Bezledy

Bezledy
Bezledy. Przejście graniczne
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	bartoszycki
Gmina	Bartoszyce
Liczba ludności (2010)	1077
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Bezledy
Położenie na mapie Polski Bezledy
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Bezledy (niem. Beisleiden) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Bartoszyce. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W latach 1946-1961 wieś wchodziła w skład powiatu górowskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 1077 mieszkańców. W skład sołectwa wchodzą wsie: Bezledy, Kisity, Głomno, Karolewko, Kromarki, Ganitajny, Lejdy, Styligi, Molwity, Piergozy, Piersele, Solno, Wola, Wysieka i Żardyny. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Wiesław Błachnio.

Położenie

Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Równienie Sępopolskiej, nad strumykiem Bezleda, 9 km na północny zachód od Bartoszyc; przebiega przez nią droga krajowa nr 51. Znajduje się tu przejście graniczne z obwodem kaliningradzkim. Na południe od wsi położona jest Zamkowa Góra o wysokości 106 m n.p.m.

Dzieje miejscowości

Pałac w Bezledach w początkach XX wieku

Wieś powstała w ramach kolonizacji północnych obszarów państwa Zakonu Krzyżackiego. Pierwsze wzmianki o niej pochodzą z drugiej połowy XIII wieku, gdy wznosił się tu pruski gród na Zamkowej Górze. Po zdobyciu przez Zakon został on umocniony i w 1274 roku obronił się przed oblężeniem Jaćwingów dowodzonych przez Skomanda. Nazwa wsi wywodzi się z języka pruskiego: baisus - wstrętny, laydis - glina. W późniejszym czasie powstał tu majątek szlachecki o powierzchni 20 łanów, który w połowie XV wieku należał do Filipa z Bezled, członka Związku Pruskiego. W następnych stuleciach tutejszy majątek znacznie się powiększył i pod koniec XIX wieku obok Dzikowa był największym na terenie powiatu. Obejmował wówczas (tj. w 1889 roku) obszar 1846 ha, a w jego skład wchodziły folwarki: Bodzewo, Gamzławki, Lejdy, Piergozy, Sądki, Styligi, Wola i Wormie. Należał w tym czasie do rodziny von Oldenburgów. Do 1945 roku Bezledy należały do parafii ewangelickiej w Pruskiej Iławie.

Szkołę we wsi założono w połowie XVIII wieku, była ona wspólna dla Bezled i Lejd. W 1935 roku uczęszczało do niej 132 uczniów, a zatrudnionych było dwóch nauczycieli. Po II wojnie światowej uruchomiono ją ponownie.

Bezledy. Zespół folwarczny

Po 1945 roku na bazie dawnego majątku utworzono tu Państwowe Gospodarstwo Rolne Bezledy, a w 1966 roku - Kombinat Państwowych Gospodarstw Rolnych w Bezledach. Przy pegeerze działała ferma krów, zakład usług rolnych, zakład remontowo-budowlany oraz zakład usług socjalnych. W latach 1954-1972 w Bezledach znajdowała się siedziba gromady. Według spisu powszechnego z 1983 roku były tu 32 budynki mieszkalne, a ponadto: urząd pocztwoy, filia biblioteczna, kino na 60 miejsc, punkt lekarski (później wybudowano ośrodek zdrowia i założono aptekę), klub, sklep wielobranżowy oraz kuźnia.

Liczba mieszkańców

1857 - 200 osób

1933 - 568 osób (łącznie z Lejdami)

1939 - 554 osoby (łącznie z Lejdami)

1983 - 823 osoby

Edukacja

• Gimnazjum im. Straży Granicznej w Bezledach
• Szkoła Podstawowa im. 20 Bartoszyckiej Brygady Zmechanizowanej w Bezledach

Kultura

• Dom Kultury w Bezledach, który od 1979 roku organizuje Plenery Plastyki Nieprofesjonalnej "Bezledy".

Kaplica w Bezledach

Sport

• Gminny Klub Sportowy "Granica" w Bezledach

Turystyka

• We wsi znajdują się gospodarstwa agroturystyczne, należące do Bartoszyckiego Stowarzyszenia Agroturystyki "WARMIACY"

Ludzie związani z miejscowością

• Jan Bachar (ur. 1951) - animator kultury, organizator Plenerów Plastyki Nieprofesjonalnej "Bezledy", malarz amator, rzeźbiarz, poeta
• Filip z Bezled - członek Związku Pruskiego, właściciel Bezled
• Stanisław Łapka (ur. 1966) - rzeźbiarz amator, mieszka, pracuje i tworzy w Bezledach
• Jerzy Wojciech Makowski (ur. 1958) - muzyk, instruktor muzyki, dyrektor Domu Kultury w Bezledach
• Elard von Oldenburg-Januschau (1855-1937) - konserwatywny polityk pruski, w latach 1898-1910 i 1930-1933 poseł do Reichstagu; właściciel Bezled (a także Januszewa)
• Janusz Petryszyn (ur. 1963) - rzeźbiarz amator, instruktor Pracowni Rzeźby przy Domu Kultury w Bezledach

Zabytki

• Park
• Zespół folwarczny (pięć budynków)
• Kaplica filialna pw. św. Jana Chrzciciela z XIX wieku, dawniej ewangelicka, obecnie rzymskokatolicka, z XIX wieku

Bibliografia

1. Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1987.
2. Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
3. Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
4. Wojewódzka ewidencja zabytków [data dostępu: 5.03.2014]
5. Studium uwarunkowań i zagospodarowania przestrzennego gminy Bartoszyce [data dostępu: 5.03.2014]
6. Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 5.03.2014]
7. Deutsche Verwaltungsgeschichte [data dostępu: 5.03.2014]
8. Polska Niezwykła [data dostępu: 5.03.2014]