Banie Mazurskie

Banie Mazurskie
Rodzaj miejscowości	wieś gminna
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	gołdapski
Gmina	Banie Mazurskie
Liczba ludności (2010)	1436 (łącznie Banie Mazurskie, Owczary, Wólka)
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Banie Mazurskie
Położenie na mapie Polski Banie Mazurskie
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Banie Mazurskie (niem. Benkheim) – wieś gminna położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie gołdapskim, w gminie Banie Mazurskie; siedziba gminy. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa suwalskiego. W latach 1999-2001 wieś wchodziła w skład powiatu giżyckiego. Miejscowość w 2010 r. liczyła 1436 mieszkańców. Jest to druga pod względem liczby ludności miejscowość w powiecie gołdapskim. W skład sołectwa wchodzą wsie: Banie Mazurskie, Owczary oraz Wólka. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Henryk Iwaneczko.

Położenie

Wieś położona jest w północno-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, nad rzeką Gołdapą, 22 km na południowy zachód od Gołdapi, w połowie drogi z Gołdapi do Węgorzewa; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 650.

Dzieje miejscowości

Wieś powstała w ramach kolonizacji północno-wschodnich terenów Prus Książęcych. W 1566 r. starosta węgorzewski sprzedał cztery łany sołeckie nad Gołdapą komornikowi Mikołajowi (42 grzywny za każdy łan). W zamian Mikołaj zobowiązał się do założenia wsi czynszowej na 44 łanach, z których część była już zagospodarowana. Ze względu na trudne warunki terenowe osadnikom zagwarantowano 10 lat wolnizny. Wieś została całkowicie spalona podczas najazdu tatarskiego w 1656 r., a w 1710 r. większość mieszkańców wymarła podczas wielkiej epidemii dżumy.

Kościół w Baniach Mazurskich wybudowano wkrótce po założeniu wsi. Jeszcze w 1569 r. był on filią ewangelickiej parafii węgorzewskiej, ale w 1581 r. istniała tam już odrębna parafia. Kościół początkowo miał wieżę drewnianą, w 1698 r. dobudowano wieżę z cegieł; w drugiej połowie XIX wieku został odnowiony. Obecnie jest to siedziba parafii rzymskokatolickiej pw. św. Antoniego Padewskiego.

Rozwój wsi znacznie przyspieszył, gdy wybudowano linię kolejową Węgorzewo - Gołdap. W pierwszych latach XX wieku Mieczysław Orłowicz zachwalał "ładne okolice nad rzeką Gołdapą", polecał wycieczki w Lasy Skaliskie, zaś punktem wypadowym mógł być tutejszy "pensjonat pana Romejko".

Po II wojnie światowej we wsi reaktywowano szkołę; założono ośrodek zdrowia, izbę porodową, spółdzielnię mleczarską. Działało tu duże Państwowe Gospodarstwo Rolne. Obecnie we wsi w dalszym ciągu działa ośrodek zdrowia, a także apteka, bank, restauracja; jest tu również przystanek PKS.

Liczba mieszkańców w poszczególnych okresach:

• 1857 r. - 321 osób;
• 1885 r. - 487 osób;
• 1925 r. - 841 osób;
• 1933 r. - 1675 osób;
• 1939 r. - 1973 osoby.
  

Edukacja

• Zespół Placówek Oświatowych w Baniach Mazurskich;
• Gimnazjum w Baniach Mazurskich;
• Szkoła Podstawowa w Baniach Mazurskich.
  

Kultura

• Gminna Biblioteka Publiczna w Baniach Mazurskich;
• Gminny Ośrodek Kultury i Promocji w Baniach Mazurskich;
• Kwartet „Zorepad”;
• Zespół ludowy Wesoła Gromada;
• W miejscowości działa Ukraińskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne.
• Organizowane są tutaj imprezy towarzyszące w ramach Jesiennych Koncertów Muzyki Cerkiewnej
  

Religia

• Parafia greckokatolicka pw. Świętego Mikołaja
• Parafia rzymskokatolicka pw. św. Antoniego Padewskiego

Zabytki

• Dawny kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki pw. św. Antoniego Padewskiego, z XVI wieku, odnowiony w 1876 r.; wraz z XVII-wiecznymi murami kościoła;
• Dawny kościół baptystów, obecnie cerkiew parafii bizantyjsko-ukraińskiej;
• Kwatera wojenna zlokalizowana na terenie dawnego cmentarza gminnego. Miejsce spoczynku 14 żołnierzy rosyjskich, poległych w czasie I wojny światowej;
• Kwatera wojenna zlokalizowana na terenie tzw. nowego cmentarza. Miejsce spoczynku 2 żołnierzy niemieckich, poległych we wrześniu 1914 r.;
• Mogiła wojenna zlokalizowana na cmentarzu ewangelickim. Miejsce pochówku żołnierza niemieckiego, poległego na przełomie 1914/1915 r.
• Relikt pomnika poległych w I wojnie światowej.

Ludzie związani z miejscowością

• Ryszard Bogusz (ur. 1963) — samorządowiec, wójt gminy Banie Mazurskie.
• Józef Markiewicz (ur. 1960 r. ) — urodzony w Baniach Mazurskich społecznik, samorządowiec, wójt gminy Budry.

Bibliografia

Gołdap. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1971.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, Na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Wojewódzka ewidencja zabytków [data dostępu 29 XII 2013]
Bank danych lokalnych GUS [data dostępu 29 XII 2013]
rowery.olsztyn.pl [data dostępu 29 XII 2013]
mojemazury.pl [data dostępu 29 XII 2013]
Gminna Biblioteka Publiczna w Baniach Mazurskich [data dostępu 29 XII 2013]
polskaniezwykla.pl [data dostępu 29 XII 2013]
Vervaltugsgeschichte [data dostępu 29 XII 2013]