Swaderki

Swaderki
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Olsztynek
Liczba ludności (2010)	162
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Swaderki
Położenie na mapie Polski Swaderki
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Swaderki (Szwaderki, niem.Schwedrich) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Olsztynek. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku była zamieszkana przez 867 osób. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Jolanta Wiśniewska.

Położenie

Miejscowość jest położona na Pojezierzu Olsztyńskim, w odległości około 10 km na wschód od Olsztynka. Wieś leży w otoczeniu lasów i jezior: Maróz, Pawlik, Poplusz i Pluszne. Przez Swaderki przepływa rzeka Marózka.

Dzieje miejscowości

Pierwsze wiadomości dotyczące wsi pochodzą z 1564 roku. Pod koniec XIX wieku zmieniono bieg rzeki Marózki – rzeka została skierowana bezpośrednio w stronę Swaderek i jeziora Pawlik. Zbudowano również tamę, a piętrzenie wody zaczęto wykorzystywać do zasilania wylęgarni, produkcji prądu, napędzania miejscowego młyna i przetrzymywania żywych ryb w magazynie podchowalni. W 1939 roku wieś była zamieszkana przez 168 osób. W tym czasie w Swaderkach działała karczma, poczta, tartak, szkoła, sklep, młyn i oczywiście wylęgarnia ryb. Paul Schwesig – ostatni właściciel znakomicie prosperującego gospodarstwa rybackiego - opuścił miejscowość w styczniu 1945 roku. Osiedlił się w Kolonii, gdzie zmarł w 1963 roku. Miejscowa legenda głosi, że w dniu śmierci Schwesiga pękła drewniana tama, a woda z jeziora Maróz spłynęła do Marózki, powodując lokalną powódź. Swaderki uniknęły losu Olsztynka, który w czasie przejścia frontu w styczniu 1945 roku został zniszczony.

Główny budynek obecnego gospodarstwa rybackiego został wybudowany przez rodzinę Sadowskich w 1903 roku. W latach 1903–1930 powstawały kolejne budynki: młyn, rybaczówki w terenie, lodownie, impregniarnia, suszarnia sieci. Na początku XX wieku gospodarstwo prowadził Paul Schwesig, który odziedziczył majątek po ojcu. Gospodarstwo było członkiem wschodniopruskiej spółdzielni rybackiej, wysyłającej żywe ryby do Europy Zachodniej - ze stacji kolejowej w Olsztynku odchodziły transporty do Królewca i Berlina. Schwesig po kilkunastu latach należał do grona ludzi majętnych – stał się właścicielem, młyna, piekarni, tartaku, dwóch majątków ziemskich, elektrowni, kilkunastu sklepów i wylęgarni w Swaderkach. Dzierżawił jeziora Maróz i Pluszne. Od 1945 roku gospodarstwo rybackie stało się przedsiębiorstwem państwowym. Powołano do życia spółdzielnię rybacką - Rybak Mazurski, której członkami byli rdzenni mieszkańcy i nowi osadnicy przybyli ze wschodnich terenów II Rzeczypospolitej. W 1950 roku wszystkie okoliczne jeziora przejęło Gospodarstwo Rybackie Szwaderki, którego pierwszym dyrektorem został Zygmunt Płaczkowski. W 1963 roku jego miejsce zajął Stanisław Smołka. W 1994 roku w wyniku restrukturyzacji powstało Gospodarstwo Rybackie Szwaderki.

Gospodarka

W miejscowości działają: Gospodarstwo Rybackie Szwaderki (należące do Lokalnej Grupy Rybackiej "Pojezierze Olsztyńskie"), dwa sklepy spożywcze, smażalnia ryb.

Turystyka

• nad jeziorem Maróz funkcjonuje największe pole biwakowe w gminie, odwiedzane przez wielu turystów; fascynujące zjawisko przywiązania do tego miejsca oraz historie wybranych wczasowiczów przybliżył Grzegorz Szymanik w artykule All inclusive w Szwaderkach
• w miejscowości od 1997 roku funkcjonuje Pensjonat Natura
• szlak kajakowy o długości 56,5 km – przebieg trasy: Waplewo – jezioro Maróz – Swaderki – Jezioro Święte – rzeka Marózka – Kurki – Jezioro Łańskie – Łyna –jezioro Ustrych – Ruś – Bartąg – Olsztyn

Zabytki

• cmentarz wojenny, zlokalizowany ok. 800 m od szosy z Olsztynka, po wschodniej stronie leśnej drogi prowadzącej do leśniczówki; miejsce spoczynku 32 żołnierzy niemieckich i 28 żołnierzy rosyjskich, poległych w walkach 29 sierpnia 1914 roku
• cmentarz ewangelicki z początku XX wieku, zlokalizowany w północno-wschodniej części wsi koło szosy

Bibliografia

Knercer Wiktor, Cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej w województwie olsztyńskim, Warszawa 1995.
Kuźniewski Bogumił, Olsztynek: miasto i gmina, Olsztynek 2007.
Szymanik Grzegorz, All inclusive w Szwaderkach, Wysokie Obcasy, 2013, nr 35, ss. 32–37.
Bank Danych Lokalnych GUS [10.12.2013]
Olsztyńska Strona Rowerowa [10.12.2013]
Pensjonat Natura [10.12.2013]
Portal Informacyjny Olsztynka [10.12.2013]
Szwaderki. Gospodarstwo Rybackie] [10.12.2013]
Wikipedia [10.12.2013]