Słobity
| Słobity | |
| | |
 Pałac w Słobitach przed 1945 rokiem
| |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | braniewski |
| Gmina | Wilczęta |
| Liczba ludności (2010) | 535 (łącznie z Karpówkiem) |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Słobity | |
| Położenie na mapie Polski  Słobity | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Słobity (niem. Schlobitten) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie braniewskim, w gminie Wilczęta. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego.
Miejscowość w 2010 roku liczyła 535 mieszkańców (łącznie z Karpówkiem).
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w północno-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze Wysoczyzny Elbląskiej, 8 km na południowy zachód od Wilcząt, w pobliżu granicy z powiatem elbląskim nad rzeką Gardyną.
Dzieje miejscowości
W roku 1525 Piotr zu Dohna otrzymał Słobity od Zakonu Krzyżackiego. Prawdopodobnie wzniósł wkrótce niewielki dom - główna siedziba rodu znajdowała się w tym okresie w Morągu. Jego syn Achacy przeniósł swoją siedzibę do Słobit. Wybudował wówczas tzw. Nowy Dom. Achacy zu Dohna wybudował pierwszy miejscowy kościół, w którym pochowano dwójkę jego dzieci - Barbarę i Fabiana. Prawdopodobnie była to drewniana budowla, którą strawił pożar - bliższe okoliczności nie są jednak znane. W latach 1656-1657 Ryszard Fryderyk zu Dohna wybudował murowaną świątynię.
Pałac został wzniesiony dopiero w latach 1621-1624 przez wnuka Piotra zu Dohny - Abrahama. Abraham zdobył staranne wykształcenie humanistyczne, nawiązując kontakty z namiestnikami Niderlandów. Pałac stylistycznie nawiązywał właśnie do architektury niderlandzkiej. Swoją rozbudowę zawdzięczają Słobity Aleksandrowi zu Dohnie (1661-1728) - szefowi rządu prowincji pruskiej, gubernatorowi Piławy i guwernerowi pruskiego następcy tronu Fryderyka Wilhelma. Słobity przekształciły się za jego sprawą w tzw. pałac królewski, gdzie monarchowie zatrzymywali się w czasie swych podróży po kraju. W latach 1718-1725 wzniesiono rozległe zabudowania folwarczne.
Pałac w Słobitach jest wskazywany jako jedno z prawdopodobnych miejsc przechowywania Bursztynowej Komnaty. Jesienią 1944 roku dyrektor muzeum w Królewcu dr Alfred Rhode zaproponował księciu Dohna przechowanie w piwnicach zdemontowanego skarbu. Książę odmówił tłumacząc, że piwnice są zbyt zawilgocone. Historia Bursztynowej Komnaty działa jednak na wyobraźnię kolejnych pokoleń. Podobnie jak sprawa rzekomych skarbów, ukrytych przez Aleksandra zu Dohnę w pałacowych piwnicach, obecnie zalanych wodą. W wyniku działań wojennych pałac został spalony. Po zakończeniu wojny światowej na obszarze Słobit założono Państwowe Gospodarstwo Rolne, a zespół pałacowy popadał w coraz większą ruinę, niszczony przez czas i ludzi. Przyjeżdżający przez kolejne lata do rodzinnej posiadłości Aleksander zu Dohna próbował zachęcić władze do rekonstrukcji pałacu, nie przyniosło to jednak rezultatu.
Religia
We wsi znajduje się siedziba parafii rzymskokatolickiej pw. Zmartwychwstania Pańskiego.
Edukacja
Ludzie związani z miejscowością
- Aleksander zu Dohna (1899-1997) - spadkobierca słobickiego majątku, ostatni przedwojenny gospodarz pałacu. W styczniu 1945 roku przygotował ewakuację części majątku, który udało mu się dowieźć do Niemiec. Po wojnie często odwiedzał Słobity i Prakwice.
- Jean Baptiste Bernadotte (1763-1844) - marszałek Francji, książę Pontecorvo, król Szwecji i Norwegii; podczas przygotowań do kampanii wschodniopruskiej 1807 roku był zakwaterowany w Słobitach, oddziały francuskiej umieszczono natomiast we wzniesionych specjalnie barakach.
- Wilhelm II Hohenzollern (1859-1941) - ostatni cesarz niemiecki i król Prus; epizod słobicki w jego życiu wiąże się z postacią Ryszarda Dohny - ówczesnego Łowczego Dworu. Za namową Dohny cesarz swoją letnią siedzibą uczynił [[Kadyny]. Od tamtej pory Wilhelm II był częstym gościem w Słobitach, gdzie zatrzymywał się między innymi w czasie swoich podróży do Królewca. Zaprzyjaźnionym gospodarzom pałacu pozostawiał zawsze cenną i oryginalną pamiątkę. Jedną z nich była tabakierka, należąca do Fryderyka Wielkiego. Prezent przechowywano w specjalnej żelaznej szafie. W 1906 roku cesarz mocno poróżnił się z Ryszardem. Przyczyny konfliktu nie są do końca jasne. Ochłodzenie wzajemnych relacji sprawiło, że cesarz zrezygnował z wizyt w słobickim pałacu. Wyjątek uczynił w czasie manewrów wojskowych 1910, kiedy nocował w posiadłości.
Zabytki
- Kościół neogotycki, wzniesiony w latach 1863-1865. W 1872 roku doszło do konsekracji świątyni. Patronem kościoła był burggraf i graf Ryszard Fryderyk zu Dohna. Po zakończeniu II wojny światowej świątynia stała się filią parafii katolickiej w Młynarach. Kościół ocalał z wojennej pożogi, ale dopiero od niedawna rozpoczęto działania zmierzającego do poprawy jego stanu technicznego
- Cmentarz przykościelny; od 1814 roku Dohnowie byli grzebani w miejscowej nekropolii. Do czasów współczesnych zachowały się nagrobki członków rodu, z których najstarsze pochodzą z XIX stulecia.
- Barokowe zabudowania gospodarcze oraz gorzelnia
- Pozostałości parku pałacowego
- Ruiny pałacu, wzniesionego na przełomie XVII i XVIII wieku
Bibliografia
- Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.
- Pasłęk. Z dziejów miasta i okolic 1297-1997, red. Józef Włodarski, Pasłęk 1997.
- Vogelsang Ernst, Das Oberland in 144 Bildern [data dostępu: 5.06.2014]
- Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
- Plan odnowy miejscowości Słobity [data dostępu: 5.06.2014]
- Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wilczęta [data dostępu: 5.05.2014]
- Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 5.06.2014]
- Baza Informacji Lokalnej [data dostępu: 5.06.2014]
- Dom Warmiński [data dostępu: 5.06.2014]
- Słobity [data dostępu: 5.06.2014]
- Polska Niezwykła [data dostępu: 5.06.2014]
- Lech Słodownik, Słobickie ślady Bursztynowej Komnaty [data dostępu: 5.06.2014]
Przypisy
Zobacz też
