Orło

Orło
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	giżycki
Gmina	Ryn
Liczba ludności (2010)	92
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Orło
Położenie na mapie Polski Orło
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Orło (niem. Orlen, od 1938 r. Arlen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie giżyckim, w gminie Ryn. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa suwalskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 92 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Jadwiga Kleszczewska.

Położenie

Wieś położona jest w północno-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, na brzegu jeziora Orło, 20 km na południowy zachód od Giżycka i 5 km na północ od Rynu.

Dzieje miejscowości

Przed przybyciem Krzyżaków w Orle znajdowało się pruskie grodzisko obronne, którego ślady zachowały się na Górze Strażniczej (Stróża Góra). Dobra służebne w Orle powstały na mocy nadania wielkiego mistrza Pawła Russdorfa w 1437 roku. Otrzymali je: Piotr, Marcin i Maciej Budzyńscy, Tomasz, Paweł i Maciej Stegelitz oraz Mikołaj Pawłowicz z Rynu i Jakub Frölich (mieszkaniec Orła), którzy zobowiązali się do wystawienia ośmiu służb zbrojnych. Dobra obejmowały 80 łanów z pięcioma latami wolnizny. Ze względu na nieposłuszeństwo chłopów książę Albrecht Hohenzollern cofnął wspomniany przywilej i wystawił w 1538 roku nowy, który jednak nie różnił się zbytnio od poprzedniego. Wieś poważnie ucierpiała podczas wielkiej epidemii dżumy na początku XVIII wieku; zmarło wówczas 75% jej mieszkańców, opuszczone były 22 gospodarstwa i 23 łany ziemi. W 1816 roku we wsi było 38 gospodarzy oraz sołtys. Orło należało do parafii ewangelickiej w Rynie.

Przy wsi działały dwa majątki ziemskie: Canki (288 ha) i Dzikowizna z folwarkiem Raczkowo. Po 1945 roku na ich bazie utworzono pegeery, które weszły w skład sołectwa Tros.

Szkołę we wsi założono w pierwszej połowie XVIII wieku (około 1723–1737 roku). Przed II wojną światową była to szkoła dwuklasowa, zatrudniająca dwóch nauczycieli. Po wojnie reaktywowano ją 1 września 1946 roku i przetrwała do reorganizacji sieci szkolnej w 1974 roku – przez cały ten okres zatrudniała jednego nauczyciela.

W 1970 roku Orło składało się z 36 budynków mieszkalnych. Znajdowały się tu: punkt biblioteczny, sala kinowa na 40 miejsc, boisko sportowe; działało kółko rolnicze i spółka wodnomelioracyjna, nieco później otwarto sklep wielobranżowy. W latach 1954–1972 Orło wchodziło w skład gromady Sterławki Wielkie.

Liczba mieszkańców na przestrzeni lat:

• 1857 – 523 osoby
• 1933 – 545 osób
• 1939 – 533 osoby
• 1970 – 192 osoby, 39 gospodarstw

Zabytki

• dawny cmentarz ewangelicki; zaniedbany
• "Góra Strażnicza" – kopiec ziemny z wczesnego średniowiecza, pozostałość po grodzisku pruskim; roztacza się z niego widok na 12 okolicznych jezior

Bibliografia

Białuński Grzegorz, Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku - starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie, Olsztyn 1996.
Giżycko. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1983.
Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Gminna ewidencja zabytków, w: Miasto i gmina Ryn. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, Część A, Ryn 2009/2010 [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [05.03.2014]