Lipowina

Lipowina
Ruiny pałacu w Lipowinie. Fot. Michał Żebrowski. Źródło: www.ciekawemazury.pl
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	braniewski
Gmina	Braniewo
Liczba ludności (2010)	930
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Lipowina
Położenie na mapie Polski Lipowina
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Lipowina (niem. Lindenau) – osada położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie braniewskim, w gminie Braniewo. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 930 mieszkańców (łącznie z Wolą Lipowską i Grodziami). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Magdalena Kazimierczuk.

Położenie

Wieś położona jest w północno-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze Równiny Warmińskiej i Wzniesień Górowskich, 11 km na południowy wschód od Braniewa, przy drodze wojewódzkiej nr 507 i linii kolejowej Braniewo - Pieniężno.

Dzieje miejscowości

Pierwsza wzmianka dotycząca wsi pochodzi z 1339 roku. Lipowina została założona w komturstwie bałgijskim jako wieś czynszowa. Począwszy od roku 1567 miejscowość miała charakter prywatnej wsi folwarcznej, która stosunkowo często zmieniała właścicieli. W latach 1567-1704 stanowiła własność rodu von Kalnein, od 1739 roku znalazła się w rękach rodu von Bredow. Od 1768 roku dobra należały do naturalnego syna Augusta II Mocnego - Albrechta Zygmunta Zeigut-Stanisławskiego(1668-1768). W 1773 roku Lipowinę odziedziczyła żona Stanisławskiego - Luiza Albertyna Holstein-Beck, a następnie trafiła do jej rodziny. Po śmierci hrabiny Lipowina stała się własnością jej brata - księcia Karola Ludwika Holstein–Becka. Jego następcy - Fryderykowi Holstein–Beckowi pałac zawdzięczał swój piękny park krajobrazowy. W latach 1820-1835 w majątku gospodarzył von Wolki. Około 1835 roku dobra w Lipowinie przeszły na własność rodu zu Dohna-Lauck z Ławek. Po Dohnach Lipowina przeszła na własność rodu von Restorff. Ostatnim właścicielem był Hort von Restorff.

Dzieje wsi są bezpośrednio związane z działalnością jej dawnego właściciela - wspomnianego wyżej Albrechta Zygmunta Zeigut-Stanisławskiego, który w 1736 roku otrzymał stanowisko generalnego poczmistrza Prus Królewskich oraz tytuł hrabiego Rzeszy. Po ślubie z córką księcia Fryderyka Augusta Holstein-Beck, Stanisławski osiedlił się z małżonką w Lipowinie. Po 1739 roku wzniósł w majątku pałac, wzorowany na budowli Fryderyka Wilhelma I w Królewcu. Budowlę otaczało wspomniane założenie parkowe. Pod koniec XVIII wieku pojawiły się tu dwa stawy i sztuczna wyspa. W parku znajdował się chiński pawilon, pustelnia i grota.

Kościół parafialny w Lipowinie.
Źródło: www.archwarmia.pl

Pałac nie ucierpiał podczas działań wojennych w 1945 roku. Został jedynie pozbawiony wyposażenia. Po zakończeniu II wojny światowej działała w nim siedmioklasowa szkoła zbiorcza, punkt felczerski, biura uruchomionego Państwowego Gospodarstwa Rolnego oraz Stacja Hodowli Roślin. W 1979 roku cudem zachowany pałac strawił pożar.

W miejscowości działa obecnie ośrodek zdrowia, piekarnia, poczta, sklepy spożywczo-przemysłowe oraz leśniczówka. Współczesna Lipowina ma właściwie charakter osiedla. W 2005 roku miejscowość liczyła 892 mieszkańców. W Lipowinie swoją siedzibę posiada Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, Zarząd Mieszkaniowy. W 1990 roku powstała Parafia Rzymskokatolicka pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski.

Edukacja

• Zespół Szkół w Lipowinie

Gospodarka

• Olsztyńskie Przedsiębiorstwo Hodowli Roślin i Nasiennictwa w Lipowinie
• Stacja Hodowli Roślin w Lipowinie

Kultura

• Filia Biblioteczna w Lipowinie

Ludzie związani z miejscowością

• Andrzej Urbanowicz (ur. 1954) - mieszkający i tworzący w Lipowinie malarz amator i rzeźbiarz

Zabytki

• Ruiny kościoła wzniesiony pod koniec XV wieku; w 1945 roku został częściowo zniszczony; obecnie zachowały się po nim jedynie przyziemne partie murów obwodowych
• Ruiny pałacu, wzniesionego w pierwszej połowie XVIII wieku; obiekt spłonął w 1979 roku. W 2006 roku znalazł się w prywatnych rękach - obecy właściciel zamierza odbudować pałac
• Oficyna pałacowa z XVIII wieku
• Barokowa kaplica grobowa Stanisławskich z XVIII wieku
• Kaplica barokowa rodziny Bredów

Bibliografia

1. Chrzanowski Tadeusz, Przewodnik po zabytkowych kościołach Północnej Warmii, Olsztyn 1978.
2. Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, Warmia. Mazury, Białystok 1998.
3. Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.
4. Rzempołuch Andrzej, Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1992.
5. Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
6. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Braniewo [data dostępu: 5.06.2014]
7. Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 5.06.2014]
8. Baza Informacji Lokalnej] [data dostępu: 5.06.2014]
9. Ciekawe Mazury.pl[data dostępu: 5.06.2014]
10. Szkół w Lipowinie [data dostępu: 5.06.2014]