Szwałk

Szwałk
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olecki
Gmina	Kowale Oleckie
Liczba ludności (2010)	106
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Szwałk
Położenie na mapie Polski Szwałk
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Szwałk (niem. Klein Schwalg, od 1938 r. Schwalg) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie oleckim, w gminie Kowale Oleckie. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa suwalskiego. W latach 1999–2001 wieś wchodziła w skład powiatu olecko–gołdapskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 106 mieszkańców. W skład sołectwa wchodzą wsie Szwałk, Mazury–Osada i Zawady Małe. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Alina Kiszkiel.

Położenie

Wieś położona jest w północno–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na południowo–wschodnim skraju Puszczy Boreckiej, na północnym brzegu jeziora Szwałk Mały i na zachód od jeziora Szwałk Wielki; 20 km na północny zachód od Olecka i 16 km na południowy zachód od Kowali Oleckich. Na północ od wsi znajduje się Borsucza Góra (Borsuk) (167 m n.p.m.).

Dzieje miejscowości

Wieś powstała w ramach osadnictwa szkatułowego w XVIII wieku - dokładna data nie jest znana, z pewnością miało to miejsce przed 1787 rokiem. Była to wieś królewska. Jej znaczenie wzrosło na przełomie XVIII i XIX wieku, gdy ulokowano tu siedzibę lokalnych władz skarbowych. Pod koniec XIX stulecia majątek państwowy w Szwałku dzierżawił niejaki Otto; majątek obejmował wówczas 506 ha i należał do największych w powiecie oleckim. Szwałk należał do parafii ewangelickiej w Cichach.

Szkołę we wsi założono w pierwszej połowie XIX wieku (przed 1840 rokiem). W 1935 roku zatrudniony był w niej jeden nauczyciel, a w ośmiu klasach uczęszczało do niej 49 uczniów.

Po II wojnie światowej na bazie majątku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne.

Liczba mieszkańców w poszczególnych latach:

• 1857 r. – 15 osób

• 1933 r. – 191 osób

• 1939 r. – 189 osób

• 1988 r. – 149 osób

Zabytki

• zespół dworsko-parkowy z przełomu XIX i XX wieku: murowany dwór, park, a także kuźnia, obora i budynek gospodarczy (murowane), stodoła (drewniana); obecnie własność prywatna
• cmentarz ewangelicki z XIX wieku

Turystyka

W pobliżu miejscowości przebiega czerwony szlak rowerowy – przebieg trasy: Kowale Oleckie – Sokółki – Cichy – jezioro Szwałk Mały – jeziora: Łaźno i Litygajny – Czerwony Dwór – Piłwąg – Jabłonowo – Stacze – Guzy – Kowale Oleckie

Przyroda

W pobliżu miejscowości znajduje się Rezerwat Przyrody "Wyspa Lipowa na Jeziorze Szwałk Wielki".

Bibliografia

1. Olecko. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1974.
2. Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
3. Wojewódzka Ewidencja Zabytków [12.11.2013]
4. Strona Urzędu Gminy Kowale Oleckie [12.11.2013]
5. Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
6. Vervaltugsgeschichte [12.11.2013]