Szczupliny

Szczupliny
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	działdowski
Gmina	Rybno
Liczba ludności (2010)	234
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Szczupliny
Położenie na mapie Polski Szczupliny
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Szczupliny (niem. Sczuplienen od 1866 r. Eichwalde) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie działdowskim, w gminie Rybno. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa ciechanowskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 234 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Adam Bochno.

Położenie

Wieś położona jest w południowej części województwa warmińsko-mazurskiego, na pograniczu Pojezierza Mazurskiego i Niziny Mazowieckiej, na wschodnim brzegu jeziora Rumian, przy ujściu do tego jeziora rzeki Wel, 8 km na wschód od Rybna, przy granicy z powiatem ostródzkim.

Dzieje miejscowości

Wieś powstała w ramach kolonizacji południowych terenów państwa Zakonu Krzyżackiego. Około 1320-1326 roku komtur dzierzgoński Luter z Brunszwiku nadał Janowi ze Szczuplin 80 łanów na prawie chełmińskim u ujścia rzeki Wel do jeziora Rumian. Ze swej strony Jan zobowiązał się do wystawienia dwóch służb zbrojnych. Na tym obszarze powstały wsie Szczupliny i Wądzyń (powiat ostródzki). W drugiej połowie XVI i w wieku XVII wieś należała do rodziny von Oelsnitz (Oleśnickich) - właścicieli kilku innych wsi na Działdowszczyźnie, m.in. Tuczek, Myślęt, Żabin i Wądzynia.

Kościół w Szczuplinach powstał jeszcze w czasach krzyżackich. Po reformacji przekształcono go w świątynię ewangelicką, siedzibę parafii. W 1830 roku kościół poddano remontowi i dobudowano wieżę. W XX wieku zaczął on popadać w ruinę i ostatecznie został rozebrany w latach 70. W okresie międzywojennym w budynku po szkole założono kaplicę katolicką.

Szkoła we wsi powstała około 1742 roku. W 1884 roku uczęszczało do niej 81 uczniów. Zlikwidowano ją w okresie międzywojennym, a dzieci ze Szczuplin uczyły się w szkole w pobliskiej Nowej Wsi.

W 1919 roku na mocy traktatu wersalskiego wieś przyznana została Rzeczpospolitej Polskiej; do 1932 roku wchodziła w skład powiatu lubawskiego. Szczupliny pozostały majątkiem szlacheckim aż do okresu międzywojennego, kiedy to obejmował on 747 hektarów, a właścicielem był Włodzimierz Pańkowski. Działała tu również w tym czasie gorzelnia, a oprócz dworu było tu zaledwie kilka budynków mieszkalnych (osiem w 1931 roku). W 1939 roku znalazła się pod okupacją niemiecką. Po II wojnie światowej na bazie dawnego majątku utworzono we wsi Państwowe Gospodarstwo Rolne Szczupliny.

Liczba mieszkańców

1858 - 186 osób (łącznie z Nową Wsią)

1931 - 467 osób (łącznie z Nową Wsią)

Turystyka

Przez wieś przebiega jeden ze szlaków grunwaldzkich: Lidzbark - Ostaszewo - Gronowo - Tuczki - Dąbrówno - Grunwald.

Zabytki

• Pozostałości dawnego założenia dworskiego z XIX wieku: otoczony murem park, gorzelnia, zabudowania gospodarcze i częściowo zamieszkany czworak
• Pozostałości dawnego kościoła ewangelickiego z XV wieku, rozebranego w latach 70. XX wieku: resztki murów wieży kościelnej i betonowych wykończeń grobów na cmentarzu przykościelnym z drugiej połowy XIX wieku
• Dom drogomistrza z lat 30. XX wieku, z drewnianych bali
• Kaplica katolicka w budynku dawnej szkoły z drugiej połowy XIX wieku

Bibliografia

1. Działdowo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1966.
2. Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, Na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
3. Przewodnik po zabytkach kultury materialnej Welskiego Parku Krajobrazowego, tekst Jarosław Kapiński, Wanda Grodzka, Lidzbark 2001.
4. Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
5. Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
6. Wojewódzka ewidencja zabytków [data dostępu: 12.11.2013]
7. Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 12.11.2013]