Pajtuny

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Wersja z dnia 04:11, 4 sty 2014 autorstwa Emes (dyskusja) (Utworzono nową stronę "{{Wieś infobox |nazwa = Pajtuny |herb wsi = |flaga wsi = |herb artykuł = |dopełniacz wsi = |zd...")
(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)
Skocz do: nawigacja, szukaj
Pajtuny

Pole-obowiązkowe
Pole-obowiązkowe
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat olsztyński
Gmina Purda
Liczba ludności (2010) 127 (łącznie Pajtuny, Nowe Pajtuny, Pajtuński Młyn)
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Pajtuny
Pajtuny
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Pajtuny
Pajtuny
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}


Pajtuny (niem. ') – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztynskim, w gminie Purda. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 127 mieszkańców (łącznie Pajtuny, Nowe Pajtuny, Pajtuński Młyn). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Sławomir Nafalski[1].


Położenie

Wieś położona jest na Pojezierzu Olsztyńskim,3 km na północ od Purdy.

Dzieje miejscowości

Przywilej lokacyjnyn dla wsi został wystaiony przez kapitułę warmińską 26 stycznia 1374 roku. Odbiorcą nadania na 30 łanów był Prus Peuthune - od jego imienia osadę nazwano Peythunen. Nazwa funkcjonowała obok spolszczonej wersji Pajtuny. Wojny polsko-krzyżackie w XV wieku doprowadziły do utraty właściciela. Majątek ponownie wrócił do rąk kapituły warmińskiej i stawał się przedmiotem kolejnych nadań. Wieś zasiedlali przybysze z Mazowsza: Monder Matzki, Janko Sterki, Jakub Schippelsky, Piotr Szafraniec. Majątek obejmował ostatecznie obszar 22,5 łana. 3 łany od 2. połowy XVII wieku zostały ujęte na rzecz młyna. Pod koniec XV wieku właścicielem majątku był Polak, niejaki Jakub.

W 1614 roku Pajtuny trafiły do rąk nowego właściciela von Wildenaw-Kozłowski. Jednak już od 1631 roku dobra należały do szlacheckiej rodziny Zagórnych, herbu Rogala. Pajtuny oraz majątek Wyrandy oddziedziczył jeden z potomków - Piotr Zagórny. W 1697 roku dobra były własnością Mikołaja Wołowskiego, herbu Prus. W pobliskim Prejłowie rezydował jego stryj Jan. W 1708 roku majątek należał do szlacheckiej rodziny Młodzianowskich herbu Dąbrowa. W latach 1740-1787 stanowił własność Badyńskich herbu Jelita. W 1774 roku majątek i pozostałe dobra należały do wdowy po Antonim Badyńskim. Prawdopodobnie po jej jej śmierci Pajtuny sprzedano. W lataxch 1787-1806 dobra należały do rodziny von Pastau.

Po zaborze Warmii przez Prusy w Pajtunach rozrózniano wieś królewską i majątek szlachecki, które w 1820 roku liczyły łącznie 132 mieszkańców i 17 domów. W tym czasie we wsi działała karczma, której właścicielem był Jan Lengowski. Na początku XIX stulecia w Pajtunach powstała niewielka posiadłość majątkowa obejmująca obszar 144 ha. Powstały tzw. Nowe Pajtuny, położone nieco dalej na północny wschód od właściwych Pajtun. Z czasem majątek rozwinął się w większe gospodarstwo chłopskie. Natomiast Pajtuny od 1889 roku obejmowały powierzchnię 370 ha. W tym czasie należały do Karla Wiepkinga. Pajtuny stanowiły jego własność z pewnością do 1905 roku.

W 1907 majątek w Pajtunach należał do generała w stanie spoczynku von Berckena, który uruchomił w dobrach produkcję torfu opałowego. Był również właścicielem Prejłowa. Po jego śmierci w roku 1922 Pajtuny przeszły w ręce spadkobierców. W 1928 roku Pajtuny wraz z Nowymi Pajtunami były zamieszkane przez 193 osoby.

Liczba mieszkańców i gospodarstw

1857 - 1933 - 1939 -

Ludzie związani z miejscowością

  • Andrzej Zagórny (1641-) - urodzony w Pajtunach potomek właściciel majątku, kanonik warmińśki, proboszcz W Olsztynie


Zabytki

  • Pozostałości założenia dworsko-parkowego
  • Tradycyjne kapliczki przydrożne
  • Budynek dawnej szkoły
  • Tradycyjne chałupy warmińśkie i zabudowania gospodarcze
  • Niewielki kurhan
  • Cmentarz ewangelicki


Bibliografia

  1. Przewodnik turystyczny po gminie Purda, Purda 2013.
  2. Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
  3. Wojewódzka ewidencja zabytków [data dostępu: 12.11.2013]
  4. Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 12.11.2013]
  5. Verwaltungsgeschichte [data dostępu: 12.11.2013


Przypisy


Zobacz też