Józef Ambroży Geritz

Józef Ambroży Geritz
Józef Ambroży Geritz Źródło: Poczet biskupów warmińskich, red. Stanisław Achremczyk, Olsztyn 2008, 510 ss.
Data i miejsce urodzenia	3 kwietnia 1783 r. Jeziorany
Data śmierci	16 lipca 1867 r.
Miejsce spoczynku	katedra fromborska – kaplica Szembeka

Józef Ambroży Geritz (3 kwietnia 1783 r. w Jezioranach, zm. 16 lipca 1867 r.) – duchowny katolicki, biskup warmiński w latach 1842-1867.

Życiorys

Szkoła i wykształcenie

Józef Ambroży Geritz początkowe nauki pobierał w szkółce parafialnej. W 1794 r. uczęszczał do gimnazjum reszelskiego. W 1800 r. rozpoczął studia w Braniewie. W 1802 r. otrzymał z rąk Andrzeja Stanisława von Hattena niższe święcenia kapłańskie. Kontynuował studia w Warszawie przy zakonie pijarów. W 1843 r. uzyskał doktorat z teologii na uniwersytecie w Münster.

Działalność

Geritz był nauczycielem w gimnazjum reszelskim. W 1806 r. otrzymał wyższe święcenia kapłańskie. W 1812 r. Józef został sekretarzem kapituły warmińskiej. W 1823 r. mianowano go kanonikiem i kustoszem kapituły warmińskiej. W 1835 r. został dziekanem, a w 1840 r. biskupem tytularnym Abdery i biskupem pomocniczym warmińskim.

Sakrę biskupią przyjął w Królewcu w obecności króla pruskiego Fryderyka Wilhelma IV. Po śmierci biskupa Andrzeja Stanisława von Hattena, 21 czerwca 1841 r., został wybrany na biskupa warmińskiego.

Biskup otoczył opieką duszpasterską katolików w diasporze mazurskiej i kłajpedzkiej. W diasporach budował kościoły i erygował parafie. Zwracał się do władz państwowych o zakaz publikowania artykułów atakujących Kościół katolicki. Geritz znał język polski. W 1844 r. rozdał w polskich parafiach 289 egzemplarzy polskiego katechizmu. Zaangażował się w opracowanie i wydanie polskich śpiewników i modlitewników. Nie pozwolił na usunięcie polskich duchownych i błogosławionych z rubryceli.

Za jego czasów rozwinęła się działalność bractw i stowarzyszeń religijnych: Bractwa Rotarowego, Koła Związku Boromeusza, Związku św. Elżbiety, Związku św. Wincentego a Paulo. Biskup założył Towarzystwo św. Wojciecha (Albertusverein), które wspierało budownictwo kościelne. Otaczał opieką chorych i potrzebujących. Ufundował dla sierot i ociemniałych zakład opiekuńczy św. Józefa w Lidzbarku Warmińskim. Nowocześnie wyposażył szpitale w Braniewie, Fromborku i Lidzbarku Warmińskim. W Jezioranach zainicjował budowę szkoły dla dziewcząt i domu dla biednych. Geritz posiadał duże uposażenie, które przeznaczał na działania społeczne.
W trakcie pełnienia swoich obowiązków erygował pierwszą placówkę rzymskokatolicką w Ełku, wyraził też zgodę na utworzenie gminy katolickiej w Górowie Iławeckim.

Ciekawostki

• W 1894 r. z inicjatywy biskupa Andrzeja Thiela wzniesiona została we Fromborku kapliczka ku czci św. Józefa. Była ona wyrazem hołdu złożonego biskupowi Józefowi Geritzowi.
• Józef Geritz był prawdopodobnie wujem Karola Woelky'ego, kanonika warmińskiego, historyka, bibliotekarza i wydawcy.

Bibliografia

Obłąk Jan, Kopiczko Andrzej, Historia Diecezji i Archidiecezji Warmińskiej, Olsztyn 2010, 261 ss.
Poczet biskupów warmińskich, pod red. Stanisława Achremczyka, Olsztyn 2008, 510 ss.