Buk zwyczajny
| Buk zwyczajny | |
| | |
| Fagus sylvatica | |
| L. | |
 Buk zwyczajny – liście | |
| Systematyka | |
| Królestwo | rośliny |
| Podkrólestwo | rośliny naczyniowe |
| Gromada | okrytonasienne |
| Klasa | dwuliścienne |
| Rząd | bukowce |
| Rodzina | bukowate |
| Rodzaj | buk |
| Gatunek | buk zwyczajny |
| Synonimy | |
Buk zwyczajny (Fagus sylvatica L.) – gatunek drzewa z rodziny bukowatych (Fagaceae).
Spis treści
Morfologia
Dorasta do wysokości 35 (50) m i należy do największych krajowych drzew liściastych. Samotnie rosnące drzewa mają pień krótki i bardzo rozłożystą koronę, rosnące w zwarciu – pień długi, koronę krótką i wąską. Srebrzyście szara korowina przeważnie pozostaje gładka do starości. Liście są eliptyczne lub jajowate, o długości od 5 do 10 cm, na brzegu pofalowane i owłosione.
Buki są drzewami jednopiennymi, ich kwiaty są rozdzielnopłciowe, wiatropylne, niepozorne, zebrane w kwiatostany osadzone w kątach liści na pędach jednorocznych. Owoce (orzeszki – bukiew) są trójgraniaste, zebrane po 2-3 w zdrewniałych kolczastych okrywach (miseczkach), pękających 4 klapami.
Rozmieszczenie i ekologia
Buk pospolity występuje w środkowej, południowej i zachodniej Europie. Przez Polskę przebiega północno-wschodnia granica zasięgu buka obejmująca m.in. Warmię i Mazury. Biegnie ona mniej więcej wzdłuż linii: Węgorzewo–Mrągowo–Olsztyn–Brodnica, i dalej: Bydgoszcz–Poznań–Warszawa–Lublin–Tomaszów Lubelski. Na wschód od tej linii obserwować można drzewostany bukowe tylko na wyspowych stanowiskach, m.in. w rezerwatach Dębowo i Bukowy, położonych pomiędzy Biskupcem i Reszlem.
Buk zwyczajny jest typowym gatunkiem drzew klimatu umiarkowanego o charakterze oceanicznym. Wymaga znacznej wilgotności powietrza i ma duże wymagania cieplne na obszarach nizinnych. Mimo swej okazałości jest wrażliwy na suszę, stagnującą wodę i silne mrozy, dlatego lubi regiony o wilgotnym powietrzu i łagodnych zimach.
Wartość użytkowa
Drewno buka – twarde i ciężkie – jest używane w meblarstwie, tokarstwie oraz do wyrobu parkietów.
Ciekawostki
Dominowanie buka w niektórych kompleksach leśnych zachodnich obszarów Warmii i Mazur jest zjawiskiem stosunkowo młodym i, podobnie jak w przypadku świerka pospolitego, w dużym stopniu związane jest z działalnością człowieka. Wskazują na to m.in. stosunkowo nieliczne w regionie nazwy miejscowości wywodzących się od buka (częste w przypadku innych gatunków, takich jak np. dąb, klon czy lipa).
W województwie warmińsko-mazurskim najpiękniejsze drzewostany bukowe spotkać można m.in. na Wysoczyźnie Elbląskiej, Wzgórzach Dylewskich, w Lasach Iławskich oraz uroczysku Kamienna Góra koło Jonkowa. Dobrze zachowane starodrzewia lasów bukowych, stanowiące najdalej na wschód wysunięte, zwarte enklawy tego gatunku w całym zasięgu występowania w Europie, położone w okolicach Dobrego Miasta objęto ochroną ustanawiając Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk NATURA 2000 pod nazwą „Warmińskie Buczyny”.
Bibliografia
B. Polakowski: Świat roślinny Warmii i Mazur. Olsztyn: Pojezierze, 1971.
S. Białobok (red.): Buk zwyczajny Fagus sylvatica L. Nasze drzewa leśne, 10. PWN, Warszawa-Poznań, 1990.
W. Matuszkiewicz, P. Sikorski, W. Szwed, M. Wierzba: Zbiorowiska roślinne Polski. Lasy i zarośla. Warszawa: PWN, 2012.
Linki zewnętrzne
Lista Obszarów o Znaczeniu dla Wspólnoty Natura 2000 w województwie warmińsko-mazurskim, olsztyn.rdos.gov.pl [10.06.2014]
pl.wikipedia.org, buk zwyczajny [10.06.2014]
