Jan Leo

Jan Leo
Arcybiskup Metropolita Warmiński, Olsztyn 2008.
Data i miejsce urodzenia	1572 r. Jeziorany
Data i miejsce śmierci	18 stycznia 1635 r. Dobre miasto

Jan Leo (ur. w 1572 r. w Jezioranach – zm. 18 stycznia 1635 r. w Dobrym Mieście) – ksiądz katolicki, proboszcz parafii w Kwitach, kanonik i archiprezbiter dobromiejski, kronikarz Warmii.

Życiorys

Był synem szewca Antoniego Leo oraz Elżbiety. Przez wiele lat był związany z Lidzbarkiem Warmińskim i parafią w Kiwitach. Burzliwy okres wojen szwedzkich spędził chroniąc się w różnych częściach Polski, m.in. w klasztorze cystersów w Wągrowcu, następnie u przyjaciela, starosty czerskiego, Adama Parysa na Mazowszu. Tam też napisał dzieło swojego życia, pierwszą kronikę warmińską: Historia Prussiae. Do Dobrego Miasta powrócił w listopadzie 1629 r. po zawarciu rozejmu w Altmarku (Starym Mieście), by spędzić tu ostatnie lata życia. Zmarł 18 stycznia 1635 r. Tam też został pochowany, początkowo przy schodach naprzeciwko ołtarza św. Anny, gdzie umieszczono epitafium, które w 1749 r. przeniesiono na środek kościoła. Dziś znajduje się ono w posadzce kościoła kolegiackiego w Dobrym Mieście.

Szkoła i wykształcenie

Naukę rozpoczął w Jezioranach w szkole parafialnej. Mając 15 lat, 1 maja 1587 r. przyjechał do Braniewa, gdzie podjął studia w seminarium diecezjalnym. Z polecenia ówczesnego biskupa warmińskiego – Marcina Kromer rozpoczął też naukę w kolegium jezuickim (Collegium Hosianum). 19 września 1587 r. z rąk tegoż biskupa otrzymał niższe święcenia kapłańskie, a 1 września września 1594 roku w kaplicy zamkowej w Lidzbarku Warmińskim został wyświęcony na subdiakona przez nuncjusza papieskiego - Germanika de Malaspina. 20 maja 1595 r. w Broku odebrał diakonat z rąk biskupa płockiego Alberta (Wojciecha?) Baranowskiego, natomiast 6 sierpnia tego roku w Lidzbarku Warmińskim otrzymał święcenia kapłańskie z rąk biskupa chełmińskiego – Piotra Tylickiego.

Praca

Tuż po wyświęceniu był kapelanem na dworze kardynała Andrzeja Batorego i wikariuszem w kaplicy zamkowej w Lidzbarku Warmińskim. 9 lipca 1597 r. został proboszczem w Kwitach gdzie działał przez następne lata, jednocześnie opiekując się filią w Sułowie. Od 2 grudnia 1610 do połowy 1619 r. pełnił obowiązki proboszcza parafii pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Lidzbarku Warmińskim. Piastował także funkcję dziekana. 14 stycznia 1615 r. biskup Szymon Rudnicki mianował go honorowym kanonikiem w Dobrym Mieście. 2 maja 1619 r. został kanonikiem rezydującym tamtejszej kapituły kolegiackiej (do 19 czerwca 1619 r.). 25 lutego 1622 r. otrzymał z rąk administratora biskupstwa warmińskiego, Michała Działyńskiego, inwesturę na dziekana kapituły w Dobrym Mieście. Jednocześnie został proboszczem w Dobrym Mieście, kaznodzieją przy kolegiacie i archiprezbitrem.

Działalność społeczna, kulturalna, naukowa, polityczna

Był jednym z delegatów z archiprezbiteratu jeziorańskiego na synod diecezjalny zwołany na 16 listopada 1610 roku przez biskupa Szymona Prudnickiego do ówczesnej stolicy Warmii – Lidzbarka Warmińskiego. W 1624 roku zrezygnował z funkcji archiprezbitera, aby poświęcić się badaniom historycznym. Największa praca Jana Leo: Dzieje Prus (Historia Prussiae) została wydana pośmiertnie w Braniewie w 1725 r. dzięki staraniom kanoników dobromiejskich. W 2008 roku ukazało się tłumaczenie na język polski Dziejów Prus przygotowane przez biskupa Juliana Wojtkowskiego.
Ufundował bractwo kapłańskie w Lidzbarku Warmińskim. 23 września 1623 r. przekazał wikarii dobromiejskiej swój ogród. W grudniu tego roku uposażył szpital dla ubogich.

Ciekawostki

Wśród kilku opublikowanych prac historyka znajduje się dedykowana biskupowi Rudnickiemu relacja o cudzie w Jezioranach w roku 1577, napisana wierszem (wydana w Braniewie w 1612 r.).

Bibliografia

1. Kopiczko Andrzej, Kanonicy dobromiejscy 1521-1771, W: Słownik Biograficzny Kapituły Kolegiackiej w Dobrym Mieście, Olsztyn 1999, „Hosianum”, s. 75-76.
2. Kopiczko Andrzej, Duchowieństwo katolickie diecezji warmińskiej w latach 1525-1821, Część I. Słownik, Olsztyn 2000
3. Przeracki Jerzy, Sławni obywatele Dobrego Miasta, „Rocznik Dobromiejski”, T. 4 (2010) [wyd. 2011], s. 207-208.
4. Janusz Filipkowski, Jan Leo - kanonik dobromiejski i autor "Dziejów Prus", „Rocznik Dobromiejski”. - T. 2 (2008), s. 192-201.
5. Leo Jan, Dzieje Prus, z braniewskiego, wyd. r. 1725 przeł. Julian Wojtkowski, Olsztyn, [Julian Wojtkowski], 2008.

Zobacz też=

• Jan Leo, oprac. Zbigniew Nowak, materiał na stronie internetowej www.ipsb.nina.gov.pl [dostep: 19.01.2015 r.]