Prosity: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| Linia 29: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}}<br/> | }}<br/> | ||
| − | ''' Prosity ''' (niem. ''Prositten'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie | + | ''' Prosity ''' (niem. ''Prositten'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat bartoszycki|powiecie bartoszyckim]], w [[Bisztynek (gmina miejsko-wiejska)| gminie Bisztynek]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. Miejscowość w 2010 roku była zamieszkana przez 292 osoby<ref>łącznie Prosity i [[Biegonity]]</ref>. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Jan Ptaszyński]]<ref>[ http://bip.warmia.mazury.pl/bisztynek_gmina_miejsko_-_wiejska/101/132/WYKAZ__SOLTYSOW__SOLECTW__GMINY__BISZTYNEK/ Wrota Warmii i Mazur] [18.12.2013]</ref>. |
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
| Linia 37: | Linia 37: | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Niemiecka nazwa wsi stanowi przeróbkę pruskiej nazwy nawiązującej do słowa proso. | + | Niemiecka nazwa wsi stanowi przeróbkę [[Prusowie| pruskiej]] nazwy nawiązującej do słowa proso. |
| − | Pierwszy dokument lokacyjny Prosit nie zachował się. Wiadomo, że wieś została zasiedlona przez ludność pruską, a w XVI wieku miejscowość należała do biskupa sufragana [[Jan Wilde| Jana Wilde]]. W czasie [[ | + | Pierwszy dokument lokacyjny Prosit nie zachował się. Wiadomo, że wieś została zasiedlona przez ludność pruską, a w XVI wieku miejscowość należała do biskupa sufragana [[Jan Wilde| Jana Wilde]]. W czasie [[Wojny polsko-krzyżackie| wojny polsko–krzyżackiej]] w latach 1519–1521 Prosity zostały doszczętnie zniszczone. Wieś opustoszała, a ziemia leżała odłogiem. Podjęto próby ponownego skolonizowania opuszczonej miejscowości. W 1529 roku urząd sołecki wraz z trzema [[Włóka| włókami]] ziemi został sprzedany [[Jan Friedeland |Janowi Friedelandowi]], który zobowiązał się do ponownego obsadzenia wsi nowymi osadnikami. Trudno jednoznacznie stwierdzić, w którym momencie udało się ostatecznie zagospodarować wyludnioną i zniszczoną wieś. Kolejna informacja dotycząca dziejów Prosit pochodzi z roku 1585. Wówczas to biskup [[lkwim: Marcin Kromer| Marcin Kromer]] sprzedał niejakiemu Walentynowi Vossedo parcelę, na której miała zostać założona karczma. W 1623 roku doszło natomiast do odnowienia dokumentu lokacyjnego Prosit na prośbę ówczesnego sołtysa [[Andrzej Preugel |Andrzeja Preugla]]. W 1783 roku Prosity składały się z 48 domów. |
| − | Kościół został wzniesiony prawdopodobnie wkrótce po założeniu wsi. Wszystko wskazuje, że | + | Kościół został wzniesiony prawdopodobnie wkrótce po założeniu wsi. Wszystko wskazuje, że uległ zniszczeniu w czasie wojny trzynastoletniej w latach 1454–1466. Świątynia nie figuruje w wykazie miejscowych parafii z przełomu XV i XVI wieku. W połowie XIX stulecia w skład parafii w Prositach wchodziły miejscowości [[Księżno]] oraz [[Lądek]]. |
| + | |||
| + | Szkoła powstała w momencie założenia parafii w Prositach. W 1789 roku funkcję nauczyciela i zarazem organisty pełnił niejaki [[Andrzej Parzan]]. W 1935 roku w placówce zatrudnionych było 3 nauczycieli. Do szkoły uczęszczało w tym czasie 136 uczniów. | ||
| − | |||
Liczba mieszkańców w poszczególnych okresach: | Liczba mieszkańców w poszczególnych okresach: | ||
| − | 1820 | + | *1820 r. – 296 osób |
| − | 1848 | + | *1848 r. – 526 osób |
| − | 1939 | + | *1939 r. – 589 osób |
| − | |||
| − | == | + | ==Szkolnictwo== |
| − | Dzieci z tej miejscowości uczęszczają do [[Szkoła | + | Dzieci z tej miejscowości uczęszczają do [[Szkoła podstawowa w Bisztynku |szkoły w Bisztynku]]. |
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
== Ludzie związani z miejscowością == | == Ludzie związani z miejscowością == | ||
| − | *[[Josef Engling]] ( | + | *[[Josef Engling]] (1898–1918) – urodzony w Prositach kleryk seminarium pallotynów, współtwórca [[Ruch Szensztacki| Ruchu Szensztackiego]], poległy na froncie [[I wojna światowa na Warmii i Mazurach| I wojny światowej]] w pobliżu Cambrai. W 1952 w Trewirze rozpoczął się proces beatyfikacyjny Englinga. W 1992 roku Jan Paweł II wznowił proces beatyfikacyjny duchownego. Przy miejscowym kościele znajduje się grób rodziców Englinga opatrzony dwujęzycznymi napisami. |
| − | *[[Adalbert Protman]] | + | *[[Adalbert Protman]] – duchowny katolicki, od 1919 roku proboszcz w Prositach; został rozstrzelany przez sowieckiego żołnierza 4 lutego 1945 roku. W 2007 roku rozpoczął się proces beatyfikacyjny duchownego. W murze wieży kościoła znajduje się tablica upamiętniająca miejsce rozstrzelania i pochówku księdza Protmana. |
| − | |||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | *[[Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Prositach| | + | *neogotycki [[Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Prositach|kościół]] wybudowany na fundamentach starszej świątyni wzniesionej w 1585 roku – ówczesną budowlę konsekrował biskup [[Szymon Rudnicki]] w roku 1608; zachowany do czasów obecnych kościół pochodzi z lat 1840–1842 |
| − | * | + | *krzyż przydrożny z 1891 roku, ufundowany przez osobę o inicjałach A.B. |
| − | * | + | *dwa przydrożne krzyże zlokalizowane przy drodze do Prosit |
| − | * | + | *trzy kapliczki warmińskie |
| − | * | + | *dwa metalowe krzyże znajdujące się w ogródkach prywatnych posesji |
| − | * | + | *cmentarz przykościelny, na którym zlokalizowane są nagrobki z XIX i początku XX wieku |
| − | * | + | *dom rodzinny Josefa Englinga, w którym znajduje się izba pamięci |
| − | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
#''Biskupiec. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Wanda Korycka, Olsztyn 1969. | #''Biskupiec. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Wanda Korycka, Olsztyn 1969. | ||
#Chłosta Jan, ''Słownik Warmii'', Olsztyn 2002. | #Chłosta Jan, ''Słownik Warmii'', Olsztyn 2002. | ||
| − | #[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [ | + | #[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [12.12.2013] |
| − | #[http://www.bisztynek24.pl/prosity.html| Bisztynek24.pl] [ | + | #[http://www.bisztynek24.pl/prosity.html| Bisztynek24.pl] [ 12.12.2013] |
| − | #[http://mojemazury.pl/62807,Prosity-Wies-dwoch-Slug-Bozych.html#axzz2ohuM7Qiq| | + | #[http://mojemazury.pl/62807,Prosity-Wies-dwoch-Slug-Bozych.html#axzz2ohuM7Qiq| Moje Mazury] [12.12.2013] |
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
Wersja z 17:53, 19 paź 2014
| Prosity | |
| | |
![Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Prositach Serwisy Miejskie Gazety Olsztyńskiej [19.10.2014]](/index.php/Plik:Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_pw._Wniebowzi%C4%99cia_Naj%C5%9Bwi%C4%99tszej_Maryi_Panny_w_Prositach.jpg) Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Prositach Serwisy Miejskie Gazety Olsztyńskiej [19.10.2014]
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | bartoszycki |
| Gmina | Bisztynek |
| Liczba ludności (2010) | 292 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Prosity | |
| Położenie na mapie Polski  Prosity | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Prosity (niem. Prositten) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Bisztynek. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Miejscowość w 2010 roku była zamieszkana przez 292 osoby[1]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Jan Ptaszyński[2].
Spis treści
Położenie
Miejscowość jest położona na Pojezierzu Olsztyńskim, w odległości 8 km od Bisztynka w kierunku Jezioran.
Dzieje miejscowości
Niemiecka nazwa wsi stanowi przeróbkę pruskiej nazwy nawiązującej do słowa proso. Pierwszy dokument lokacyjny Prosit nie zachował się. Wiadomo, że wieś została zasiedlona przez ludność pruską, a w XVI wieku miejscowość należała do biskupa sufragana Jana Wilde. W czasie wojny polsko–krzyżackiej w latach 1519–1521 Prosity zostały doszczętnie zniszczone. Wieś opustoszała, a ziemia leżała odłogiem. Podjęto próby ponownego skolonizowania opuszczonej miejscowości. W 1529 roku urząd sołecki wraz z trzema włókami ziemi został sprzedany Janowi Friedelandowi, który zobowiązał się do ponownego obsadzenia wsi nowymi osadnikami. Trudno jednoznacznie stwierdzić, w którym momencie udało się ostatecznie zagospodarować wyludnioną i zniszczoną wieś. Kolejna informacja dotycząca dziejów Prosit pochodzi z roku 1585. Wówczas to biskup Marcin Kromer sprzedał niejakiemu Walentynowi Vossedo parcelę, na której miała zostać założona karczma. W 1623 roku doszło natomiast do odnowienia dokumentu lokacyjnego Prosit na prośbę ówczesnego sołtysa Andrzeja Preugla. W 1783 roku Prosity składały się z 48 domów.
Kościół został wzniesiony prawdopodobnie wkrótce po założeniu wsi. Wszystko wskazuje, że uległ zniszczeniu w czasie wojny trzynastoletniej w latach 1454–1466. Świątynia nie figuruje w wykazie miejscowych parafii z przełomu XV i XVI wieku. W połowie XIX stulecia w skład parafii w Prositach wchodziły miejscowości Księżno oraz Lądek.
Szkoła powstała w momencie założenia parafii w Prositach. W 1789 roku funkcję nauczyciela i zarazem organisty pełnił niejaki Andrzej Parzan. W 1935 roku w placówce zatrudnionych było 3 nauczycieli. Do szkoły uczęszczało w tym czasie 136 uczniów.
Liczba mieszkańców w poszczególnych okresach:
- 1820 r. – 296 osób
- 1848 r. – 526 osób
- 1939 r. – 589 osób
Szkolnictwo
Dzieci z tej miejscowości uczęszczają do szkoły w Bisztynku.
Ludzie związani z miejscowością
- Josef Engling (1898–1918) – urodzony w Prositach kleryk seminarium pallotynów, współtwórca Ruchu Szensztackiego, poległy na froncie I wojny światowej w pobliżu Cambrai. W 1952 w Trewirze rozpoczął się proces beatyfikacyjny Englinga. W 1992 roku Jan Paweł II wznowił proces beatyfikacyjny duchownego. Przy miejscowym kościele znajduje się grób rodziców Englinga opatrzony dwujęzycznymi napisami.
- Adalbert Protman – duchowny katolicki, od 1919 roku proboszcz w Prositach; został rozstrzelany przez sowieckiego żołnierza 4 lutego 1945 roku. W 2007 roku rozpoczął się proces beatyfikacyjny duchownego. W murze wieży kościoła znajduje się tablica upamiętniająca miejsce rozstrzelania i pochówku księdza Protmana.
Zabytki
- neogotycki kościół wybudowany na fundamentach starszej świątyni wzniesionej w 1585 roku – ówczesną budowlę konsekrował biskup Szymon Rudnicki w roku 1608; zachowany do czasów obecnych kościół pochodzi z lat 1840–1842
- krzyż przydrożny z 1891 roku, ufundowany przez osobę o inicjałach A.B.
- dwa przydrożne krzyże zlokalizowane przy drodze do Prosit
- trzy kapliczki warmińskie
- dwa metalowe krzyże znajdujące się w ogródkach prywatnych posesji
- cmentarz przykościelny, na którym zlokalizowane są nagrobki z XIX i początku XX wieku
- dom rodzinny Josefa Englinga, w którym znajduje się izba pamięci
Bibliografia
- Biskupiec. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1969.
- Chłosta Jan, Słownik Warmii, Olsztyn 2002.
- Bank Danych Lokalnych GUS [12.12.2013]
- Bisztynek24.pl [ 12.12.2013]
- Moje Mazury [12.12.2013]
Przypisy
- ↑ łącznie Prosity i Biegonity
- ↑ [ http://bip.warmia.mazury.pl/bisztynek_gmina_miejsko_-_wiejska/101/132/WYKAZ__SOLTYSOW__SOLECTW__GMINY__BISZTYNEK/ Wrota Warmii i Mazur] [18.12.2013]
