1992, ss. 169-175. |
#Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991. | #Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991. | ||
#''Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962. | #''Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962. | ||
− | # | + | #[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims/ Bank Danych Lokalnych GUS] [10.09.2013] |
− | # | + | #[http://www.rozogi.pl/ug_rozogi/index.php?option=com_content&view=section&layout=blog&id=4&Itemid=42&limitstart=5/ Strona Urzędu Gminy Rozogi] [10.09.2013] |
− | # | + | #[http://www.wuoz.olsztyn.pl/ Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [10.09.2013] |
+ | #[http://www.rozogi.pl/ug_rozogi/index.php?option=com_content&view=article&id=16&Itemid=11/ Strona Urzędu Gminy Rozogi] [30.08.2013] | ||
+ | #[http://gminarozogi.manifo.com/klon/ Strona Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Gminy Rozogi] [23.09.2014] | ||
− | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references> | <references> |
Wersja z 17:35, 23 wrz 2014
Klon | |
| |
Klon Strona Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Gminy Rozogi [23.09.2014]
| |
Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
Państwo | Polska |
Województwo | warmińsko-mazurskie |
Powiat | szczycieński |
Gmina | Rozogi |
Liczba ludności (2010) | 473 |
Strefa numeracyjna | (+48) 89 |
Kod pocztowy | 12-114 |
Tablice rejestracyjne | NSZ |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} |
Klon (niem. Liebenberg) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie szczycieńskim, w gminie Rozogi. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa ostrołęckiego. W 2010 roku wieś liczyła 473 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Danuta Ruszczyk[1].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w południowo-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na pograniczu mazursko-kurpiowskim. Miejscowość leży w odległości 6,5 km na zachód od Rozóg w pobliżu rzeki Rozogi i na południe od drogi krajowej nr 53 w kierunku Szczytna.
Dzieje miejscowości
Wieś została założona w 1654 roku jako osada szkatułowa na 56 łanach; sołtysem został niejaki Jana Szymon (lokował również pobliskie Wilamowo w 1646 roku). Urodzajne gleby i położenie wsi na pograniczu sprzyjało napływowi osadników z Mazowsza. Podczas powstania styczniowego mieszkańcy Klonu brali udział w przemycie broni do Królestwa Polskiego, pod kierunkiem bazy przerzutowej znajdującej się w Rozogach. Po klęsce powstania schroniło się tu wielu uciekinierów – niektórzy z nich pozostali na stałe. O przewadze żywiołu katolickiego w tym czasie świadczy fakt, iż we wsi powstał najpierw kościół katolicki (1866), zaś ewangelicki dopiero w 1930 roku. Klon dość się również wówczas powiększył – w połowie XIX wieku obejmował już 67 łanów i 128 gospodarstw. Rozwój wsi został zahamowany na przełomie XIX i XX wieku: w roku 1893 pożar zniszczył dużą liczbę domów, następnie podczas I wojny światowej zniszczonych zostało 19 domów i 27 zabudowań gospodarczych. Odbudowany Klon w przededniu II wojny światowej był jedną z najgęściej zaludnionych wsi na terenie powiatu szczycieńskiego. W okresie międzywojennym działało tu koło Związku Towarzystw Młodzieży w Prusach Wschodnich. W plebiscycie z 11 lipca 1920 roku głosy oddało 996 mieszkańców Klonu; za przyłączeniem do Polski zagłosowało 19 osób. Mimo wszystko była to jedyna z największych wsi gminy Rozogi, w której padły jakiekolwiek głosy za Polską. W okresie 1952-1977 do Niemiec (RFN i NRD) wyjechało ogółem 251 mieszkańców Klonu. Wieś zachowała dawny układ ulicówki.
Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.
Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych w poszczególnych latach:
- 1730 r. – 64 gospodarstwa
- 1782 r. – 60 gospodarstw
- 1818 r. – 503 osoby, 79 gospodarstw
- 1858 r. – 128 gospodarstw
- 1939 r. – 985 osób
Kultura
W Klonie znajduje się wiejska biblioteka założona w 1884 roku jako jedna z pierwszych polskich tego rodzaju placówek na Mazurach. Działa tutaj Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Wsi Klon i Okolic.
Szkolnictwo
Ludzie związani z miejscowością
- August Hasselberg (1880-1945) – działacz mazurski, urodzony w Suchorowcu (pogranicze gminy Rozogi] i Wielbarka); mieszkał w Klonie
- Jan Lippert (1877-1951) – działacz mazurski, urodził się w Klonie
- Jan Dopatka (1894-1976) - poeta mazurski tworzący w języku niemieckim i polskim, działacz mazurski
Zabytki
- zabudowa drewniana z XIX i początku XX wieku, unikatowa w skali regionu, wpisana do ewidencji zabytków
- drewniany budynek szkoły na skraju wsi
- pomnik upamiętniający mieszkańców poległych podczas I wojny światowej, przed szkołą
- kościół z 1859 roku, z wysoką wieżą dobudowaną na początku XX wieku
- cmentarz przykościelny z zachowanym dawnym układem, pomnikami i krzyżami
- dawny kościół ewangelicki z XIX wieku, popada w ruinę
Turystyka
W miejscowości ma swój koniec Szlak Mazursko-Kurpiowski: Szczytno - Klon
Inne
Istnieje legenda o rozbójniku Sikorze, który grasował w okolicznych lasach i według podania zabierał bogatym i oddawał biednym.
Bibliografia
- Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I-II, Olsztyn 2011.
- Gąsiorowski Andrzej, Podróże historyczne i krajoznawcze po pograniczu pruskim 1466-1939, Olsztyn 2005.
- Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
- Kudrzycki Zbigniew, Rozogi – wieś mazurska a Kurpie, Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego, t. 10, 1996, ss. 129-141.
- Kudrzycki Zbigniew, Z dziejów gminy Rozogi, Rocznik Mazurski, t. 10, 2006, ss. 21-29.
- Kudrzycki Zbigniew, Z dziejów Klonu do 1945 roku, Rocznik Mazurski, t. 11, 2007, ss. 21-34.
- Kudrzycki Zbigniew, Z dziejów parafii ewangelickiej w Rozogach, Rocznik Mazurski, t. 12, 2008, ss. 3-35.
- Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej, Olsztyn 1998.
- Majdecka-Strzyżek Anna, Sadłowska-Kolanowska Justyna, Wartości kulturowe krajobrazu mazurskiego na przykładzie zabytkowej wsi Klon, Rocznik Mazurski, t. 5, 2001, ss. 67-72.
- Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
- Nowotka Marek, Ruchy ludnościowe na pograniczu mazursko-kurpiowskim (po II wojnie światowej w gminie Rozogi), Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego, t. 4, 1990, ss. 55-64.
- Nowotka Marek, Z przeszłości Rozóg i okolic, Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego, t. 6, 1992, ss. 169-175.
- Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
- Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu, red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962.
- Bank Danych Lokalnych GUS [10.09.2013]
- Strona Urzędu Gminy Rozogi [10.09.2013]
- Wojewódzka Ewidencja Zabytków [10.09.2013]
- Strona Urzędu Gminy Rozogi [30.08.2013]
- Strona Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Gminy Rozogi [23.09.2014]
Przypisy
- ↑ Strona Urzędu Gminy Rozogi [30.08.2013]
<references>