Gaj (gmina Sępopol)

Gaj
Gaj. Zabudowania z początku XX wieku
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	bartoszycki
Gmina	Bartoszyce
Sołectwo	Lipica
Liczba ludności (2010)	120
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Gaj
Położenie na mapie Polski Gaj
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Gaj (niem. Grünhof) – wieś niesołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Sępopol. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 120 mieszkańców (łącznie z miejscowościami Melejdy, Romaliny i Smodajny). Wieś wchodzi w skład sołectwa Lipica, w którym funkcję sołtysa sprawuje obecnie Ryszard Dudek.

Położenie

Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Równinie Sępopolskiej, 27 km na północny wschód od Bartoszyc i 12 km na północny wschód od Sępopola, w pobliżu granicy państwowej z obwodem kaliningradzkim.

Dzieje miejscowości

Brak jest informacji na temat okoliczności i daty powstania wsi. Prawdopodobnie przez większość swoich dziejów był to niewielki majątek ziemski. W połowie XIX wieku Gaj liczył 87 mieszkańców (stan na 1857 rok). Do 1945 roku miejscowość wchodziła w skład parafii ewangelickiej w Garbnie.

Po II wojnie światowej wieś włączono do sołectwa Lipica. Na bazie dawnego majątku uruchomiono PGR Gaj. Według spisu powszechnego z 1983 roku wieś składała się z 16 budynków mieszkalnych tworzących zwartą zabudowę. Znajdował się tu punkt biblioteczny. Miejscowość miała elektryczne oświetlenie ulic, a także sieć wodociągową na odcinku 1100 m. Gaj liczył wówczas 171 mieszkańców.

Turystyka

• Przez wieś przebiega rowerowy Szlak Bociana Białego.

Trasa: Sępopol – Romankowo – Lwowiec – Wanikajmy – Gaj – Smodajny – Dzietrzychowo – Miedna – Sępopol.

Zabytki

• park dworski w stylu krajobrazowym

Park zachował się w dawnych granicach, lecz obecnie układ kompozycyjny jest nieczytelny. Obiekt jest zaniedbany; zachował się fragment alei grabowej i dwa stawy, 15 buków i 2 dęby będące pomnikami przyrody.

• rodzinny cmentarz ewangelicki na terenie parku dworskiego z połowy XIX wieku.

Zachowały się nieliczne fragmenty nagrobków i metalowe ogrodzenia kwater; stan bardzo zły.

• zespół folwarczny z przełomu XIX i XX wieku (34,3 ha): rządcówka, cielętnik, stajnia i obora, obora i chlewnia, stodoła, suszarnia i spichlerz, lodownia; kolonia mieszkalna robotników folwarcznych: trzy dwojaki i jeden trojak oraz zabudowania gospodarcze; układ przestrzenny zespołu dobrze zachowany
• piękna aleja lipowa wzdłuż drogi Gaj – Melejdy (na odcinku 500 m)

Zobacz też

• Gaj (gmina Biskupiec Pomorski)
• Gaj (gmina Barczewo)
• Gaj (gmina Olsztynek)
• Gaj (gmina Pasym)

Bibliografia

Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1987.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Wojewódzka ewidencja zabytków [05.03.2014]
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Sępopol bip.warmia.mazury.pl, [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]