Obuwik pospolity

Obuwik pospolity
Cypripedium calceolus
L.
Obuwik pospolity - kwiaty, źródło: pl.wikipedia.org
Systematyka
Królestwo	rośliny
Gromada	rośliny naczyniowe
Klasa	okrytonasienne
Rząd	szparagowce
Rodzina	storczykowate
Rodzaj	obuwik
Gatunek	obuwik pospolity
Synonimy

Obuwik pospolity (Cypripedium calceolus L.) – gatunek rośliny z rodziny storczykowatych (Orchidaceae).

Morfologia

Roślina o płożącym się kłączu. Łodyga do 60 cm wysokości, przeważnie z jednym kwiatem. Liście asymilacyjne owalne lub jajowate, do 17 cm długości. Kielich o 2 działkach, czerwonobrązowy, długości 3,5-5 cm, odcinek skierowany na zewnątrz zrośnięty z 2 bocznymi działkami kielicha; boczne płatki korony czerwonobrazowe, 4-6 cm długości, skręcone spiralnie. Warżka 3-4 cm długości, charakterystycznie rozdęta. Prętosłup z 2 płodnymi pręcikami i 1 płonnym (staminodium) spłaszczonym, ok. 1 cm długości, przykrywającym tarczowate znamię.

W Polsce kwitnie od drugiej połowy maja do czerwca, pierwszy raz dopiero po 6-8 latach rozwoju. Owocem jest torebka zawierająca liczne i bardzo drobne nasiona.

Rozmieszczenie i ekologia

Gatunek ten występuje w Azji i w Europie. Jego zasięg obejmuje rozległy obszar od zachodniej i środkowej Europy poprzez Syberię do Korei. Główne centrum występowania znajduje się w Europie.

W Polsce roślina ta występuje rzadko, jej stanowiska są zazwyczaj pojedyncze i mocno rozproszone. Do tej pory stwierdzono występowanie tego storczyka na około 250 stanowiskach. Na północy największe ich skupienie znajduje się w pasie pojezierzy od Pojezierza Lubuskiego po Pojezierze Suwalskie, na południu w środkowych Sudetach, na Wyżynie Śląskiej, Małopolskiej, Lubelskiej, Roztoczu, na Pogórzu Śląskim, w Kotlinie Żywieckiej, Tatrach i Pieninach. W Karpatach największe skupienie stanowisk jest w Tatrach Zachodnich i Pieninach.

Na Warmii i Mazurach gatunek ten występuje m.in. w Mazurskim i Brodnickim Parkach Krajobrazowych oraz w obszarze Natura 2000 Ostoja Borecka.

Obuwik rośnie głównie na glebach wapiennych i próchnicznych w zaroślach i lasach, szczególnie w buczynach i grądach. Znosi duże zacienienie (od 0-70%, a miejscami nawet do 90%). Jest to gatunek ekotoniczny, często rosnący na granicy lasu i terenu otwartego. W Europie pionowa granica zasięgu wynosi 2200 m n.p.m., w Polsce najwyżej położone stanowisko znajduje się w Tatrach na Wielkim Kopieńcu (1280 m).

Wartość użytkowa

Obuwik pospolity podlega w Polsce ścisłej ochronie gatunkowej. Jest zagrożony (kategoria V na "Czerwonej liście") w wyniku pozyskania roślin ze stanowisk naturalnych do upraw, zrywania kwiatów, niszczenia siedlisk.

Cypripedium calceolus wymieniony został w załącznikach Dyrektywy Siedliskowej jako gatunek wymagający ochrony w krajach członkowskich Unii Europejskiej w sieci Natura 2000.

Ciekawostki

Kwiaty obuwika należą do tzw. kwiatów pułapkowych. Zapylane są przez samiczki z rodzaju pszczolinka (Andrena), które zwabione barwą i zapachem kwiatów wchodzą do środka rozdętej warżki. Wydostając się z niej zabierają ze sobą pyłek lub dokonują zapylenia pyłkiem przyniesionym z innego kwiatu. Nie wydzielają nektaru, jednak w głębi warżki znajdują się jadalne włoski, równocześnie wskazujące owadom jedyną drogę, którą mogą wydostać się z pułapki.

Bardzo rzadko można znaleźć obuwika pospolitego z kwiatami całymi żółtymi, całymi zielonymi, a nawet białymi.

Bibliografia

Buttler Karl Peter, Storczyki. Leksykon Przyrodniczy. Warszawa 2000.
Zarzycki Kazimierz, Szeląg Zbigniew, Red list of the vascular plants in Poland, [w:] Red lists of plants and fungi in Poland, red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006, s. 11-20.
pl.wikipedia.org, obuwik pospolity
[23.06.2014]
polskie.storczyki.org.pl [23.06.2014]