Fabian Luzjański

Fabian Luzjański
Herb rodu Luzjańskich [2]
Data urodzenia	1470 r.
Data i miejsce śmierci	30.01.1523 r. Lidzbark Warmiński

Fabian Luzjański niem. Fabian Tetinger von Lossainen (ur. ok. 1470 r., zm. 30.01.1523 r. w Lidzbarku Warmińskim) – biskup warmiński.

Życiorys

Fabian pochodził z rodziny Merkelingerode, przybyłej z Harzu do Prus Krzyżackich w XVI w., znanej tam pod nazwiskiem Tettinger. Po nabyciu wsi Łężany (Lossainen) koło Reszla przybrali nazwisko von Lossainen, w wersji spolszczonej – Luzjańscy. Fabian był synem Marcina, burgrabiego zamku biskupiego w Reszlu i Elżbiety z Kościeleckich.

Szkoła i wykształcenie

Studia zaczął na Uniwersytecie w Kolonii w 1486 r. Po ich ukończeniu wspólnie z Mikołajem Kopernikiem studiował w Bolonii, gdzie w 1500 r. uzyskał doktorat prawa kanonicznego.

Działalność

Luzjański zaprzyjaźnił się z Mikołajem Kopernikiem. Podczas przebywania we Włoszech zaraził się syfilisem, który przyspieszył jego śmierć. W 1490 r. został członkiem kapituły warmińskiej, a następnie kustoszem warmińskim. Od maja 1503 r. przebywał na Warmii. Będąc dobrym prawnikiem i aktywnym członkiem kapituły warmińskiej, w latach 1506-1512, przejawiał dużą aktywność polityczną. Brał udział w obradach mieszanych komisjach warmińsko-krzyżackich. Uczestniczył w wielu zjazdach stanów pruskich. W 1508 r. został administratorem kolegiaty w Dobrym Mieście. W latach 1510-1511 zbliżył się do władz krzyżackich, popierając agresywne plany zakonu wobec Prus Królewskich. Hansowi von Schonbergowi, kanclerzowi wielkiego mistrza, dostarczał odpisy różnych dokumentów, które miały uzasadniać prawa zakonu do Prus. Usiłował również wykraść mapę Warmii (sporządzoną przez Kopernika). Na prośbę biskupa warmińskiego Fabiana Luzjańskiego, Kopernik opracował zarys rozprawy "O cenie pieniądza".

W 1511 r. Luzjański, wspólnie z Kopernikiem, był wizytatorem kapituły warmińskiej w Olsztynie. Brał także udział w zjazdach stanów pruskich w Gdańsku i w Malborku. Po śmierci biskupa Łukasza Watzenrodego, 5 kwietnia 1512 r., kapituła warmińska wybrała go biskupem. 6 lipca 1512 r. wybór ten uznał król Zygmunt I. We wrześniu 1512 r. zatwierdził go także papież.

Luzjański przyjął święcenia kapłańskie w Piotrkowie 5 grudnia 1512 r. z rąk abp. Jana Łaskiego, w obecności króla. Król, obecny w czasie konsekracji, w dowód łaski ofiarował nowemu biskupowi warmińskiemu pierścień drogocenny, który niegdyś należał do Władysława Jagiełły. 7 grudnia 1512 r. zawarty został tzw. układ piotrkowski, na mocy którego król zyskał prawo prezentowania czterech kandydatów na biskupa z listy przedstawionej mu przez kapitułę. Król przedstawiał elekta do zatwierdzenia Stolicy Apostolskiej.

Zadaniem nowego biskupa było złożenie wcześniej ustalonej roty. 25 listopada 1513 r. papież Leon X konfirmował nowy układ piotrkowski wraz z tenorem wcześniejszego układu z 1479 r. Wspólnie ze Stanisławem Kościeleckim, Luzjański przyjmował na zjeździe stanów Prus Królewskich ich przysięgę na wierność królowi. Zabierając dwukrotnie głos, Luzjański przedstawił historię prawa Polski do Ziem Pomorskich. W marcu 1515 r. Gdańsk, Toruń i Elbląg złożyły królowi przysięgę wierności. Od 1515 r. Luzjański popadł w konflikt z nowym mistrzem krzyżackim Albrechtem Hohenzollernem, który przygotował się do wojny z Polską. Luzjański starał się o pokojowe uregulowanie konfliktu, ale prosił również króla o pomoc wojskową. Luzjański w imieniu stanów witał króla w Toruniu 2 grudnia 1519 r. podczas zjazdu stanów Prus Królewskich.

Na zjeździe podjęto uchwałę o wszczęciu wojny z Albrechtem. Wielki mistrz zajął Braniewo, zaś Luzjański z Elbląga udał się do Lidzbarka Warmińskiego, gdzie przebywał do śmierci. Wysłał poselstwo do Albrechta i protestując przeciwko okupacji Braniewa apelował o pokojowe załatwienie konfliktu. Mimo niezadowolenia króla próbował zachować neutralność Warmii. Jednak w marcu 1520 r. wpuścił załogi polskie do miast i zamków warmińskich. Przez wojska Albrechta został dwukrotnie oblegany w [Lidzbark Warmiński|Lidzbarku Warmińskim]], odrzucił żądanie kapitulacji i wzywał kanoników, aby gorliwie bronili Olsztyna. Obroną miasta kierował Kopernik. Albrecht bezskutecznie usiłował pozyskać Luzjańskiego jako pośrednika do pertraktacji z Polską. Luzjański koncentrował się na sprawach militarnych i politycznych, ponieważ rządy jego przypadły na okres wojen. W 1516 r. ogłosił drukiem brewiarz warmiński. Luzjańskiemu zarzucano indyferentyzm religijny i tolerancyjny stosunek wobec przejawów reformacji.

Ciekawostki

Biskup Luzjański był uczonym humanistą. Okazywał dużo uznania i życzliwości dla Kopernika jako lekarza, administratora i kartografa. Związał silniej Warmię z Koroną przez zawarcie układu piotrkowskiego i ustępstwa wobec centralistycznej władzy królewskiej. Biskup warmiński Fabian Luzjański pierwszą i ostatnią mszę w swym życiu odprawił przy swej konsekracji.

Bibliografia

Oracki Tadeusz, Słownik biograficzny Warmii, Mazur i Powiśla od połowy XV wieku do 1945 roku, Warszawa 1963.
Leksykon Historii Polski, red. Michał Czajka, Marcin Kamler, Witold Sienkiewicz, Warszawa 1995.
Poczet Biskupów Warmińskich, red. Jerzy Przeracki, Roman Marchwiński, Stanisław Achremczyk, Olsztyn 1994.
Olsztyn 1353–2003, red. Stanisław Achremczyk, Władysław Ogrodziński, Olsztyn 2003.
Oracki Tadeusz, Słownik biograficzny Warmii, Prus Książęcych i Ziemi Malborskiej od połowy XV do końca XVIII wieku, t. 2, Olsztyn 1980.
Wakar Andrzej, Olsztyn, dzieje miasta, Olsztyn 1997.