Bezledy: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
| Linia 37: | Linia 37: | ||
Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Wiesław Błachnio]]<ref>[http://gmina-bartoszyce.pl/wykaz-soltysow/ gmina-bartoszyce.pl] [05.03.2014]</ref>. | Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Wiesław Błachnio]]<ref>[http://gmina-bartoszyce.pl/wykaz-soltysow/ gmina-bartoszyce.pl] [05.03.2014]</ref>. | ||
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
| + | {{Galeria|Nazwa= Bezledy |wielkość=290|pozycja=right | ||
| + | |File:Pałac w Bezledach w początkach XX wieku.jpg|Pałac w Bezledach w początkach XX w. | ||
| + | |File:Bezledy. Zespół folwarczny.jpg|Bezledy. Zespół folwarczny | ||
| + | |File:Kaplica w Bezledach.jpg|thumb|2Kaplica w Bezledach | ||
| + | }} | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Równina Sępopolska|Równinie Sępopolskiej]], nad strumykiem Bezleda, 9 km na północny zachód od [[Bartoszyce|Bartoszyc]]. Przebiega przez nią droga krajowa nr 51. Znajduje się tu przejście graniczne z [[Obwód kaliningradzki|obwodem kaliningradzkim]]. Na południe od wsi położona jest [[Zamkowa Góra (Bezledzkie Grodzisko)|Zamkowa Góra]] o wysokości 106 m n.p.m. | Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Równina Sępopolska|Równinie Sępopolskiej]], nad strumykiem Bezleda, 9 km na północny zachód od [[Bartoszyce|Bartoszyc]]. Przebiega przez nią droga krajowa nr 51. Znajduje się tu przejście graniczne z [[Obwód kaliningradzki|obwodem kaliningradzkim]]. Na południe od wsi położona jest [[Zamkowa Góra (Bezledzkie Grodzisko)|Zamkowa Góra]] o wysokości 106 m n.p.m. | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | + | Wieś powstała w ramach kolonizacji północnych obszarów państwa [[Zakon Krzyżacki|Zakonu Krzyżackiego]]. Pierwsze wzmianki o niej pochodzą z drugiej poł. XIII w., gdy wznosił się tu [[Prusowie|pruski]] gród na Zamkowej Górze. Po zdobyciu przez Zakon został on umocniony i w 1274 r. obronił się przed oblężeniem [[Jaćwingowie|Jaćwingów]] dowodzonych przez [[Skomand|Skomanda]]. | |
Nazwa wsi wywodzi się z języka pruskiego: ''baisus'' (wstrętny) i ''laydis'' (glina). | Nazwa wsi wywodzi się z języka pruskiego: ''baisus'' (wstrętny) i ''laydis'' (glina). | ||
| Linia 50: | Linia 55: | ||
Szkołę we wsi założono w połowie XVIII w., była ona wspólna dla Bezled i Lejd. W 1935 r. uczęszczało do niej 132 uczniów, a zatrudnionych było dwóch nauczycieli. Po II wojnie światowej uruchomiono ją ponownie. | Szkołę we wsi założono w połowie XVIII w., była ona wspólna dla Bezled i Lejd. W 1935 r. uczęszczało do niej 132 uczniów, a zatrudnionych było dwóch nauczycieli. Po II wojnie światowej uruchomiono ją ponownie. | ||
| − | |||
Po 1945 r. na bazie dawnego majątku utworzono tu Państwowe Gospodarstwo Rolne, a w 1966 r. – Kombinat Państwowych Gospodarstw Rolnych w Bezledach. Przy pegeerze działała ferma krów, zakład usług rolnych, zakład remontowo-budowlany oraz zakład usług socjalnych. | Po 1945 r. na bazie dawnego majątku utworzono tu Państwowe Gospodarstwo Rolne, a w 1966 r. – Kombinat Państwowych Gospodarstw Rolnych w Bezledach. Przy pegeerze działała ferma krów, zakład usług rolnych, zakład remontowo-budowlany oraz zakład usług socjalnych. | ||
| Linia 64: | Linia 68: | ||
*[[Gimnazjum w Bezledach|Gimnazjum im. Straży Granicznej w Bezledach]] | *[[Gimnazjum w Bezledach|Gimnazjum im. Straży Granicznej w Bezledach]] | ||
*[[Szkoła Podstawowa w Bezledach|Szkoła Podstawowa im. 20 Bartoszyckiej Brygady Zmechanizowanej w Bezledach]] | *[[Szkoła Podstawowa w Bezledach|Szkoła Podstawowa im. 20 Bartoszyckiej Brygady Zmechanizowanej w Bezledach]] | ||
| − | |||
== Kultura == | == Kultura == | ||
*[[lkwim:Dom Kultury w Bezledach|Dom Kultury w Bezledach]], który od 1979 r. organizuje [[lkwim: Plener Plastyki Nieprofesjonalnej "Bezledy"|Plenery Plastyki Nieprofesjonalnej "Bezledy"]]. | *[[lkwim:Dom Kultury w Bezledach|Dom Kultury w Bezledach]], który od 1979 r. organizuje [[lkwim: Plener Plastyki Nieprofesjonalnej "Bezledy"|Plenery Plastyki Nieprofesjonalnej "Bezledy"]]. | ||
| − | |||
| − | |||
== Sport == | == Sport == | ||
*[[Gminny Klub Sportowy "Granica" w Bezledach]] | *[[Gminny Klub Sportowy "Granica" w Bezledach]] | ||
| − | |||
== Turystyka == | == Turystyka == | ||
We wsi znajdują się gospodarstwa agroturystyczne, należące do [[Bartoszyckie Stowarzyszenie Agroturystyki "Warmiacy"| Bartoszyckiego Stowarzyszenia Agroturystyki "Warmiacy"]] | We wsi znajdują się gospodarstwa agroturystyczne, należące do [[Bartoszyckie Stowarzyszenie Agroturystyki "Warmiacy"| Bartoszyckiego Stowarzyszenia Agroturystyki "Warmiacy"]] | ||
| − | |||
== Ludzie związani z miejscowością == | == Ludzie związani z miejscowością == | ||
*[[lkwim: Jan Bachar| Jan Bachar]] (ur. 1951) – animator kultury, organizator Plenerów Plastyki Nieprofesjonalnej "Bezledy", malarz amator, rzeźbiarz, poeta | *[[lkwim: Jan Bachar| Jan Bachar]] (ur. 1951) – animator kultury, organizator Plenerów Plastyki Nieprofesjonalnej "Bezledy", malarz amator, rzeźbiarz, poeta | ||
| Linia 82: | Linia 81: | ||
*[[Elard von Oldenburg-Januschau]] (1855-1937) – konserwatywny polityk pruski, w latach 1898–1910 i 1930–1933 poseł do Reichstagu, właściciel Bezled (a także [[Januszewo|Januszewa]]) | *[[Elard von Oldenburg-Januschau]] (1855-1937) – konserwatywny polityk pruski, w latach 1898–1910 i 1930–1933 poseł do Reichstagu, właściciel Bezled (a także [[Januszewo|Januszewa]]) | ||
*[[lkwim: Janusz Petryszyn|Janusz Petryszyn]] (ur. 1963) – rzeźbiarz-amator, instruktor Pracowni Rzeźby przy Domu Kultury w Bezledach | *[[lkwim: Janusz Petryszyn|Janusz Petryszyn]] (ur. 1963) – rzeźbiarz-amator, instruktor Pracowni Rzeźby przy Domu Kultury w Bezledach | ||
| − | |||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
*park | *park | ||
*zespół folwarczny (pięć budynków) | *zespół folwarczny (pięć budynków) | ||
*kaplica filialna pw. św. Jana Chrzciciela z XIX w., dawniej ewangelicka, obecnie rzymskokatolicka | *kaplica filialna pw. św. Jana Chrzciciela z XIX w., dawniej ewangelicka, obecnie rzymskokatolicka | ||
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
| Linia 101: | Linia 98: | ||
[http://www.ciekawemazury.pl/info.htm#1701/pl/i/bezledy_-_resztki_parku_palacowego_i_kaplica_rodowa| ciekawemazury.pl] [05.03.2014] | [http://www.ciekawemazury.pl/info.htm#1701/pl/i/bezledy_-_resztki_parku_palacowego_i_kaplica_rodowa| ciekawemazury.pl] [05.03.2014] | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
[[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat bartoszycki]] [[Kategoria: Bartoszyce (gmina wiejska)]] [[Kategoria: Wieś sołecka]] | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat bartoszycki]] [[Kategoria: Bartoszyce (gmina wiejska)]] [[Kategoria: Wieś sołecka]] | ||
Wersja z 19:39, 31 sie 2014
| Bezledy | |
| | |
 Bezledy. Przejście graniczne
| |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | bartoszycki |
| Gmina | Bartoszyce |
| Liczba ludności (2010) | 1077 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Bezledy | |
| Położenie na mapie Polski  Bezledy | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Bezledy (niem. Beisleiden) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Bartoszyce. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W latach 1946–1961 wchodziła w skład powiatu górowskiego.
Bezledy w 2010 r. liczyły 1077 mieszkańców.
W skład sołectwa wchodzą wsie: Bezledy, Kisity, Głomno, Karolewko, Kromarki, Ganitajny, Lejdy, Styligi, Molwity, Piergozy, Piersele, Solno, Wola, Wysieka i Żardyny.
Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Wiesław Błachnio[1].
Pałac w Bezledach w początkach XX w.
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Równinie Sępopolskiej, nad strumykiem Bezleda, 9 km na północny zachód od Bartoszyc. Przebiega przez nią droga krajowa nr 51. Znajduje się tu przejście graniczne z obwodem kaliningradzkim. Na południe od wsi położona jest Zamkowa Góra o wysokości 106 m n.p.m.
Dzieje miejscowości
Wieś powstała w ramach kolonizacji północnych obszarów państwa Zakonu Krzyżackiego. Pierwsze wzmianki o niej pochodzą z drugiej poł. XIII w., gdy wznosił się tu pruski gród na Zamkowej Górze. Po zdobyciu przez Zakon został on umocniony i w 1274 r. obronił się przed oblężeniem Jaćwingów dowodzonych przez Skomanda.
Nazwa wsi wywodzi się z języka pruskiego: baisus (wstrętny) i laydis (glina).
W późniejszym czasie powstał tu majątek szlachecki o powierzchni 20 łanów, który w poł. XV w. należał do Filipa z Bezled, członka Związku Pruskiego.
W następnych stuleciach tutejszy majątek znacznie się powiększył i pod koniec XIX w. obok Dzikowa był największym na terenie powiatu. Obejmował wówczas (tj. w 1889 r.) obszar 1846 ha, a w jego skład wchodziły folwarki: Bodzewo, Gamzławki, Lejdy, Piergozy, Sądki, Styligi, Wola i Wormie. Miejscowe dobra należały w tym czasie do rodziny von Oldenburgów. Do 1945 r. Bezledy należały do parafii ewangelickiej w Pruskiej Iławie (dzisiejszy Bagrationowsk w obwodzie kaliningradzkim).
Szkołę we wsi założono w połowie XVIII w., była ona wspólna dla Bezled i Lejd. W 1935 r. uczęszczało do niej 132 uczniów, a zatrudnionych było dwóch nauczycieli. Po II wojnie światowej uruchomiono ją ponownie. Po 1945 r. na bazie dawnego majątku utworzono tu Państwowe Gospodarstwo Rolne, a w 1966 r. – Kombinat Państwowych Gospodarstw Rolnych w Bezledach. Przy pegeerze działała ferma krów, zakład usług rolnych, zakład remontowo-budowlany oraz zakład usług socjalnych.
W latach 1954–1972 w Bezledach znajdowała się siedziba gromady. Według spisu powszechnego z 1983 roku były tu 32 budynki mieszkalne, a ponadto: urząd pocztowy, filia biblioteczna, kino z 60 miejscami, punkt lekarski (później wybudowano ośrodek zdrowia i założono aptekę), klub, sklep wielobranżowy oraz kuźnia.
Liczba mieszkańców na przestrzeni lat kształtowała się następująco:
- 1857 – 200 osób
- 1933 – 568 osób (łącznie z Lejdami)
- 1939 – 554 osoby (łącznie z Lejdami)
- 1983 – 823 osoby
Edukacja
- Gimnazjum im. Straży Granicznej w Bezledach
- Szkoła Podstawowa im. 20 Bartoszyckiej Brygady Zmechanizowanej w Bezledach
Kultura
- Dom Kultury w Bezledach, który od 1979 r. organizuje Plenery Plastyki Nieprofesjonalnej "Bezledy".
Sport
Turystyka
We wsi znajdują się gospodarstwa agroturystyczne, należące do Bartoszyckiego Stowarzyszenia Agroturystyki "Warmiacy"
Ludzie związani z miejscowością
- Jan Bachar (ur. 1951) – animator kultury, organizator Plenerów Plastyki Nieprofesjonalnej "Bezledy", malarz amator, rzeźbiarz, poeta
- Filip z Bezled – członek Związku Pruskiego, właściciel Bezled
- Stanisław Łapka (ur. 1966) – rzeźbiarz amator, mieszka, pracuje i tworzy w Bezledach
- Jerzy Wojciech Makowski (ur. 1958) – muzyk, instruktor muzyki, dyrektor Domu Kultury w Bezledach
- Elard von Oldenburg-Januschau (1855-1937) – konserwatywny polityk pruski, w latach 1898–1910 i 1930–1933 poseł do Reichstagu, właściciel Bezled (a także Januszewa)
- Janusz Petryszyn (ur. 1963) – rzeźbiarz-amator, instruktor Pracowni Rzeźby przy Domu Kultury w Bezledach
Zabytki
- park
- zespół folwarczny (pięć budynków)
- kaplica filialna pw. św. Jana Chrzciciela z XIX w., dawniej ewangelicka, obecnie rzymskokatolicka
Przypisy
- ↑ gmina-bartoszyce.pl [05.03.2014]
Bibliografia
Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1987.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Wojewódzka ewidencja zabytków [05.03.2014]
bip.warmia.mazury.pl, Studium uwarunkowań i zagospodarowania przestrzennego gminy Bartoszyce [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
verwaltungsgeschichte.de [05.03.2014]
polskniezwykła.pl [05.03.2014]
ciekawemazury.pl [05.03.2014]
