Lamkowo

Lamkowo
Kościół pw. św. Mikołaja w Lamkowie
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Barczewo
Liczba ludności (2010)	459
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Lamkowo
Położenie na mapie Polski Lamkowo
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Lamkowo (niem. Lemkendorf) – wieś sołecka w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Barczewo. Do 1954 roku siedziba gminy Lamkowo. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

W 2010 roku miejscowość była zamieszkana przez 459 osób. Obecnie funkcję sołtysa pełni Marcin Czadek.

Położenie

Miejscowość jest położona na Pojezierzu Olsztyńskim nad Jeziorem Wadąg, w odległości 13 km na północny wschód od Olsztyna. 11 km od Barczewa.

Dzieje miejscowości

Pierwsza wzmianka dotycząca wsi pochodzi z 13 kwietnia 1333 roku, kiedy to w Lidzbarku Warmińskim biskup Jan Stryprock wydał zgodę na założenie karczmy w osadzie Brunsdorf - a więc w ówczesnym Lamkowie. Odbiorcą przywileju był Prus - Heneko Wegner.

Lokacja wsi miała natomiast miejsce 13 kwietnia 1363 roku. Wkrótce we wsi wzniesiono drewniany kościół. W tym czasie w Lamkowie mieszkał sołtys i karczmarz. Wieś dotkliwie ucierpiała w okresie wojny polsko-krzyżackiej w latach 1519-1521. Lamkowo spłonęło w 1521 roku, co stało się bezpośrednim powodem znacznego wyludnienia miejscowości. W 1533 roku spotkał ją ten sam los. Lamkowo było całkowicie opuszczoną wsią - nie licząc wiernego swojemu stanowisku ówczesnego sołtysa. Miejscowość podobnie jaki wiele innych znalazło się w grupie wsi przeznaczonych do ponownej kolonizacji.

Budynek dawnego Towarzystwa Czytelni Ludowych w Lamkowie

1 Pozostał tylko jeden sołtys bez chłopów. Nie zachował się także kościół.W roku 1566 biskup Stanisław Hozjusz wydał akt lokacyjny dla Południowa, w roku 1569 zaś dla Stanisławowa, nazwanego później Stanclewem. W 1569 roku opustoszałej wsi Lamkowo nadał siedem włók sołeckich braciom Maciejowi i Franciszkowi Jagiełkom, zlecając sprowadzenia osadników na pozostałe 63 włóki. Dopiero biskup Marcin Kromer zdecydował zrealizować myśl biskupa Stanisława Hozjusza i 11 października 1574 roku nadał 4 włóki dla kościoła, ustanowił proboszcza i przyłączył do parafii prócz Lamkowa wsie zwane Ottendorf, Wierzkup, Derc, Kronowo i Parleza. Drewniany kościół zbudowano w 1574 roku przez biskupa włocławskiego Stanisława Karnkowskiego poświęcony ku czci Najświętszej Maryi Panny i św. Augustyna. W 1582 roku biskup Marcin Kromer ponowił lokacje i potwierdził, że jego poprzednik biskup Stanisław Hozjusz w celu odbudowania wsi Lamkowo wyznaczył 70 włók i sprzedał sołectwo z 7 włókami Maciejowi i Franciszkowi Jagiełkom, braciom. Przywilej ten nadany zatwierdził Marcin Kromer Maciejowi i Walentynemu synom śp. Franciszka Jagiełka.

Pomnik ofiar I wojny światowej w Lamkowie

Przed 1582 rokiem w Lamkowie była szkoła i nauczyciel Jan Kurek. W styczniu 1584 roku biskup warmiński wystawił kolejny przywilej lokacyjny dla Lamkowa. Dokument wymienia proboszcza Łukasza Kaszyńskiego, a także karczmę dzierżawioną przez burmistrza Barczewa. Przywilej został ponownie odnowiony 28 czerwca 1624 roku. W 1656 wieś liczyła 70 włók, 9 gburów (chłopów), 2 dziedzicznych sołtysów, 1 wolny zobowiązany do jednej służby i dwie karczmy. Cztery lata później wieś Lamkowo liczyła 70 włók, w tym 4, które należały do kościoła, 7 było sołeckich, 3 wolne, 18 uprawnych i 38 pustych. We wsi było trzech sołtysów; Jan Rogala, który posiadał 2 włóki ziemi (ok. 32 ha), Marcin Łykin i Mateusz Wypych oraz gospodarowało 9 chłopów. Jeden z nich Mateusz Rager miał 2 włóki ziemi, 4 konie, 2 krowy, 3 cielaki, 2 woły i 8 świń. Inni chłopi wymienieni w dokumentach to: Mateusz Pszczółka, Mazur, Kroczy, Kopacz (posiadali podobne gospodarstwa). Dokument wymienia kupca Tamasza Homera i dwóch ogrodników, których zwano Jasiek Karczki i Jan Bedelski. Karczmę w Lamkowie była w dalszym ciągu dzierżawiona przez burmistrz i barczewskich rajców. W roku 1686 po raz trzeci pobudowano kościół. W 1709 roku odnotowano ostrą zimę, a dżuma panującą w regionie ominęła Lamkowo. W 1737 roku biskup Krzysztof Andrzej Jan Szembek będąc w Lamkowie odnotował, że kościół uprzednio zbudowany jest zniszczony, i że należy położyć kamień węgielny i przystąpić do budowy nowej świątyni. 5 lipca 1748 roku barokowy kościół konsekrował biskup Adam Stanisław Grabowski, ku czci św. Mikołaja i św. Augustyna, który w 1830 spalił się znów z wieżą, w której wisiał dzwon. W latach 1830-1831 roku odbudowano świątynię.

Lamkowo. Kapliczka przydrożna

Ludność Lamkowo ucierpiała, kiedy 31 stycznia 1945 roku do wsi weszły wojska Armii Czerwonej.

Dom Artysty w Lamkowie powstał w 2003 roku staraniem Teresy Walczak-Wikiert, rzeźbiarki i malarki i Roberta Zdzisława Cieślikiewicza, malarza, rzeźbiarza i snycerza. Galeria mieści się w historycznym budynku, w którym niegdyś swą siedzibę miało Towarzystwo Czytelni Ludowych. W ostatnich latach budynek popadał w ruinę. Obecnie czynna jest wystawa malarstwa, rzeźby, oraz przedmiotów używanych niegdyś w warmińskim gospodarstwie domowym. Prezentowane jest tam m.in. malarstwo olejne, rysunki ołówkiem, rzeźby, haft obrazowy, gobeliny, wyklejanki, obrazy wykonane techniką kolażu, oraz kolekcja ramek do obrazów autorstwa Amerykanina Kenta Monta. Na wystawie można obejrzeć także prace autorstwa Krzysztofa Rawdanica i Jasi Buras (hafty), oraz rzeźbiarza i muzyka Waldermara Ciukszy. Na uwagę zwracają także piękne meble wykonywane na zamówienie przez pana Cieślikiewicza, zajmującego się także snycerką (wykonany przez niego fotel służył poprzedniemu papieżowi podczas mszy, które odprawiał będąc z pielgrzymką w naszym regionie). Sala galerii pełni również funkcje użyteczne dla miejscowej społeczności lokalnej – głównie dla dzieci i młodzieży szkolnej.

Edukacja

• Szkoła Podstawowa

Kultura

• Dom Artysty - prywatna galeria sztuki założona w 2002 roku przez Teresę Walczak-Wikiert i Roberta Zdzisława Cieślikiewicza. Galeria znajduje się w dawnym budynku Towarzystwa Czytelni Ludowych

Ludzie związani z miejscowością

• Franciszek Szczepański (1842-1907) - bibliotekarz, warmiński działacz społeczny, propagator idei tworzenia bibliotek wiejskich Towarzystwa Czytelni Ludowych
• Wiktor Brosz (1889-1967) - działacz polskiego i niemieckiego ruchu robotniczego, sołtys i wójt Lamkowa

Zabytki

• Barokowy kościół; wybudowany w 1748 roku
• Cmentarz parafialny; najstarsze zachowane nagrobki pochodzą z drugiej połowy XIX wieku.
• Kapliczki przydrożne z XIX w.
• kapliczka przydrożna późnobarokowa z drugiej poł. XVIII w.
• kapliczka neogotycka stojąca przy kościele z 1893 roku.
• Kapliczka zlokalizowana za dawnym budynkiem Towarzystwa Czytelni Ludowych
• Dawna siedziba Towarzystwa Czytelni Ludowych
• Zabytkowa chałupa nr 47 z XIX stulecia

Bibliografia

1. Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo do druku podali Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
2. Skurzyński Piotr, Warmia i polskie Dolne Prusy. Przewodnik turystyczny, Gdynia 2012.
3. Szlaki rowerowe powiatu olsztyńskiego i miasta Olsztyn, Białystok 2001.
4. Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
5. Baza Informacji Lokalnej [data dostępu: 20.06.2014]
6. Ciekawe Mazury.pl [data dostępu: 20.06.2014]
7. Polska Niezwykła [data dostępu: 20.06.2014]
8. Dom Warmiński[data dostępu: 20.06.2014]
9. Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 20.06.2014]

Przypisy