Jonkowo

Jonkowo
Gimnazjum w Jonkowie
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Jonkowo
Liczba ludności (2010)	1805
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Jonkowo
Położenie na mapie Polski Jonkowo
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Jonkowo (niem. Jonkendorf) – wieś gminna położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Jonkowo, siedziba władz gminy. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 1805 mieszkańców. Obecnie funkcję wójta sprawuje Wojciech Giecko .

Położenie

Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Olszyńskim, 5 km na zachód od Olsztyna.

Dzieje miejscowości

W 1345 roku kapituła warmińska wydała przywilej lokacyjny dla istniejącej już wsi; odbiorcą dokumentu był Prus Joneko, od którego wywodzi się nazwa miejscowości. W 1356 roku biskup Jan Stryprock zapisał wieś kolegiacie w Dobrym Mieście. Po zniszczeniach z okresu wojny głodowej kapituła odnowiła przywilej dla Jonkowa (1421). Ponownie wieś była niszczona i plądrowana podczas wojny trzynastoletniej i ostatniej wojny z Zakonem. Zagospodarowywaniem opustoszałej wsi w latach 1516-1521 zajmował się administrator kapituły Mikołaj Kopernik. Ostatecznie wieś zasiedlono do roku 1534. W drugiej połowie tego samego stulecia Jonkowo liczyło 66 łanów, z których sześć należało do sołtysa, pięć do proboszcza, sześć do wolnych chłopów, a na pozostałych gospodarowali czynszownicy; we wsi działała szkoła parafialna. W 1656 roku wieś miała dwóch sołtysów, dwóch wolnych chłopów oraz 14 chłopów czynszowych. Po wygaśnięciu wielkiej epidemii dżumy w 1715 roku biskup Jan Franciszek Kurdwanowski dokonał w Jonkowie powtórnej konsekracji kościoła pod wezwaniem patrona chorych św. Rocha. W 1770 roku wieś posiadała 66 łanów, z których sześć było własnością sołtysa, pięć należało do proboszcza, sześć posiadali wolni chłopi, a resztę dzielili między siebie czynszownicy; we wsi znajdowała się karczma.

Na początku lutego 1807 roku pod Jonkowem według planów cesarza Napoleona miało dojść do walnej bitwy z wojskami rosyjsko-pruskimi pod dowództwem gen. Leontija Bennigsena. Po utracie przeprawy pod Barkwedą (zob. bitwa pod Barkwedą) armia sojusznicza wycofała się na północ. 4 lutego do Jonkowa wkroczyły wojska francuskie i sam cesarz, który jeszcze tego samego dnia wyjechał i spędził noc w Skolitach. Wiosną tego samego roku w Jonkowie i okolicach stacjonowały oddziały francuskie wchodzące w skład korpusu marszałka Michela Neya; w tym czasie złupiono i podpalono tutejszy kościół.

W 1808 roku w ramach reform uwłaszczeniowych chłopi za odszkodowaniem otrzymali uprawianą przez nich ziemię; w 1820 roku we wsi były 53 gospodarstwa. Do tutejszej szkoły elementarnej w 1825 roku uczęszczało 138 uczniów, a w 1858 roku - 71 uczniów. Według spisu z 1861 roku Jonkowo obejmowało powierzchnię ponad 1300 ha i miało 61 budynków mieszkalnych. Liczba mieszkańców znacznie wzrosła wraz z budową linii kolejowej i uruchomieniem stacji kolejowej w Jonkowie (1887).

W okresie międzywojennym oddano do użytku nową remizę strażacką (1922); we wsi znajdowały się: apteka, stacja pocztowa z domem dla listonosza, dwie restauracje, masarnia, trzy kuźnie, młyn i tartak z wiatrakiem, a także sklepy: dwa spożywcze, tekstylny, wielobranżowy i meblowy.

Obecnie we wsi działa kilka sklepów spożywczych i spożywczo-przemysłowych, sklep z artykułami gospodarstwa domowego, ośrodek zdrowia, poczta, posterunek policji, posterunek Ochotniczej Straży Pożarnej, stacja benzynowa, kwiaciarnia, dwa salony fryzjerskie.

Liczba mieszkańców

1820 - 286 osób

1857 - 531 osób

1861 - 563 osoby

1895 - 820 osób

1933 - 827 osób

1939 - 779 osób

Edukacja

• Gimnazjum w Jonkowie
• Szkoła Podstawowa im. Tadeusza Kościuszki w Jonkowie
• Przedszkole Samorządowe w Jonkowie
• Przedszkole Patryk w Jonkowie

Kultura

• Gminny Ośrodek Kultury w Jonkowie
• Biblioteka Publiczna Gminy Jonkowo
• Napoleoniada - cykliczna impreza plenerowa odbywająca się corocznie w Jonkowie od 2007 roku, stanowiąca wyraz upamiętnienia bitwy z 4 lutego 1807 roku; organizowana przez jonkowski GOK oraz władze samorządowe
• Międzyszkolny Konkurs Recytatorski „Spotkania z Poezją Warmińską”, zorganizowany w latach 2003 i 2005.

Ludzie związani z miejscowością

• Alfred Markowski - (1930-2002) - pisarz, satyryk, poeta, od 1997 roku mieszkał w Jonkowie. Został pochowany na miejscowym cmentarzu.

Zabytki

• Kościół pw. św. Jana Chrzciciela z końca XIV wieku, w następnych stuleciach rozbudowywany (po raz ostatni na początku XX wieku)
• Cmentarz przykościelny
• Chałupa (nr 87)
• Grodzisko Stary Szaniec (Ruski Szaniec)
• Budynek plebanii
• Kapliczki przydrożne

Bibliografia

Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Syrwid Robert, Warmińska gmina Jonkowo: historia i współczesność, Jonkowo 2010.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Historia wsi na stronie gminy Jonkowo [05.03.2014]
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Jonkowo [05.03.2014]
Wojewódzka ewidencja zabytków [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [05.03.2014]
Ciekawe Mazury.pl [05.03.2014]
Polska Niezwykła [05.03.2014]
Olsztyńska Strona Rowerowa [05.03.2014]
Dom Warmiński [05.03.2014]