Prosity

Prosity
Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Prositach. Autor: Mieczysław Kalski
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	bartoszycki
Gmina	Bisztynek
Liczba ludności (2010)	292
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Prosity
Położenie na mapie Polski Prosity
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Prosity (niem. Prositten) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Bisztynek. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Miejscowość w 2010 roku była zamieszkana przez 292 osoby. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Grzegorz Majewski..

Położenie

Miejscowość jest położona na Pojezierzu Olsztyńskim, w odległości 8 km od Bisztynka w kierunku Jezioran.

Dzieje miejscowości

Niemiecka nazwa wsi stanowi przeróbkę pruskiej nazwy nawiązującej do słowa proso. Pierwszy dokument lokacyjny Prosit nie zachował się. Wiadomo, że wieś została zasiedlona przez ludność pruską, a w XVI wieku miejscowość należała do biskupa sufragana Jana Wilde. W czasie wojny polsko–krzyżackiej w latach 1519–1521 Prosity zostały doszczętnie zniszczone. Wieś opustoszała, a ziemia leżała odłogiem. Podjęto próby ponownego skolonizowania opuszczonej miejscowości. W 1529 roku urząd sołecki wraz z trzema włókami ziemi został sprzedany Janowi Friedelandowi, który zobowiązał się do ponownego obsadzenia wsi nowymi osadnikami. Trudno jednoznacznie stwierdzić, w którym momencie udało się ostatecznie zagospodarować wyludnioną i zniszczoną wieś. Kolejna informacja dotycząca dziejów Prosit pochodzi z roku 1585. Wówczas to biskup Marcin Kromer sprzedał niejakiemu Walentynowi Vossedo parcelę, na której miała zostać założona karczma. W 1623 roku doszło natomiast do odnowienia dokumentu lokacyjnego Prosit na prośbę ówczesnego sołtysa Andrzeja Preugla. W 1783 roku Prosity składały się z 48 domów.

Kościół został wzniesiony prawdopodobnie wkrótce po założeniu wsi. Wszystko wskazuje, że uległ zniszczeniu w czasie wojny trzynastoletniej w latach 1454–1466. Świątynia nie figuruje w wykazie miejscowych parafii z przełomu XV i XVI wieku. W połowie XIX stulecia w skład parafii w Prositach wchodziły miejscowości Księżno oraz Lądek.

Szkoła powstała w momencie założenia parafii w Prositach. W 1789 roku funkcję nauczyciela i zarazem organisty pełnił niejaki Andrzej Parzan. W 1935 roku w placówce zatrudnionych było 3 nauczycieli. Do szkoły uczęszczało w tym czasie 136 uczniów.

Liczba mieszkańców w poszczególnych okresach:

• 1820 r. – 296 osób

• 1848 r. – 526 osób

• 1939 r. – 589 osób

Szkolnictwo

Dzieci z tej miejscowości uczęszczają do szkoły w Bisztynku.

Ludzie związani z miejscowością

• Josef Engling (1898–1918) – urodzony w Prositach kleryk seminarium pallotynów, współtwórca Ruchu Szensztackiego, poległy na froncie I wojny światowej w pobliżu Cambrai. W 1952 w Trewirze rozpoczął się proces beatyfikacyjny Englinga. W 1992 roku Jan Paweł II wznowił proces beatyfikacyjny duchownego. Przy miejscowym kościele znajduje się grób rodziców Englinga opatrzony dwujęzycznymi napisami.
• Adalbert Protman – duchowny katolicki, od 1919 roku proboszcz w Prositach; został rozstrzelany przez sowieckiego żołnierza 4 lutego 1945 roku. W 2007 roku rozpoczął się proces beatyfikacyjny duchownego. W murze wieży kościoła znajduje się tablica upamiętniająca miejsce rozstrzelania i pochówku księdza Protmana.

Zabytki

• neogotycki kościół wybudowany na fundamentach starszej świątyni wzniesionej w 1585 roku – ówczesną budowlę konsekrował biskup Szymon Rudnicki w roku 1608; zachowany do czasów obecnych kościół pochodzi z lat 1840–1842
• krzyż przydrożny z 1891 roku, ufundowany przez osobę o inicjałach A.B.
• dwa przydrożne krzyże zlokalizowane przy drodze do Prosit
• trzy kapliczki warmińskie
• dwa metalowe krzyże znajdujące się w ogródkach prywatnych posesji
• cmentarz przykościelny, na którym zlokalizowane są nagrobki z XIX i początku XX wieku
• dom rodzinny Josefa Englinga, w którym znajduje się izba pamięci

Bibliografia

Biskupiec. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1969.
Chłosta Jan, Słownik Warmii, Olsztyn 2002.
Bank Danych Lokalnych GUS [12.12.2013]
Bisztynek24.pl [ 12.12.2013]
Moje Mazury [12.12.2013]