Łukta

Pole-obowiązkowe
Herb Łukty
Łukta. Jezioro Marąg Strona Gminy Łukta [12.11.2013]
Rodzaj miejscowości	wieś gminna
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	ostródzki
Gmina	Łukta
Liczba ludności (2010)	1 235
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Kod pocztowy	14-105
Tablice rejestracyjne	NOS
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Pole-obowiązkowe
Położenie na mapie Polski Pole-obowiązkowe
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Łukta (niem. Locken) – wieś gminna położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie ostródzkim, w gminie Łukta. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Miejscowość jest siedzibą gminy. W 2010 r miejscowość liczyła 1 235 mieszkańców. Aktualnie funkcję wójta pełni Jan Leonowicz.

Położenie

Łukta położona jest w obrębie krainy historycznej Prus Górnych, w odległości około 17 km od Morąga. Przez wieś przepływa rzeka Łukta. W odległości 2 km od Łukty położone jest jezioro Marąg. Na jeziorze znajduje się Wyspa Lipowa - Rezerwat krajobrazowy. W odległości 2-4 km zlokalizowane są jeziora: Isąg, Długie, Taborskie, Karwek, Zerek.

Dzieje miejscowości

Miejscowość powstała w 1340 roku. Winrich von Kniprode nadał w roku 1352 Prusom Jonemu i Girmanowi 5 łanów w Łukcie. W 1407 roku wzniesiono kościół, którego budowę wspierał finansowo wielki mistrz Zakonu Ulrich von Jungingen. W 1414 roku w Łukcie spłonęły w czasie polskich wypraw odwetowych 4 karczmy i 16 gospodarstw. W 1448 roku wieś liczyła 20 włók, a majątek 6 włók. Do 1525 roku pozostawał świątynią katolicką. W XVI wieku miejscowość zamieszkiwała głównie polska ludność. Miała wówczas prawo do organizowania dwóch jarmarków, odbywających się razem z odpustami. W Łukcie istniał w tym czasie również targ rybny. W 1540 roku działały w miejscowości dwie karczmy i dwa młyny. W 1587 roku Łukta posiadała 20 włók, z których 4 należały do kościoła. W kolejnym stuleciu działała w miejscowości szkoła parafialna. W tym okresie w Łukcie istniał młyn, tartak i cegielnia. W 1678 roku struktura ludności przedstawiała się następująco: sołtys, 4 karczmarzy, 8 chłopów, 4 ogrodników, krawiec i rzeźnik w jednej osobie, piekarz, 2 szewców, garncarz, kołodziej i kowal. W XVI i XVII wieku w Łukcie przeważała ludność niemiecka. W XVIII wieku do tutejszej parafii należało pięć majątków i sześć okolicznych wsi. W 1706 roku w Łukcie wprowadzono na stałe targi końskie. W latach 1806-1807 stacjonowali żołnierze 13. pułku grenadierów francuskich. W 1862 roku w gminie Łukta zamieszkiwało 4 700 osób, w tym 3 900 Polaków. W 1867 roku uruchomiono w miejscowości dwuklasową szkołę ewangelicką, w której zajęcia prowadzono wyłącznie w języku niemieckim.

Liczba ludności w poszczególnych okresach:

• 1820-1861 r. – 617

• 1895 r. – 818

• 1939 r. – 780

Gospodarka

Na terenie wsi działa Fundacja Rozwoju Regionu Łukta.

Kultura

W miejscowości działa Gminny Ośrodek Kultury oraz Gminna Biblioteka Publiczna.

Sport

W miejscowości działa piłkarski klub sportowy Warmiak Łukta.

Szkolnictwo

W Łukcie funkcjonuje zespół szkolno–przedszkolny.

Religia

W miejscowości znajduje się siedziba parafii rzymskokatolickiej.

Turystyka

• żółty szlak rowerowy: Łukta – Komorowo – Pelnik – Łęguty – Grazymy – Wynki – Łukta o łącznej długości 24,5 km
• zielony szlak rowerowy: Łukta – Dragolice – Florczaki – Nowaczyzna – Swojki – Żabi Róg – Gubity – Kozia Góra – Gucin – Kolonia Mostkowo – Łukta o łącznej długości 27,9 km
• niebieski szlak rowerowy: Łukta – Molza – Dąg – Plichta – Tabórz – Niedźwiady – Białka Leśna – Florczaki – Ramoty – Łukta o łącznej długości 27,3 km

Przyroda

W pobliżu miejscowości znajduje się obszar ochrony siedliskowej "Jezioro Długie". Na terenie gminy znajdują się także Rezerwat "Wyspa Lipowa" i "Sosny Taborskie".

Zabytki

• gotycki kościół wzniesiony w roku 1407 wraz z przylegającym cmentarzem, wpisany do wojewódzkiego rejestru zabytków
• w kościele płyty nagrobne Achacego Bocka i jego żony z początków XVII wieku
• wykopaliska archeologiczne wskazują na przynależność Łukty i jej okolic w okresie neolitu (4200–1700 lat p.n.e.) do tzw. kultury ceramiki sznurowej; w Łukcie znaleziono typowe dla kultury ceramiki sznurowej kamienne topory zwane łódkowatymi

Kościół gotycki w Łukcie Strona Gminy Łukta [12.11.2013]

Ludzie związani z miejscowością

• Alfred Markowski (1930-2002) – poeta, pisarz, satyryk
• Stanisław Raginiak (ur. 1952) – poeta, prozaik

Bibliografia

1. Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. 2, Olsztyn 2011.
2. Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, Warmia. Mazury, Białystok 1998.
3. Dąbrowski Jan, Siedem wieków Łukty. 600-lecie kościoła, 50-lecie parafii Matki Boskiej Częstochowskiej, Olsztyn 2007.
4. Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
5. Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
6. Ostróda. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1976.
7. Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
8. Bank Danych Lokalnych GUS [30.08.2013]
9. Deutsche Verwaltungsgeschichte [30.08.2013]
10. Strona Gminnego Ośrodka Kultury [30.08.2013]
11. Strona Gminy Łukta [30.08.2013]
12. Strona Urzędu Gminy Łukta [30.08.2013]
13. Wojewódzka Ewidencja Zabytków [30.08.2013]