Lamkowo

Lamkowo
Kościół pw. św. Mikołaja w Lamkowie. Fot. Tadeusz Plebański. Źródło: www.ciekawemazury.pl
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Barczewo
Liczba ludności (2010)	459
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Lamkowo
Położenie na mapie Polski Lamkowo
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Lamkowo (niem. Lemkendorf) – wieś sołecka w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Barczewo. Do 1954 roku siedziba gminy Lamkowo. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

W 2010 roku miejscowość była zamieszkana przez 459 osób. Obecnie funkcję sołtysa pełni Marcin Czadek.

Położenie

Miejscowość jest położona na Pojezierzu Olsztyńskim nad Jeziorem Wadąg, w odległości 13 km na północny wschód od Olsztyna. 11 km od Barczewa.

Dzieje miejscowości

Pierwsza wzmianka dotycząca wsi pochodzi z 13 kwietnia 1333 roku, kiedy to w Lidzbarku Warmińskim biskup Jan Stryprock wydał zgodę na założenie karczmy w osadzie Brunsdorf - a więc w ówczesnym Lamkowie. Odbiorcą przywileju był Prus - Heneko Wegner.

Lokacja wsi miała natomiast miejsce 13 kwietnia 1363 roku. Wkrótce we wsi wzniesiono drewniany kościół. W tym czasie w Lamkowie mieszkał sołtys i karczmarz. Wieś dotkliwie ucierpiała w okresie wojny polsko-krzyżackiej w latach 1519-1521. Lamkowo spłonęło w 1521 roku, co stało się bezpośrednim powodem znacznego wyludnienia miejscowości. W 1533 roku spotkał ją ten sam los. Lamkowo było całkowicie opuszczoną wsią - nie licząc wiernego swojemu stanowisku ówczesnego sołtysa. Miejscowość podobnie jaki wiele innych znalazło się w grupie wsi przeznaczonych do ponownej kolonizacji. W 1569 roku biskup warmiński Stanisław Hozjusz w opuszczonej wsi nadał 7 włók sołeckich dwóm braciom - Maciejowi i Franciszkowi Jagiełkom. Jagiełkowie zobowiązali się do obsadzenia Lamkowa chłopami. Kolejny biskup Marcin Kromer postanowił rozwiązać problem braku miejscowej świątyni - pierwszy kościół padł ofiarą pożarów. 11 października 1574 roku Kromer nadał dodatkowe 4 włóki dla kościoła. Wyznaczył również proboszcza. Do parafii w Lamkowie przyłączono również Derc, Wierzkup, Kronowo, Parlezę. Kościół w Lamkowie wzniesiono w 1574 roku. W 1582 roku biskup Kromer ponowił lokację wsi.

Budynek dawnego Towarzystwa Czytelni Ludowych w Lamkowie

Pierwsza szkoła w Lamkowie funkcjonowała już przed 1582 rokiem. W 1584 roku w kolejnym przywileju lokacyjnym wymieniony został proboszcz Łukasz Kaszyński oraz burmistrz Barczewa dzierżawiący w tym czasie miejscową karczmę. 28 czerwca 1624 po raz kolejny odnowiono lokację Lamkowa.

Pomnik ofiar I wojny światowej w Lamkowie

W roku 1656 wieś liczyła 70 włók. W tym czasie we Lamkowie działały już dwie karczmy.W latach 60. XVII stulecia miejscowość miała trzech sołtysów: Jana Rogala, Marcin Łykina i Mateusz Wypycha. W 1686 roku doszło do przebudowy kościoła. W 1737 roku miejscowy kościół znajdował się w opłakanym stanie - ówczesny biskup Krzysztof Andrzej Jan Szembek zainicjował budowę nowej świątyni. 5 lipca 1748 roku budowlę konsekrował biskup Adam Stanisław Grabowski. Jednak w 1830 roku kościół ponownie został strawiony przez pożar. Odbudowa zakończyła się w 1831 roku.

Lamkowo. Kapliczka przydrożna

Edukacja

• Szkoła Podstawowa

Kultura

• Dom Artysty - prywatna galeria sztuki założona w 2002 roku przez Teresę Walczak-Wikiert i Roberta Zdzisława Cieślikiewicza. Galeria znajduje się w dawnym budynku Towarzystwa Czytelni Ludowych. Dla zwiedzających przygotowywane są wystawy malarstwa, rzeźby, rysunku, praktycznie wszystkich technik artystycznych i rękodzielniczych.

Ludzie związani z miejscowością

• Franciszek Szczepański (1842-1907) - bibliotekarz, warmiński działacz społeczny, propagator idei tworzenia bibliotek wiejskich Towarzystwa Czytelni Ludowych
• Wiktor Brosz (1889-1967) - działacz polskiego i niemieckiego ruchu robotniczego, sołtys i wójt Lamkowa

Zabytki

• Barokowy kościół; wybudowany w 1748 roku
• Cmentarz parafialny; najstarsze zachowane nagrobki pochodzą z drugiej połowy XIX wieku.
• Kapliczki przydrożne z XIX w.
• kapliczka przydrożna późnobarokowa z drugiej poł. XVIII w.
• kapliczka neogotycka stojąca przy kościele z 1893 roku.
• Kapliczka zlokalizowana za dawnym budynkiem Towarzystwa Czytelni Ludowych
• Dawna siedziba Towarzystwa Czytelni Ludowych
• Zabytkowa chałupa nr 47 z XIX stulecia

Bibliografia

1. Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo do druku podali Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
2. Skurzyński Piotr, Warmia i polskie Dolne Prusy. Przewodnik turystyczny, Gdynia 2012.
3. Szlaki rowerowe powiatu olsztyńskiego i miasta Olsztyn, Białystok 2001.
4. Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
5. Baza Informacji Lokalnej [data dostępu: 20.06.2014]
6. Ciekawe Mazury.pl [data dostępu: 20.06.2014]
7. Polska Niezwykła [data dostępu: 20.06.2014]
8. Dom Warmiński[data dostępu: 20.06.2014]
9. Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 20.06.2014]

Przypisy