Jutrznia na Gody

Jutrznia na Gody
M.E. Andriolli, Z gwiazdą.jpgM.E. Andriolli, Z gwiazdą.jpg
Dzień	24 grudnia
Typ święta	misterium religijne

Jutrznia na Gody - widowisko misteryjne odprawiane w Wigilię Bożego Narodzenia.

Etymologia

Jutrznia to pora przed wschodem słońca, natomiast Gody - Boże Narodzenie.

Zwyczaje na Warmii i Mazurach

W tym okresie następowało zamknięcie starego i nowego roku. Podczas Jutrzni na Gody odtwarzano sceny związane z narodzinami Chrystusa. Początkowo uroczystości miały charakter misterium religijnego, ale w XVIII stuleciu przekształciły się w teatr ludowy. Jutrznię organizowali wiejscy nauczyciele lub pastorzy. W okresie wzmożenia akcji germanizacyjnej pod koniec XIX wieku Jutrznia praktycznie zanikła. Na podstawie zebranych relacji odtworzył ją w okresie międzywojennym Karol Małłek, wydając Jutrznię Mazurską na Gody dla domów, szkół i zborów ewangelickich. Na tradycyjną Jutrznię składały się pieśni, oracje, dialogi Anioła z Żaczkami, pasterzy, pielgrzyma, pierwszego i drugiego Betlejemczyka, Trzech Królów, Heroda, Uczonych w Piśmie, pieśni chórków.

Przygotowaniom poświęcano wiele tygodni. W uroczystościach brało udział nawet kilkadziesiąt osób, głównie dzieci, które w czasie ich trwania posługiwały się gwarą mazurską. Uczestnicy byli ubrani w długie, białe koszule z długimi rękawami, przyozdobione różnobarwnymi szarfami. Bohaterami misterium byli aniołowie,żaczki, pasterze, pielgrzymi,królowie, sieroty, chór,uczeni w piśmie. Anioł i żaczek trzymał w prawej świecę, palącą się w specjalnym lichtarzyku. Przedstawienie odbywało się w kościele, szkole, a niekiedy w domu. Dzwony kościelne budziły na Jutrznię o godzinie pierwszej w nocy. Uroczystość rozpoczynała się godzinę później i mogła trwać nawet trzy godziny.

Zaczynała się pieśnią Ślicznie świeci Jutrznia z rana. Uroczystość Jutrzni na Gody należała do jednych z najważniejszych wydarzeń na obszarze Warmii i Mazur. Na Mazury przywędrowała na przełomie XV i XVI wieku z sprawą franciszkanów i stanowiła bezpośrednie nawiązanie do tradycji jasełek. Zwyczaj miał typowo polski charakter i był kultywowany na terenach zamieszkanych przez ludność polskiego pochodzenia.

Symbole

• Pieśni
• Oracje
• Gwara mazurska
• Przebierańcy

Bibliografia

1. Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
2. Szyfer Anna, Zwyczaje, obrzędy i wierzenia Mazurów i Warmiaków, Olsztyn 1968.
3. Warmiacy i Mazurzy. Życie codzienne ludności wiejskiej w I połowie XIX wieku, red. Bogumił Kuźniewski, Olsztynek 2002.

Przypisy

<references>